أسرار التوحيد في مقامات الشيخ أبي‌سعيد (مقدمه بهمنیار): تفاوت میان نسخه‌ها

أسرار التوحيد في مقامات الشيخ أبي سعيد
أسرار التوحيد في مقامات الشيخ أبي سعيد
پدیدآوران	محمد بن منور (نویسنده) احرار، عبیدالله بن محمود (نویسنده)
عنوان‌های دیگر	اسرار التوحید رساله حورائیه
ناشر	فردین
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1313ش.
چاپ	چاپ یکم
موضوع	ابو سعید ابو الخیر، 357 - 440ق. تصوف نثر فارسی - قرن 6ق.
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏م‎‏3 / 278/8 BP
	v; t; e;

نسخهٔ ‏۱۹ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۳:۰۸

أسرار التوحيد في مقامات الشيخ أبي‌سعيد، نوشته محمد بن منور بن ابی‌سعید بن ابی‌طاهر بن ابی‌سعید ابی‌الخیر، با مقدمه احمد بهمنیار، پیرامون شخصیت و اندیشه ابوسعید و حاوی بسیاری از گفته‌ها و اشعار اوست. رساله حورائیه، اثر عبیدالله بن محمود شاشی، معروف به خواجه احرار، نیز ضمیمه آن شده است. پاره‌ای از ویژگی‌های اسرار التوحید: 1. مقدمه‌اش نثر مصنوع و متنش نثر مُرسَل است؛ 2. بنیاد آن، بر روایات شفاهى یا کتبى رایج در میان اهل خانقاه و ارباب تصوف است؛‏ 3. یک سند برجسته تاریخ تصوف ایران و منبع درجه یک در باب زندگى‌نامه و اقوال بسیارى از مشایخ تصوف خراسان است؛ 4. یکی از برجسته ترین منابع تاریخ عرفان ایران و یکی از مهم ترین اسناد تاریخ اجتماعی این سرزمین، در یکی از مهم‌ترین ادوار تاریخ ایران نیز به شمار می‌رود^[۱]. 5. به‌لحاظ ارزش هنری و مهارت نویسنده در شیوه‌های گوناگونِ بیان و شیوه داستان‌پردازی و انتخاب کلمات، در قله‌های میراث ادبی زبان فارسی قرار دارد؛ ^[۲]‏.

رساله حورائیه

اثر عبیدالله بن محمود شاشی، معروف به خواجه احرار، شرح رباعیه حورائیه ابوسعید است: «حورا به نظاره نگارم صف زد رضوان به تعجب کف خود بر کف زد یک خال سیه بر آن رخان مطرف زد ابدال ز بیم، چنگ در مصحف زد». نویسنده، حورا را جماعت حوریان و غیر آنها، نگار را روح انسانی‌ای که محبوب خداوند است، رضوان را عقل، خال را خواری و انکسار یا فقر حقیقی، ابدال را قوای انسانی، مصحف را حقیقت انسانی و چنگ زدن را درآویختن انسان با علو رتبه روح تفسیر کرده است^[۳]‏.

پانویس

↑ ر.ک: طاهری، قدرت‌الله، ص108
↑ ر.ک: اسلامی، هما؛ توکلی کافی‌آباد، عزیزالله، ص23
↑ ر.ک: حاکمی، اسماعیل، ص30

منابع مقاله

اسلامی، هما؛ توکلی کافی‌آباد، عزیزالله، «نقد صورت‌گرایانه شگردهای زبانی در اسرار التوحید و تأثیر آن در هنر و تمدن اسلامی قرون پنجم و ششم ایران»، مطالعات هنر اسلامی، زمستان 1400، شماره 43، به آدرس:

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1857001

طاهری، قدرت الله، «بازی‌های طنزآمیز زبانی ابوسعید در اسرار التوحید»، نشریه پژوهش‌های ادبی: ادبیات و زبان‌ها، زمستان 1382، شماره 2، به آدرس:

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/250204

حاکمی، اسماعیل، «سیری در رساله‌های حورائیه، شرح یک رباعی از ابوسعید ابوالخیر»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال بیست‌وششم، پاییز 1367 شماره 1 و 2 و 3 و 4 (پیاپی 105 تا 108)، به آدرس:

http://ensani.ir/fa/article/313725

وابسته‌ها

[1] ر.ک: طاهری، قدرت‌الله، ص108

[2] ر.ک: اسلامی، هما؛ توکلی کافی‌آباد، عزیزالله، ص23

[3] ر.ک: حاکمی، اسماعیل، ص30

[۱]

[۲]

[۳]

@@ خط ۳۴: / خط ۳۴: @@
 }}
-'''اسرار التوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید'''، نوشته محمد بن منور بن ابی سعید بن ابی‌طاهر بن ابی سعید ابی الخیر -از نواده های ابوسعید- بوده که با مقدمۀ احمد بهمنیار چاپ شده است. اين كتاب -كه نمونه نثر قرن ششم هجرى مى‌باشد -با یک مقدمه و در سه باب تنظیم شده ‌است و آغاز و میانه و پایان زندگی ابوسعید را در خود جای داده است. مصنف بسیاری از گفته‌ها و اشعاری را که بر زبان ابوسعید رفته، گردآوری و نقل کرده ‌است.<ref>ر.ک: منور، ص 6 </ref>‏این کتاب انشایی روان و منسجم دارد و در دورهٔ اوج نثر مصنوع شکل گرفته؛ ولی فقط در مقدمه مصنوع است و متن در ردیف نثر مُرسَل جای دارد. بنياد کتاب -مانند اغلب زندگى‌نامه‌هاى مشايخ تصوف- بر روايات شفاهى يا كتبى رايج در میان اهل خانقاه و ارباب تصوف استوار شده است.<ref>ر.ک: همان، ص 107</ref>‏
+'''أسرار التوحيد في مقامات الشيخ أبي‌سعيد'''، نوشته محمد بن منور بن ابی‌سعید بن ابی‌طاهر بن ابی‌سعید ابی‌الخیر، با مقدمه احمد بهمنیار، پیرامون شخصیت و اندیشه ابوسعید و حاوی بسیاری از گفته‌ها و اشعار اوست.
+رساله حورائیه، اثر عبیدالله بن محمود شاشی، معروف به خواجه احرار، نیز ضمیمه آن شده است.
+پاره‌ای از ویژگی‌های اسرار التوحید:
+.	 مقدمه‌اش نثر مصنوع و متنش نثر مُرسَل است؛
+.	 بنیاد آن، بر روایات شفاهى یا کتبى رایج در میان اهل خانقاه و ارباب تصوف است؛‏
+.	 یک سند برجسته تاریخ تصوف ایران و منبع درجه یک در باب زندگى‌نامه و اقوال بسیارى از مشایخ تصوف خراسان است؛
+.	 یکی از برجسته ترین منابع تاریخ عرفان ایران و یکی از مهم ترین اسناد تاریخ اجتماعی این سرزمین، در یکی از مهم‌ترین ادوار تاریخ ایران نیز به شمار می‌رود<ref>ر.ک: طاهری، قدرت‌الله، ص108</ref>.
+.	 به‌لحاظ ارزش هنری و مهارت نویسنده در شیوه‌های گوناگونِ بیان و شیوه داستان‌پردازی و انتخاب کلمات، در قله‌های میراث ادبی زبان فارسی قرار دارد؛ <ref>ر.ک: اسلامی، هما؛ توکلی کافی‌آباد، عزیزالله، ص23</ref>‏.
-اسرار التوحید به‌ عنوان یک سند برجسته تاريخ تصوف ایران و منبع درجه یک در باب زندگى‌نامه و اقوال بسيارى از مشايخ تصوف خراسان به شمار مى‌رود به گونه‌ای که پژوهش دربارۀ شكل‌گيرى، پيدايش و تكامل عرفان خراسان نیازمند آگاهی از داده‌های این کتاب است. از این رو، این کتاب یکی از برجسته ترین منابع تاریخ عرفان ایران و یکی از مهم ترین اسناد تاریخ اجتماعی این سرزمین، در یکی از مهم‌ترین ادوار تاریخ ایران نیز به شمار می‌رود.<ref>ر.ک: طاهری، ص 108</ref>‏همچنین، یکی از عالی‌ترین نمونه‌های خلاقیت هنری و ادبی در زبان فارسی و یکی از اسناد درجه یک تاریخ اجتماعی ایران و تاریخ تصوف و عرفان ایرانی است. این کتاب به لحاظ ارزش هنری و مهارت نویسنده در شیوه های گوناگونِ بیان و شیوه داستان‌پردازی و انتخاب کلمات، در قله‌های میراث ادبی زبان فارسی قرار دارد. حتی اگر کسی محتوای آن را -که بیشتر عرفان و زندگی‌نامه صوفیان است- با دیده انکار بنگرد، نمی‌تواند چیره‌دستی شگفت‌آور نویسنده را در اسلوب های بیان هنری منکر شود.<ref>ر.ک: اسلامی، ص 23</ref>‏
+==رساله حورائیه==
+اثر عبیدالله بن محمود شاشی، معروف به خواجه احرار، شرح رباعیه حورائیه ابوسعید است:
-این نسخه از کتاب نسبت به نسخه های گوناگون، بویژه نسخۀ ژوکوفسکی- از مزیت عامه‌پسندتری برخوردار است.<ref>ر.ک: بهمنیار، ص: جیم </ref>‏
+«حورا به نظاره نگارم صف زد
+رضوان به تعجب کف خود بر کف زد
+یک خال سیه بر آن رخان مطرف زد
+ابدال ز بیم، چنگ در مصحف زد».
+نویسنده، حورا را جماعت حوریان و غیر آنها، نگار را روح انسانی‌ای که محبوب خداوند است، رضوان را عقل، خال را خواری و انکسار یا فقر حقیقی، ابدال را قوای انسانی، مصحف را حقیقت انسانی و چنگ زدن را درآویختن انسان با علو رتبه روح تفسیر کرده است<ref>ر.ک: حاکمی، اسماعیل، ص30</ref>‏.
-==رسالۀ حورانیه==
+==پانویس==
-نوشتۀ عبیدالله بن محمود شاشی –معروف به خواجۀ احرار است. این رساله در شمار ۱۲ رساله‌ای است که در شرحی بر رباعی حورائیه ابوسعید ابوالخیر نوشته شده و داستان آن شعر در کتاب اسرار التوحید آمده است؛ رباعیه:
-حورا به نظارۀ نگارم صف زد - رضوان به تعجب کف خود بر کف زد - یک خال سیه بر آن رخان مطرف زد - ابدال ز بیم، چنگ در مصحف زد. این بیت‌ها را ابوسعید برای درمان بیماری استاد ابوصالح سرود که بر تن او بستند و درجا درمان شد . نویسنده حوراء را جماعت حوریان و غیر آنها، نگار را روح انسانی ای که محبوب خداوند است، رضوان را عقل، خال را خواری و انکسار یا فقر حقیقی، ابدال را قوای انسانی، مصحف را حقیقت انسانی، چنگ زدن را درآویختن انسان با علو رتبۀ روح تفسیر کرده است.<ref>ر.ک: حاکمی ، ص 30</ref>‏
-تفسیر و تأویل سیمبولیسم زبان این رباعی -که این همه کتاب و رساله در مورد آن نوشته شده از قرن نهم و چند تفسیر و تأویل در قرن دهم تألیف یافته و همان طوری که مشهود و مشخص است- زبان عرفان عملی تصوف ایران نیست. این دوره، دورۀ گسترش این‌گونه تفسیر‌ها از کلمات و اعداد است، یعنی اوج نهضت حروفی و دورۀ کمال در نشر عقاید ابن عربی که حاوی عرفان نظری (علمی) بود و عرفان عملی را دربرنداشت.<ref>ر.ک: رضائی‌نژاد، ص 1</ref>‏
-==پانویس ==
 <references/>
 ==منابع مقاله==
-# مقدمه کتاب
+# اسلامی، هما؛ توکلی کافی‌آباد، عزیزالله، «نقد صورت‌گرایانه شگردهای زبانی در اسرار التوحید و تأثیر آن در هنر و تمدن اسلامی قرون پنجم و ششم ایران»، مطالعات هنر اسلامی، زمستان 1400، شماره 43، به آدرس:
-# متن کتاب.
+https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1857001
-# هما اسلامی - عزیزالله توکلی کافی آباد، «نقد صورتگرایانه شگردهای زبانی در اسرار التوحید و تاثیر آن در هنر و تمدن اسلامی قرون پنجم و ششم ایران»، مطالعات هنر اسلامی » زمستان 1400، شماره 43
+# طاهری، قدرت الله، «بازی‌های طنزآمیز زبانی ابوسعید در اسرار التوحید»، نشریه پژوهش‌های ادبی: ادبیات و زبان‌ها، زمستان 1382، شماره 2، به آدرس:
-#:https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1857001
+https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/250204
-# قدرت الله، طاهری، «بازی‌های طنزآمیز زبانی ابوسعید در اسرار التوحید»، نشریه پژوهشهای ادبی: ادبیات و زبان‌ها، زمستان 1382، شماره 2.
+# حاکمی، اسماعیل، «سیری در رساله‌های حورائیه، شرح یک رباعی از ابوسعید ابوالخیر»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال بیست‌وششم، پاییز 1367 شماره 1 و 2 و 3 و 4 (پیاپی 105 تا 108)، به آدرس:
-#:https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/250204
-# علی رضائی‌نژاد، «حورائیه ی شیخ ابو سعید ابی الخیر»
-#:http://rezainegad.blogfa.com/
-# اسماعیل حاکمی، «سیری در رساله های حورائیه شرح یک رباعی از ابوسعید ابوالخیر»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران سال بیست و ششم پاییز 1367 شماره 1 و 2 و 3 و 4 (پیاپی 105تا 108)
 http://ensani.ir/fa/article/313725