ابن دبیثی، محمد بن سعید: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱ سپتامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۱۴

ابن دبیثی، محمد بن سعید

نام	ابن دبیثی، محمد بن سعید
نام‌های دیگر	ابن الدبیثی، محمد بن سعید ابوعبدالله محمد بن سعید بن دبیثی
نام پدر	محمد
متولد	۵۵۸ق
محل تولد	واسط عراق
رحلت	637 ق
اساتید	ابوالفرج ابن جوزى ابن ابى‌الفوارس ابوبكر حازمى ابن مندائى
برخی آثار	ذیل تاریخ مدینة السلام ذيل تاريخ مدينة السلام بغداد
کد مؤلف	AUTHORCODE03264AUTHORCODE

ابن دُبَيْثى، جمال‌الدين ابوعبدالله محمد بن سعيد بن يحيى بن على (۵۵۸ -۶۳۷ق‌/۱۱۶۳- ۱۲۳۹م‌)، مورخ، محدث، مُقرى و فقيه شافعى،

ولادت

در سال 558ق، در واسط عراق زاده شد. نسبت «دبيثى» به سبب انتساب جد دومش على، به روستاى «دبيثا» واقع در اطراف شهر واسط است.

تحصیلات

او در واسط به تحصيل مقدماتى پرداخت و سپس به بغداد رفت و در آنجا به فراگیرى علوم قرآنى، حديث و فقه مشغول شد و ظاهراً در همین دوره نوجوانى، قرآن را از حفظ داشته است.

ورود وى به بغداد با آغاز خلافت ناصر (575-622ق) و ايجاد جو آزادىِ نسبى برای مذاهب مختلف همراه بود. اگرچه ظاهراً ابن دبيثى از آن پس در بغداد اقامت گزيد، ولى ابن نجار قول اقامت وى در بغداد را نپذيرفته است، زيرا مى‌گوید: «وى چندين بار به بغداد سفر كرده است».

وى در 579ق، حج گزارد و در حجاز از برخى از مشايخ، حديث شنيد. او در 611ق، سفرى به اربل داشته و در آن شهر به اسماع و استماع پرداخته و ظاهراً سفر وى به موصل نيز در همین ايام بوده است.

ابن دبيثى در ادبيات نيز چيره‌دست بود و شعر و نثرى نیکو داشت. قطعاتى از شعرش در لابه‌لاى شرح حال وى نقل شده است. برخى از مورخان، قوت حافظه و حضور ذهن وى را ستوده و آورده‌اند كه اغلب آنچه را تدريس مى‌كرد، در ذهن داشت. ابن دبيثى در زمان خود یکى از «شهود عدل» در دستگاه قضايى و مدتى نيز متولى وقف عام و ناظر اوقاف مدرسه نظامیه بغداد بود، لیکن از تمام مناصب مزبور استعفا كرد و از فعالیت‌های غير علمى كناره گرفت.

وى با خليفه، «الناصر لدين الله» عباسى روابط حسنه علمى داشته است. ابن نجار و جمعى ديگر، اخلاق و ديانت وى را ستوده‌اند و ذهبى، او را توثيق كرده است. اگرچه ابن دبيثى خود شافعى‌مذهب بود، لیکن در میان مشايخ وى به افرادى از مذاهب مختلف، حتى حنبلى و شيعى برمى‌خوريم و این خود بر سعه نظر او دلالت دارد.

وجود جمعى از صوفيه در زمره مشايخ ابن دبيثى و اينكه او گاه‌گاه آنان را ستوده، به‌خصوص این نكته كه گاهى با عبارت «اهل حقيقت»، از صوفيان نام مى‌برد و نيز همراهى او با ابوعبدالله مغربى صوفى به قصد سفر حج، این تصور را تقویت مى‌كند كه به افكار صوفيه گرايش داشته است.

اساتيد

وى ادبيات را نزد استادانى چون مصدق بن شبيب، قرائات را نزد مشايخى چون ابوبكر بن باقلانى و ابن كيال و فلسفه و اصول و كلام را نزد مجيرالدين محمود بن مبارك و ابوالحسن بن بوقى كه از فقهاى شافعى بودند، فراگرفت. گفته‌اند كه مشايخ حديث وى بالغ بر صدها تن بوده‌اند. او بسيارى از آنان را در «ذيل» خود ذكر كرده است كه از آن جمله‌اند:

ابوالفرج ابن جوزى؛
ابن ابى‌الفوارس؛
ابوبكر حازمى؛
ابن مندائى؛
ابن مخلد ازدى؛
ابن كتانى؛
ابن شاتيل.

گاهى وى از مشايخ ساير مراكز علمى چون اصفهان و دمشق اجازه روايت و گاه متون نوشته‌هاى آنان را دريافت مى‌كرد كه از جمله آنان مى‌توان از ابوالمواهب ابن صُصْرى ياد كرد. میان ابن دبيثى و برخى از مشايخ او چون ابوموسى مدينى اصفهانى رابطه‌اى متقابل بود و مقام وى نزد استادانش در حدى بود كه از وى حديث نقل می‌كردند.

شاگردان

از جمله مشهورترين شاگردان و راویان وى مى‌توان از ياقوت حموى، ابن نجار، ابن ساعى و ابن نقطه نام برد. مُنذرى نيز از وى مكرراً اجازه، دريافت كرده است.

آثار

ذيل تاريخ مدينة السلام بغداد؛
تاريخ واسط (منسوب به وى)؛
معجم شيوخ ابن دبيثى (منسوب به وى).^[۱].

پانویس

↑ پاکتچی، احمد، ج3، ص497

منابع مقاله

پاکتچی، احمد، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1378

وابسته‌ها

ذیل تاریخ مدینة السلام

ذيل تاريخ مدينة السلام بغداد

[1] پاکتچی، احمد، ج3، ص497

[۱]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-<div class='wikiInfo'>
+<div class="wikiInfo">
 [[پرونده:NUR03264.jpg|بندانگشتی|ابن دبیثی، محمد بن سعید]]
 {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
 |-
-! نام!! data-type='authorName'|ابن دبیثی، محمد بن سعید
+! نام!! data-type="authorName" |ابن دبیثی، محمد بن سعید
 |-
 |نام‌های دیگر
-|data-type='authorOtherNames'| ابن الدبیثی، محمد بن سعید
+| data-type="authorOtherNames" | ابن الدبیثی، محمد بن سعید
 ابوعبدالله محمد بن سعید بن دبیثی
 |-
 |نام پدر
-|data-type='authorfatherName'|
+| data-type="authorfatherName" |محمد
 |-
 |متولد
-|data-type='authorbirthDate'|
+| data-type="authorbirthDate" |۵۵۸ق
 |-
 |محل تولد
-|data-type='authorBirthPlace'|
+| data-type="authorBirthPlace" |واسط عراق
 |-
 |رحلت
-|data-type='authorDeathDate'|637 هـ.ق
+| data-type="authorDeathDate" |637 ق
 |-
 |اساتید
-|data-type='authorTeachers'|
+| data-type="authorTeachers" |[[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابوالفرج ابن جوزى]]
+ابن ابى‌الفوارس
+ابوبكر حازمى
+ابن مندائى
 |-
 |برخی آثار
-|data-type='authorWritings'|
+| data-type="authorWritings" |[[ذیل تاریخ مدینة السلام]]
-|-class='articleCode'
+ذيل تاريخ مدينة السلام بغداد
+|- class="articleCode"
 |کد مؤلف
-|data-type='authorCode'|AUTHORCODE3264AUTHORCODE
+| data-type="authorCode" |AUTHORCODE03264AUTHORCODE
 |}
 </div>
+'''ابن دُبَيْثى، جمال‌الدين ابوعبدالله محمد بن سعيد بن يحيى بن على''' (۵۵۸ -۶۳۷ق‌/۱۱۶۳- ۱۲۳۹م‌)، مورخ، محدث، مُقرى و فقيه شافعى،
+== ولادت ==
+در سال 558ق، در واسط عراق زاده شد. نسبت «دبيثى» به سبب انتساب جد دومش على، به روستاى «دبيثا» واقع در اطراف شهر واسط است.
-«ابن دُبَيْثى، جمال‌الدين ابوعبدالله محمد بن سعيد بن يحيى بن على»، مورخ، محدث، مُقرى و فقيه شافعى، در سال 558ق، در واسط عراق زاده شد. نسبت «دبيثى» به سبب انتساب جد دومش على، به روستاى «دبيثا» واقع در اطراف شهر واسط است. او در واسط به تحصيل مقدماتى پرداخت و سپس به بغداد رفت و در آنجا به فراگيرى علوم قرآنى، حديث و فقه مشغول شد و ظاهراً در همين دوره نوجوانى، قرآن را از حفظ داشته است.
+== تحصیلات ==
+او در واسط به تحصيل مقدماتى پرداخت و سپس به بغداد رفت و در آنجا به فراگیرى علوم قرآنى، حديث و فقه مشغول شد و ظاهراً در همین دوره نوجوانى، قرآن را از حفظ داشته است.
-ورود وى به بغداد با آغاز خلافت ناصر (575-622ق) و ايجاد جو آزادىِ نسبى براى مذاهب مختلف همراه بود. اگرچه ظاهراً ابن دبيثى از آن پس در بغداد اقامت گزيد، ولى ابن نجار قول اقامت وى در بغداد را نپذيرفته است، زيرا مى‌گويد: «وى چندين بار به بغداد سفر كرده است».
-وى در 579ق، حج گزارد و در حجاز از برخى از مشايخ، حديث شنيد. او در 611ق، سفرى به اربل داشته و در آن شهر به اسماع و استماع پرداخته و ظاهراً سفر وى به موصل نيز در همين ايام بوده است.
-ابن دبيثى در ادبيات نيز چيره‌دست بود و شعر و نثرى نيكو داشت. قطعاتى از شعرش در لابه‌لاى شرح حال وى نقل شده است. برخى از مورخان، قوت حافظه و حضور ذهن وى را ستوده و آورده‌اند كه اغلب آنچه را تدريس مى‌كرد، در ذهن داشت. ابن دبيثى در زمان خود يكى از «شهود عدل» در دستگاه قضايى و مدتى نيز متولى وقف عام و ناظر اوقاف مدرسه نظاميه بغداد بود، ليكن از تمام مناصب مزبور استعفا كرد و از فعاليت‌هاى غير علمى كناره گرفت.
-وى با خليفه، «الناصر لدين الله» عباسى روابط حسنه علمى داشته است. ابن نجار و جمعى ديگر، اخلاق و ديانت وى را ستوده‌اند و [[ذهبى]]، او را توثيق كرده است. اگرچه ابن دبيثى خود شافعى‌مذهب بود، ليكن در ميان مشايخ وى به افرادى از مذاهب مختلف، حتى حنبلى و شيعى برمى‌خوريم و اين خود بر سعه نظر او دلالت دارد.
-وجود جمعى از صوفيه در زمره مشايخ ابن دبيثى و اينكه او گاه‌گاه آنان را ستوده، به‌خصوص اين نكته كه گاهى با عبارت «اهل حقيقت»، از صوفيان نام مى‌برد و نيز همراهى او با ابوعبدالله مغربى صوفى به قصد سفر حج، اين تصور را تقويت مى‌كند كه به افكار صوفيه گرايش داشته است.
-== اساتيد ==
-وى ادبيات را نزد استادانى چون مصدق بن شبيب، قرائات را نزد مشايخى چون ابوبكر بن باقلانى و ابن كيال و فلسفه و اصول و كلام را نزد مجير‌ الدين محمود بن مبارك و ابوالحسن بن بوقى كه از فقهاى شافعى بودند، فراگرفت. گفته‌اند كه مشايخ حديث وى بالغ بر صدها تن بوده‌اند. او بسيارى از آنان را در «ذيل» خود ذكر كرده است كه از آن جمله‌اند:
+ورود وى به بغداد با آغاز خلافت ناصر (575-622ق) و ايجاد جو آزادىِ نسبى برای مذاهب مختلف همراه بود. اگرچه ظاهراً ابن دبيثى از آن پس در بغداد اقامت گزيد، ولى ابن نجار قول اقامت وى در بغداد را نپذيرفته است، زيرا مى‌گوید: «وى چندين بار به بغداد سفر كرده است».
-. ابوالفرج [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزى]]؛
+وى در 579ق، حج گزارد و در حجاز از برخى از مشايخ، حديث شنيد. او در 611ق، سفرى به اربل داشته و در آن شهر به اسماع و استماع پرداخته و ظاهراً سفر وى به موصل نيز در همین ايام بوده است.
-. ابن ابى‌الفوارس؛
+ابن دبيثى در ادبيات نيز چيره‌دست بود و شعر و نثرى نیکو داشت. قطعاتى از شعرش در لابه‌لاى شرح حال وى نقل شده است. برخى از مورخان، قوت حافظه و حضور ذهن وى را ستوده و آورده‌اند كه اغلب آنچه را تدريس مى‌كرد، در ذهن داشت. ابن دبيثى در زمان خود یکى از «شهود عدل» در دستگاه قضايى و مدتى نيز متولى وقف عام و ناظر اوقاف مدرسه نظامیه بغداد بود، لیکن از تمام مناصب مزبور استعفا كرد و از فعالیت‌های غير علمى كناره گرفت.
-. ابوبكر حازمى؛
+وى با خليفه، «الناصر لدين الله» عباسى روابط حسنه علمى داشته است. ابن نجار و جمعى ديگر، اخلاق و ديانت وى را ستوده‌اند و [[ذهبى]]، او را توثيق كرده است. اگرچه ابن دبيثى خود شافعى‌مذهب بود، لیکن در میان مشايخ وى به افرادى از مذاهب مختلف، حتى حنبلى و شيعى برمى‌خوريم و این خود بر سعه نظر او دلالت دارد.
-. ابن مندائى؛
+وجود جمعى از صوفيه در زمره مشايخ ابن دبيثى و اينكه او گاه‌گاه آنان را ستوده، به‌خصوص این نكته كه گاهى با عبارت «اهل حقيقت»، از صوفيان نام مى‌برد و نيز همراهى او با ابوعبدالله مغربى صوفى به قصد سفر حج، این تصور را تقویت مى‌كند كه به افكار صوفيه گرايش داشته است.
-. ابن مخلد ازدى؛
+==اساتيد==
-. ابن كتانى؛
-. ابن شاتيل.
+وى ادبيات را نزد استادانى چون مصدق بن شبيب، قرائات را نزد مشايخى چون ابوبكر بن باقلانى و ابن كيال و فلسفه و اصول و كلام را نزد مجيرالدين محمود بن مبارك و ابوالحسن بن بوقى كه از فقهاى شافعى بودند، فراگرفت. گفته‌اند كه مشايخ حديث وى بالغ بر صدها تن بوده‌اند. او بسيارى از آنان را در «ذيل» خود ذكر كرده است كه از آن جمله‌اند:
-گاهى وى از مشايخ ساير مراكز علمى چون اصفهان و دمشق اجازه روايت و گاه متون نوشته‌هاى آنان را دريافت مى‌كرد كه از جمله آنان مى‌توان از ابوالمواهب ابن صُصْرى ياد كرد. ميان ابن دبيثى و برخى از مشايخ او چون ابوموسى مدينى اصفهانى رابطه‌اى متقابل بود و مقام وى نزد استادانش در حدى بود كه از وى حديث نقل مى‌كردند.
+# [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابوالفرج ابن جوزى]]؛
+# ابن ابى‌الفوارس؛
+# ابوبكر حازمى؛
+# ابن مندائى؛
+# ابن مخلد ازدى؛
+# ابن كتانى؛
+# ابن شاتيل.
-== شاگردان ==
+گاهى وى از مشايخ ساير مراكز علمى چون اصفهان و دمشق اجازه روايت و گاه متون نوشته‌هاى آنان را دريافت مى‌كرد كه از جمله آنان مى‌توان از ابوالمواهب ابن صُصْرى ياد كرد. میان ابن دبيثى و برخى از مشايخ او چون ابوموسى مدينى اصفهانى رابطه‌اى متقابل بود و مقام وى نزد استادانش در حدى بود كه از وى حديث نقل می‌كردند.
+==شاگردان==
-از جمله مشهورترين شاگردان و راويان وى مى‌توان از [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|ياقوت حموى]]، ابن نجار، ابن ساعى و ابن نقطه نام برد. مُنذرى نيز از وى مكرراً اجازه، دريافت كرده است.
-== آثار ==
+از جمله مشهورترين شاگردان و راویان وى مى‌توان از [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|ياقوت حموى]]، ابن نجار، ابن ساعى و ابن نقطه نام برد. مُنذرى نيز از وى مكرراً اجازه، دريافت كرده است.
+==آثار==
+# ذيل تاريخ مدينة السلام بغداد؛
+# تاريخ واسط (منسوب به وى)؛
+# معجم شيوخ ابن دبيثى (منسوب به وى).<ref>پاکتچی، احمد، ج3، ص497</ref>.
+==پانویس==
+<references/>
-. ذيل تاريخ مدينة السلام بغداد؛
+==منابع مقاله==
-. تاريخ واسط (منسوب به وى)؛
+پاکتچی، احمد، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1378
-. معجم شيوخ ابن دبيثى (منسوب به وى).
-== وابسته‌ها ==
+==وابسته‌ها==
 {{وابسته‌ها}}