دیوان عثمان مختاری

دیوان عثمان مختاری
پدیدآوران	مختاری غزنوی، عثمان بن عمر (نویسنده) همایی، جلال‌الدین (محقق)
ناشر	شرکت انتشارات علمي و فرهنگي
مکان نشر	ایران- تهران
سال نشر	1382ش
چاپ	دوم
شابک	‎964-445-456-1
موضوع	شعر فارسي - قرن 6ق.
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‎‏/‎‏د‎‏9 / 4732 PIR

دیوان عثمان مختاری کامل‌ترین مجموعه اشعار حکیم ابوعمرو (یا ابوعمر) بهاءالدین عثمان بن عمر مختاری غزنوی (بین 469 و 458- بین 512 و 548ق)، از شاعران توانا و قصیده‌سرایان فصیح قرون پنجم و ششم هجری است که به اهتمام جلال‌الدین همایی فراهم آمده و تصحیح و تنقیح شده است.

مختاری از انواع شعر، بیشتر به قصیده پرداخته و بسیاری از پادشاهان، امرا و بزرگان عصر خود را مدح گرفته است.

ترتیب قصاید که رکن اعظم دیوان است، غیر الفبایی و بر حسب ممدوحین شاعر است و سه جزء دارد: اول غزنویات یا قصاید غزنویه در مدح سلاطین غزنوی و وزرا و اکابر غزنه. دوم کرمانیات، یعنی قصایدی که مختاری در ایام سفر به کرمان و قریب سه سال اقامتش در دربار ارسلانشاه قاوردی در مدح وی و بزرگان آن دیار سروده و نیز مدایحی که در اثناء همان مسافرت برای ملوک و امراء اطراف مانند امیرتاج‌الدین نصر بن خلف سیستانی و عضدالدوله بویی عضدالدوله لاجین ساخته. سوم سمرقندیات، یعنی قصادی که شاعر در سفر کوتاه دو سه ماهه سمرقند برای علاءالدین محمد ارسلانخان از ملوک خانیه ماوراءالنهر و برخی از بزرگان و رجال آن نواحی ساخته است. برخی قصادی متفرقه دیگر که عده آنها چندان نیست نیز در خلال بخش‌های سه‌گانه فوق جا داده شده است.

بعد از بخش قصاید، بخش قطعات و سپس هزلیات و اهاجی و سپس از آن غزلیات و آنگاه مثنوی «هنرنامه یمینی» و در آخر، رباعیات آمده است.

نسخ دیوان مختاری، بیشتر غیرالفبایی و کمتر الفبایی است اما ویژگی اثر حاضر، آن است که مصحح آن، پس از استقصا در گردآوردن همه اشعار مختاری، دیوان وی را به ترتیب الفبایی ولی با اسلوبی که خاص خود ایشان است، تنظیم کرده است؛ به گونه‌ای که اشعار دیوان، به ترتیب قصاید، ترکیبات، غزلیات، قطعات، رباعیات و مثنویات و بر حسب نظم الفبایی در حروف قافیه، تنظیم شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.