اسدی طوسی، علی بن احمد

نام	اسدی طوسی، علی بن احمد
نام‎های دیگر	اسدي، علي بن احمد اسدي توسي، علي بن احمد
نام پدر
متولد
محل تولد
رحلت	465ق
اساتید
برخی آثار	دیوان اسدی توسی
کد مؤلف	AUTHORCODE23874AUTHORCODE

آنچه از بررسی و نقد منابع مربوط (آثار اسدی، تذکره‌ها و برخی مآخذ دیگر) می‌توان به دست آورد، اسدی، به احتمال در اواخر سده(4 ه . ق) یا سال‌های آغازین قرن(5 ه . ق) در شهر توس خراسان دیده به جهان گشوده است.

خاندان

در پایان کتاب‌الابنیة عن حقایق‌الادویه ابومنصور موفق هروی که به خط اسدی نوشته شده، نام و کنیه ایشان این گونه ذکر شده است: «علی بن احمد اسدی طوسی شاعر» کنیه او نیز «ابومنصور» یا «ابونصر» بوده است، اینکه زادگاه اسدی، شهر «توس» است مورد پذیرش تمام منابع است و خود او نیز در «الابنیه» و «گرشاسپ‌نامه» بدان اشاره کرده است: که فردوسی طوسی پاک مغز بداده است داد سخن‌های نغز تو هم شهری او را و هم پیشه‌ای هم اند سخن چابک اندیشه‌ای

تخلص

نام شعری یا به اصطلاح، تخلص علی بن احمد همچنان که باز خود در گرشاسپ‌نامه آورده، «اسدی» است و گویا نسبتی است به چندین قبیله عرب: بدین نامه گر نامم آیدت رای به دال اسد، حرف ده بر فزای که حرف «ده» در حساب ابجد، برابر «ی» است و اگر به آخر واژه «اسد» افزوده شود، «اسدی» حاصل می‌شود.

دروه زندگی

از دوران نوجوانی و جوانی اسدی در توس، اطلاعی موجود نیست و فقط به قرینه می‌توان گفت که دانش‌های مورد نیاز را در زادگاه خویش آموخته و به شاعری پرداخته است اما از آنجایی که این سال‌ها با آشفتگی اوضاع خراسان و حمله و پیروزی سلجوقیان بر غزنویان مقارن شده، اسدی برای یافتن محیطی آرام و بزرگانی شعر پسند (و یا شاید مدتها پیش از این زمان، در جستجوی ممدوح و رسیدن به شهرت و اعتبار در سخنوری، خراسان را ترک گفته و به ناحیه آذربایجان رفته است که هنوز حکومت‌های محلی آن، مشوق و حامی شاعران بوده‌اند.

ویژگی‌های فکری

از نظر تفکر و جهان‌بینی، اسدی توسی اندیشه‌های ملی‌گرایانه داشته و سرودن منظومه‌ای چون گرشاسپ‌نامه نیز بر همین پایه بوده است، در کنار این همان گونه که از مدح پیامبر اسلام(ص) و اشاره به موضوع شفاعت و ظهور حضرت مهدی(عج) در دیباچه گرشاسپ‌نامه بر می‌آید، وی مسلمانی با گرایش‌های شیعی بوده است: گه رستخیز آب کوثر و راست لوا و شفاعت سراسر و راست از این پس پیمبر نباشد دگر به آخر زمان مهدی آید بدر

از مطالب گرشاسپ‌نامه و قصیده‌های اسدی، آشکار می‌شود که او افزون بر توانایی در شعر و حماسه سرایی، از فلسفه، تاریخ، جغرافیا، نجوم و علوم دینی نیز آگاهی‌های خوبی داشته است و بر همین پایه، برخی او را با القاب «حکیم» یا اسدالحکما» یاد کرده‌اند، اسدی ظاهرا با ادبیات عرب هم آشنا بوده است و برخی از مضمون‌هایش با اشعار سخنوران عرب، همانندی دارد، برای نمونه این بیت از گرشاسپ‌نامه: نباید شد از خنده شه دلیر نه خنده است دندان نمودن ز شیر با این بیت مٌتنبّی، شاعر مشهور عرب، مشابه است که: اِذا رایت نیوب اللیث بارزة فلا تظنن ان اللیث یبتسم

وفات

اسدی، پس از سالها اقامت در آذربایجان و پدید آوردن آثاری، به احتمال نزدیک به یقین در سال (465 ه ق) درگذشت و در کوی سرخاب تبریز همان‌جایی که بعدها به مقبرة‌الشعرا نامبردار گردید به خاک سپرده شد.

آثار

1. لغت فُرس؛
2. مناظرات؛
3. اختیارات شاهنامه؛
4. کتاب‌الابنیه؛
5. گرشاسپ‌نامه.

منابع مقاله

آیدنلو، سجاد، «پهلوان‌نامه گرشاسپ»، به کوشش سجاد آیدنلو، تهران، موسسه فرهنگی اهل قلم، چاپ اول، 1382.