التوسل إلی الترسل: تفاوت میان نسخه‌ها

<div class='wikiInfo'>

[[پرونده:NUR11398J1.jpg|بندانگشتی|التوسل إلی الترسل]]

|+ |

! نام کتاب!! data-type='bookName'|التوسل إلی الترسل

|-

|نام های دیگر کتاب

|data-type='otherBookNames'|

|data-type='authors'|[[بهاء الدین بغدادی، محمد بن موید]] (نويسنده)

|زبان  

|data-type='language'|فارسی

|کد کنگره  

|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏PIR‎‏ ‎‏4847‎‏ ‎‏/‎‏ت‎‏9

|موضوع  

|data-type='subject'|نامه نگاری فارسی - متون قدیمی تا قرن 14

|ناشر  

|data-type='publisher'|اساطير

|مکان نشر  

|data-type='publishPlace'|تهران - ایران

|سال نشر  

|data-type='publishYear'| 1385 هـ.ش  

 

 

«التوسل الى الترسل» اثر بهاء الدين محمد بن مؤيد بغدادى در موضوع ادبيات و فن انشاء به زبان فارسى مى‌باشد كه توسط احمد بهمنيار مورد تحقيق و تصحيح قرار گرفته است. مولف انگيزه خود از نوشتن كتاب را خدمت به پادشاه زمانش علاءالدين تكش خوارزمشاه و پاس داشتن الطاف وى ذكر كرده است.

 

 

كتاب مشتمل بر دو مقدمه از محققين كتاب، ديباچه مولف و دو فصل است كه فصل دوم مشتمل بر سه قسم است.

 

 

فصل دوم كتاب از سه قسم اصلى شده است: قسم اول، مشتمل است بر منشورها، فرمانها و عهدنامه‌هاى حكومتى، فتح‌نامه‌ها و يك سوگندنامه؛ قسم دوم، حاوى فرمانها، تحيّت‌نامه‌ها و نامه‌هايى است كه سلطان براى ملوك و بزرگان وقت فرستاده است؛ قسم سوم، شامل نامه‌هاى خصوصى، رقعه‌ها و مدايحى است كه نويسنده به دوستان خود و بزرگان عهد نوشته است. در پايان اين قسم چند قطعه انشاء كه براى افتتاح انواع مراسلات شايسته است، به طور نمونه و مثال درج و مجموعه را به يك قصيده پارسى در عرض حال خويش و توصيف كتاب و يك قصيده تازى در مدح بهاء الدين وزير ختم كرده است.

نويسنده نه تنها اطلاعاتى بسيار ارزشمند از حوادث تاريخى عصر خويش به دست مى‌دهد بلكه از عادات و اخلاق و كيفيات حالات مردم و دربار و امراء و رجال نيمه دوم قرن ششم هجرى نيز سخن به ميان آورده است.

علامه قزوينى در تنبيه اول مقدمه‌اش كتاب را هم از لحاظ ادبى يعنى براى مقايسه بين سبك‌هاى مختلف و تحصيل ملكه كتابت و هم از لحاظ تاريخى به سبب اشتمال بر بسيارى از وقايع تاريخى اواخر دوره خوارزمشاهى و معاصرين ايشان از غوريه و اتابكان آذربايجان و غيره حائز اهميت مى‌داند. با اين توصيفات مى‌توان گفت كتاب براى محققان تاريخ ايران در نيمه دوم قرن ششم هجرى منبعى سرشار از اطلاعات گرانبها است و افرادى چون بارتولد، لمبتون و فقس اوغلى در تحقيقات خويش از مطالب اين كتاب بهره‌بردارى كامل كرده‌اند. فقس اوغلى در كتاب تاريخ دولت خوارزمشاهيان در باره موارد استفاده كتاب التوسل الى الترسل مى‌گويد: «اين مجموعه مانند عرائس الخواطر راجع به مناسبات بسيار حساس بين خوارزمشاهيان و طوايف تركى قنقلى قبچاق در زمان سلطان تكش است و منابع و اسناد دست اول و ذيقيمتى دارد كه در سايه آنها بررسى حوادث و علل و عوامل جريانات اين دوره امكان‌پذير مى‌باشد».

بهار معتقد است كه دبيران در نامه‌هايى كه از سوى خدايگان خود به ساير فرمانروايان و صاحبان قدرت مى‌نوشتند مجبور به استفاده از لحنى پرآب و تاب بودند كه موجب تفاوت اين نامه‌ها با نامه‌هاى معمولى باشد.

 

 

كتاب با تحقيق احمد بهمنيار از روى دو نسخه خطى تصحيح شده است. اختلاف نسخ، معناى الفاظ و عبارات در پاورقى و فهرست نامهاى خاص و مندرجات نيز در انتهاى كتاب آمده است.