جهاد الإمام السجاد علیه‌السلام

جهاد الإمام السجاد(ع)
پدیدآوران	حسینی جلالی، سید محمدرضا (نویسنده)
عنوان‌های دیگر	جهاد الإمام السجاد زين العابدين علي بن الحسين بن علي بن أبي طالب عليهم السلام
ناشر	المجمع العالمي لاهل البيت (عليهم السلام)
مکان نشر	لبنان - بيروت
سال نشر	1431ق. = 2010م.
چاپ	چاپ سوم
زبان	عربي
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏

جهاد الإمام السجاد(ع)، اثر محمدرضا حسینی جلالی (معاصر) است. وی در این کتاب به این موضوع پرداخته که امام سجاد(ع) علاوه بر جنبه زهد، عبادت و دعا، دقیق‌ترین و موفق‌ترین انواع عملکرد سیاسی را در مبارزه با حکومت‌های ظالم داشته است.

ساختار

کتاب، مشتمل بر مقدمه نویسنده، پنج فصل و سه پیوست است.

گزارش محتوا

نویسنده در مقدمه کتاب در پاسخ به این سؤال که «چرا این کتاب»؟ می‌نویسد: کتاب‌ها و مجموعه‌هایی که پیرامون امام سجاد(ع)... نگارش یافته، فراوان است. هدف گردآورندگان این کتاب‌ها آن بوده است که با بیان گوشه‌هایی از زندگانی پرافتخار این امام بزرگوار، امت اسلامی را از سرمایه‌های اخلاق و روش‌های پسندیده، آموزه‌ها، دانش‌ها و آثار او و نیز از اندرزها، پندها، جهاد و تلاش‌هایی که در زندگانی‌اش به چشم می‌خورد، بهره‌مند سازند تا جاده زندگی در برابر این امت روشن شود و به سعادت این جهانی و آن جهانی برسند». البته به پندار این نویسندگان امام(ع) از هرگونه حرکتی برضد رژیم‌های حاکم خودداری کرد و با زهد و دعا و گوشه‌نشینی به امامت معنوی روی آورد. نویسنده سپس شواهدی از کلام ایشان را متذکر می‌شود. وی در ادامه با رد این دیدگاه می‌نویسد: «در کاوش و جستجویی که داشتم به شواهد عینی تاریخی برخوردم که نشان می‌دهد جهاد سیاسی امام سجاد(ع) با هدف اجرای نقشه‌هایش از دقیق‌ترین و موفق‌ترین انواع عملکرد سیاسی بشمار می‌رود و بدین ‌سبب تصمیم به تألیف این کتاب گرفتم که قدری از این شواهد و واقعیت‌ها را بیان کنم»‏.

نویسنده به‌عنوان پیش‌درآمد دو موضوع را به‌عنوان زیربنای پژوهش‌های کتاب مطرح کرده است:

1. پژوهش درباره امامت و تعریف آن و بیان آنچه از شئون امامت بشمار می‌رود.
2. پژوهش درباره امامت امام زین‌العابدین(ع) و اثبات آن‏.

سپس مباحث کتاب را در پنج فصل ارائه کرده است:

1. دوره‌‌های مبارزه در زندگی امام(ع) در کربلا، در زمان اسارت و در مدینه. شجاعت امام سجاد در کوفه در مجلس حاکم آن شهر و در شام در مجلس فرمانروای آن از لحاظ سیاسی کمتر از شجاعت در میدان نبرد نبود. آری چنین دلاوری‌هایی تنها از کسی امکان بروز دارد که دارای قلبی نیرومند و استوار باشد و بتواند تمامی رنج‌ها را تحمل کند و برای تحقق اهدافی دست به مباررزه بزند که به‌خاطر آنها انسان‌های بزرگی در صحنه کربلا حضور یافتند، جان‌فشانی کردند و به شهادت رسیدند‏.

   در رابطه با بازگشت امام به مدینه، نویسنده معتقد است که امام به مدینه بازگشت تا با خطری که اسلام را تهدید می‌کرد، مقابله کند؛ خطری که در دل امت پراکنده شده بود. آن خطر، ناامیدی آنان از دین و اهدافش بود و این پس از زمانی بود که امام حسین(ع) فرزند دخت پیامبر خدا(ص) با آن وضع رقت‌آور به شهادت رسید و خانواده‌اش در بلاد اسلام به تبعید و به اسارت برده شدند‏.

2. مبارزه فکری و علمی در زمینه‌های قرآن، حدیث، عقیده، اندیشه، دین و احکام آن. تردیدی نیست که امام سجاد(ع) در تمامی این زمینه‌ها نقش برجسته‌ای ایفا کرد، ولی هرگز هیچ‌کدام از این امور، بیرون از عملکرد سیاسی و یا جایگزین عملکرد سیاسی نبود‏.
3. مبارزه اجتماعی و عملی در زمینه‌های تربیت، اخلاق، اصلاحات و امور حکومتی و نیز مبارزه با فساد اجتماعی که به‌صورت‌های نژادپرستی، فقر و برده‌داری نمود یافته بود.

   در انتهای این فصل به رساله حقوق پرداخته شده است؛ چراکه این رساله، حقوقی را همچون حق سلطان، حق ملت، حق هم‌کیشان، حق اهل ذمه و دیگر حقوقی که به امور دولت و حکومت و سامان‌دهی زندگی اجتماعی مربوط می‌شود، در بر دارد‏.

4. بیان تعهدات بی‌مانندی چون زهد، عبادت، گریه و دعا در زندگی امام سجاد(ع). از برجسته‌ترین مظاهر بی‌نظیر در سیره آن حضرت دعاهایی است که از او نقل شده است. برجستگی دعاهای منقول از آن حضرت به این دلایل است: فراوان بودن، طولانی بودن و شهرت داشتن و رایج بودن؛ زیرا این دعاها از چنان سبک پرجاذبه‌ای برخوردار است که دل‌ها را به خود جلب می‌کند و روان‌ها و جان‌ها با آنها هم‌ساز می‌شود و نیز آن‌چنان مفاهیم بلندی دارد که خردها و اندیشه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد‏.

   نویسنده در بخشی از این فصل به موضوع گریه امام(ع) اشاره کرده است. وی گریه بر شهدای کربلا و نهضت ایشان را حزن و اندوهی ناشی از احساس ضعف و شکستگی و گریه ناامیدی و یأس نمی‌داند؛ چراکه شرایط و ناگواری آن حادثه گذشته و تغییر کرده و انجام‌دهندگان آن رفته‌اند. حق از باطلش شناخته شده و مقتولین به کرامت و خلود و قاتلین به لعنت و نقمت رسیده‌اند؛ لکن بکاء بر ایشان و داستان کربلا، موضوع پند گرفتن و انقلاب و استمداد از صانع این واقعه شگفت‌انگیز، یعنی امام حسین(ع) است. حزن و ناراحتی بر ممانعت از رسیدن به اهداف است که از انقلاب اسلامی که نبی(ص) بدان قیام نمود، الهام گرفته است‏.

5. مواضع محکم امام(ع) در برابر ستمگران و کمک‌کنندگان به ظلم و نسبت به قیام‌های سیاسی آن زمان. موضع امام نسبت به یزید و عبدالملک بن مروان قابل تأمل و خردمندانه است‏.

در انتهای مباحث نتایج پژوهش بیان شده است‏.

در بخش پیوست‌ها ابتدا منابع، اسناد و تعداد حقوق ذکرشده در رساله حقوق امام سجاد(ع) بررسی و سپس متن رساله ارائه شده است‏. در پیوست 2، گزارش کوتاهی از مسابقه فکری درباره امام زین‌العابدین(ع) و اخذ مقام اول توسط کتاب حاضر ذکر شده است‏.

در انتهای کتاب نیز ابیاتی از سعید منصوری در تقریض و تاریخ صدور کتاب آمده است‏.

وضعیت کتاب

فهارس آیات، احادیث، اعلام، مکان‌ها، ایام، قبایل، مصطلحات، منابع و محتوای کتاب در انتهای آن ارائه شده است. مستند مطالب و ارجاعات مفیدی در پاورقی‌های کتاب ذکر شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه نویسنده و متن کتاب.
2. حسینی جلالی، محمدرضا، جهاد امام سجاد، ترجمه موسی دانش، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، چاپ اول، 1382.