أسرار التوحيد في مقامات الشيخ أبي‌سعيد (امیرکبیر)

أسرار التوحيد في مقامات الشيخ أبي سعيد
پدیدآوران	محمد بن منور (نویسنده) صفا، ذبیح‌الله (گردآورنده)
ناشر	امير کبير
مکان نشر	ايران - تهران
سال نشر	1361ش.
چاپ	پنجم
موضوع	ابو سعيد ابو الخير، 357 - 440ق. تصوف نثر فارسي - قرن 6ق.
زبان	فارسي
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏م‎‏3 / 278/8 BP

أسرار التوحيد في مقامات الشيخ أبي سعيد اثر محمد بن منور میهنی نوه ابوسعید ابی الخیر است و در موضوع احوال و اخبار و اقوال و کرامات جد خویش از مجموعه روایات و اطلاعاتی که در این باره داشتند، گردآورده است.

این کتاب از امهات کتب ادبی فارسی و ازجمله آثار استادانه زبان ماست. روانی انشاء و انسجام عبارات و رعایت تام و تمام موازین فصاحت و بلاغت در این کتاب بحد اعلای خود رسیده است و با آنکه کتاب در نیمه دوم قرن ششم، یعنی در دوره استیلای سبک مصنوع نثر فارسی نگارش یافته، به‌ هیچ روی اثری از آثار تصنع، بجز در مقدمه آن، مشهود نیست.

کوتاهی جمله‌ها و تمامی آنها و بکار رفتن کلمات و ترکیبات اصیل پارسی در همه جای این کتاب به‌چشم می‌آید و سرگذشتها و وقایع با چنان مهارت حکایت شده است که گیرندگی خاص آنها خواننده را همواره مجذوب نگاه می‌دارد.

کلمات و ترکیبات عربی، مگر در مقدمه کتاب، بسیار کم و از مقوله کلمات و ترکیبات رایج زبان فارسی است.

چنانکه در متن کتاب مشاهده می‌شود، اسرار التوحید بر سه باب تقسیم شده است: باب اول در ابتدا حالت شیخ ابوسعید و باب دوم در وسط حالت و باب سوم در انتهای حالت او، و در هر سه باب خاصه در باب دوم کتاب بسیاری از اقوال ابوسعید و اشعاری که بر زبان او رفته بود، نقل شده است. اهمیت این قسمتهای اخیر و همچنین آنچه از نامه‌های شیخ درکتاب آمده، در آن است که نمونه‌های خوبی از زبان پارسی دری و نظم و نثر آن در ابتدای قرن پنجم به ما می‌دهد تا از لحاظ تحقیق در تاریخ تحول زبان و شعر و نثر پارسی مورد مطالعه قرار دهیم، و نیز چون در سراسر کتاب از زندگی خصوصی مردمی از طبقات گوناگون در پایان قرن چهارم و آغاز قرن پنجم هجری، سخن رفته است، از باب مطالعه در تاریخ اجتماعی مشرق ایران در آن روزگار و همچنین از حیث تحقیق در تاریخ تصوف، نیز اثر سودمند ارزنده‌ای است.