المبين في اصطلاحات الحكماء و المتكلمين

المبین في اصطلاحات الحکماء و المتکلمین
پدیدآوران	اعسم، عبدالامیر (تصحيح و تعليق) آمدی، علی بن محمد (نویسنده)
ناشر	الهیئة المصریة العامة للکتاب
مکان نشر	قاهره - مصر
سال نشر	1989 م
چاپ	2
زبان	عربی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

المبين في اصطلاحات الحكماء و المتكلمين، نوشته على بن ابى على بن محمد بن سالم ملقب به سيف‌الدين آمدى (551-623 ه)، معروف به شافعى و حنبلى و نویسنده كتاب‌هاى كلامى أبكار الأفكار في أصول‌الدين و غاية المرام في علم الكلام است كه به شرح و توضيح پاره‌اى اصطلاحات كلامى و حكمى مى‌پردازد. البته قابل ذكر است كه در اين كتاب مؤلف مطابق با قواعد فن تعريف تنها به شرح الفاظ و اصطلاحات مذكور پرداخته، نه به شرح معانى الفاظ و شرح لفظ غير از شرح معناى آن است، چرا كه اولى داخل در حد و رسم منطقى است و دومى ذيل عنوان مفهوم قرار مى‌گيرد.

احتمال مى‌رود كه آمدى اين كتاب را بنا به درخواست كسى كه به نظر مى‌رسد، از رجال حكومتى ايوبيان بوده، نگاشته باشد. چنانكه اين احتمال نيز وجود دارد كه وى اين اثر را براى ملك افضل نورالدين كه بعد از وفات صلاح‌الدين ايوبى حكومت دمشق را عهده‌دار گشت نوشته باشد. احتمال سوم اين است كه آمدى اين كتاب را براى ملك منصور، حاكم حماه تألیف كرده باشد. احتمالات ديگرى هم در اين زمينه اظهار شده است.

قابل توجه این که این کتاب در بخش ملحقات کتاب المصطلح الفلسفي عند العرب نوشته عبدالامیر اعسم آمده است.

ساختار و گزارش محتوا

المبين داراى دو فصل است:

فصل اول فهرستى از اصطلاحات منطقى، كلامى و حكمى مشهور بدون توضيح و شرح آنهاست. برخى از اين اصطلاحات عبارت است از:

تصور، تصديق، مطابقة، تضمن، التزام، مفرد، مركّب، كلّيّ، جزئيّ، ذاتيّ، عرضيّ، جنس، نوع، فصل، خاصّة، عرض عام، حدّ: حقيقي، رسمي، قضيه، تناقض، تعاكس؛ قياس، اقتران، استثناء، استقراء، تمثيل، طبع، طبيعه، حركه، سكون، سرعه، بطء مكان، حيّز، خلاء، زمان، جهة، عالم، فلك، كون، فساد، عقل، روح؛ جوهر، علم، قدره، اراده، كلام، حياه و...

فصل دوم به شرح و توضيح واژه‌هاى مذكور اختصاص يافته است. مؤلف در اين فصل به شرح فلسفى دقيق اين واژه‌ها بر اساس نظريه تعريف سينوى پرداخته كه طبق آن شرح الفاظ و اصطلاحات از دايره تعريف به حد و رسم خارج نمى‌شود.

تقسيمات لفظى كه مؤلف در چينش مصطلحات اين كتاب در نظر گرفته، همان تقسيمات مشايى معروف است كه در آثار ارسطويى مشاهده مى‌شود.

نسخه شناسى

1. نسخه خطى كه با عنوان آن المبين في شرح الفاظ الحكماء و المتكلمين در تونس، به شماره 8182 Mss موجود است.
2. نسخه خطى كه با عنوان المبين في شرح معانیالحكماء و المتكلمين در دمشق، به شماره 9199 عمومى موجود است.
3. نسخه خطى با عنوان المبين في شرح معانیالفاظ الحكماء و المتكلمين كه در كتابخانه علي اميري استانبول تركيه به شماره 1209 نگهدارى مى‌شود.

نسخه حاضر در برنامه با تحقيق در قطع با جلد در 388 صفحه براى بار در سال توسط انتشارات منتشر شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه محقق.
2. نورى، محمد، فهرست‌واره فرهنگ‌هاى اصطلاحات فلسفه و كلام در حوزه اسلامى، نامه مفيد، 1377، شماره 15.