۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'كتاب' به 'کتاب'
جز (جایگزینی متن - 'مقريزى' به 'مقريزى ') |
جز (جایگزینی متن - 'كتاب' به 'کتاب') |
||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
کتاب، مشتمل بر يك مقدمه كوتاه از مؤلف و متن اثر است كه در ضمن 38 عنوان كه با لفظ «ذكر» آغاز شده، نگارش يافته است. | |||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
از بين منابع تاريخى اسماعيلى، تأليفات قاضى نعمان (م 363ق) نويسنده و داعى و قاضى‌القضات دولت فاطميان كه در مقامات مختلف به خدمت چهار خليفه نخستين فاطمى پرداخته، از اهميت بسيارى برخوردار است. قاضى نعمان بعد از آنكه به خدمت فاطميان پيوست، تأليفات زيادى در مورد فاطميان از خود برجاى گذاشت كه بعضى تاريخى و بعضى فقهى و بعضى كلامى است <ref>همان</ref>. | از بين منابع تاريخى اسماعيلى، تأليفات قاضى نعمان (م 363ق) نويسنده و داعى و قاضى‌القضات دولت فاطميان كه در مقامات مختلف به خدمت چهار خليفه نخستين فاطمى پرداخته، از اهميت بسيارى برخوردار است. قاضى نعمان بعد از آنكه به خدمت فاطميان پيوست، تأليفات زيادى در مورد فاطميان از خود برجاى گذاشت كه بعضى تاريخى و بعضى فقهى و بعضى كلامى است <ref>همان</ref>. | ||
مهم‌ترين تأليف تاريخى قاضى نعمان رساله «افتتاح الدعوة» مى‌باشد. اين | مهم‌ترين تأليف تاريخى قاضى نعمان رساله «افتتاح الدعوة» مى‌باشد. اين کتاب اولاً تاريخچه اوضاع و احوالى است كه زمينه‌ساز استقرار خلافت فاطمى بوده است. بسيارى از مورخان از تشكيل دولت فاطمى و دعوت آنان سخن به ميان آورده‌اند، ولى تأليف قاضى نعمان از ديگر تأليفات متمايز است و داراى ويژگى‌هاى منحصربه‌فردى در ارتباط با تاريخ تشكيل خلافت فاطميان مى‌باشد. ثانياً در اين کتاب فقط به مسائل مربوط به تشكيل خلافت فاطميان پرداخته شده است؛ بدون اينكه به حوادث تاريخى معاصر آن كه ارتباطى با دعوت و تشكيل خلافت فاطميان نداشته، بپردازد. ثالثاً قاضى نعمان در خدمت فاطميان و قاضى‌القضات آنها بوده است؛ بدين‌رو امكان دسترسى به اطلاعات تاريخى آنان را داشته و خود در اكثر اين حوادث حضور داشته است. اين کتاب منبع آثار پس از خود بوده است. اكثر مطالبى كه [[ابن اثیر، علی بن محمد|ابن اثير]] در «الكامل في التاريخ» در مورد دعوت فاطميان در مغرب آورده از «افتتاح الدعوة» گرفته است. فصل مربوط به دولت عبيديان در تاريخ ابن خلدون، خلاصه‌اى است از آنچه قاضى نعمان در کتابش آورده است. [[مقریزی، احمد بن علی|مقريزى]] در «اتعاظ الحنفاء» در قسمت‌هايى عين عبارت و در بعضى موارد خلاصه‌اى از متن «افتتاح» را مى‌آورد. | ||
قاضى نعمان در اين رساله از مطلبى كه مستند و مورد وثوق مى‌باشد، سخن به ميان مى‌آورد و مطالب اسطوره و محل اختلاف و مشابه آن را كه در دعوت يمن و مغرب بوده نمى‌آورد. او در بيان مطالب، بر اسناد معاصر با وقايع تكيه مى‌كند. تغييرات سياسى - اجتماعى عميقى را كه دعوت ابوعبدالله شيعى در سرزمين بربرهاى كتامه ايجاد كرده، به‌صورت دقيقى آورده است <ref>همان، ص 27 - 28</ref>. | قاضى نعمان در اين رساله از مطلبى كه مستند و مورد وثوق مى‌باشد، سخن به ميان مى‌آورد و مطالب اسطوره و محل اختلاف و مشابه آن را كه در دعوت يمن و مغرب بوده نمى‌آورد. او در بيان مطالب، بر اسناد معاصر با وقايع تكيه مى‌كند. تغييرات سياسى - اجتماعى عميقى را كه دعوت ابوعبدالله شيعى در سرزمين بربرهاى كتامه ايجاد كرده، به‌صورت دقيقى آورده است <ref>همان، ص 27 - 28</ref>. | ||
به جهت آشنايى با فضاى ذهنى نگارنده | به جهت آشنايى با فضاى ذهنى نگارنده کتاب، لازم به توضيح است كه در نيمه دوم قرن دوم هجرى، فرقه اسماعيليه با اعتقاد به امامت اسماعيل، پسر امام جعفر صادق(ع) شكل گرفت. با توجه به سابقه مهدويت، اسماعيليان از ابتداى تأسيس تاكنون، عقايد ويژه‌اى در باب مهدويت مطرح نموده، افرادى را به‌عنوان مهدى معرفى كرده و اصلاح‌هايى در خصوص آنان انجام داده‌اند <ref>روحى ميرآبادى، على‌رضا، ص 52</ref>. ابوحوشب و ابوعبدالله شيعى، مهم‌ترين داعيان اسماعيلى در يمن و افريقيه بودند. ابوعبدالله پس از آنكه در حج، خود را به قبيله كتامه نزديك كرد به‌همراه آنان به افريقيه رفت و كار دعوت را با شدت تمام ادامه داد. وى كه براى مهدى دعوت مى‌كرد، براى جلب قبيله كتامه احاديثى جعل كرد تا آنان را به مهدى معتقد نمايد. علاوه بر ابوعبدالله، ساير مدعيان نيز وعده ظهور مهدى را به مردم مى‌دادند. ابن‌حوشب در يمن به مردم گفت: ظهور مهدى نزديك است، بايد آماده خروج باشيد. جمعى از اهل عراق به ايشان پيوستند، قوى‌حال شدند و اموال را بين خود تقسيم نمودند <ref>همان، ص 64 - 65</ref>. | ||
کتاب با ذكر دعوت حسن بن فرح بن حوشب مشهور به «منصور يمن» كه از ائمه فاطمى بوده و از او تعبير به «مهدى» مى‌شود، آغاز شده است. نويسنده، اين بخش را با ذكر بيتى از يك شاعر نامعلوم و نيز احاديثى در باره منصور آغاز كرده و سپس احوال فتوحات و اتفاقات عصر فاطمى را يك‌به‌يك تا زمان تأليف کتاب ذكر كرده است. | |||
== وضعيت | == وضعيت کتاب == | ||
فهرست مطالب در انتهاى | فهرست مطالب در انتهاى کتاب آمده است. کتاب، فاقد پاورقى و ديگر فهارس است. | ||
==پانويس == | ==پانويس == | ||
| خط ۷۸: | خط ۷۸: | ||
== منابع مقاله == | == منابع مقاله == | ||
1. مقدمه و متن | 1. مقدمه و متن کتاب. | ||
2. چلونگر، محمدعلى، «درآمدى بر تاريخ‌نگارى فاطميان»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه:آينه پژوهش، بهمن و اسفند 1382، شماره 84، ص 27 تا 32. | 2. چلونگر، محمدعلى، «درآمدى بر تاريخ‌نگارى فاطميان»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه:آينه پژوهش، بهمن و اسفند 1382، شماره 84، ص 27 تا 32. | ||