پایگاه اطلاعاتی خبره علم رجال

پایگاه اطلاعاتی خبره علم رجال
پدیدآوران	مینايی بیدگلی، بهروز (نویسنده)
ناشر	دانشگاه علم و صنعت ايران. دانشکده مهندسي کامپيوتر
مکان نشر	ايران - تهران
سال نشر	1376ش.
چاپ	چاپ يکم
زبان	فارسي
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏

پایگاه اطلاعاتی خبره علم رجال، عنوان پایان‌نامه کارشناسی ارشد بهروز مینایی بیدگلی در رشته نرم‌افزار مهندسی کامپیوتر در دانشکده مهندسی کامپیوتر دانشگاه علم و صنعت است. این پایان‌نامه به زبان فارسی نوشته شده است. راهنمایی آن را دکتر محسن شریفی انجام داده و در اسفند 1376 در دانشگاه مذکور با نمره 6/19 و کسب درجه عالی، دفاع شده است.

ساختار

در این پایان‌نامه پس از ارائه چکیده، سپاسگزاری و پیشگفتار، شاهد ارائه محتوای مطالب در یک مقدمه 4 بخشی و چهار بخش کلی که مجموعا 14 فصل را در خود جای داده، هستیم. در پایان اثر، از 103 منبع فارسی، عربی و انگلیسی برای آن یاد شده که ابتدا منابع فارسی و عربی و سپس منابع انگلیسی، ذکر شده است.

گزارش محتوا

در چکیده پایان‌نامه چنین می‌خوانیم: «علم فقه یکی از پرکاربردترین و بااهمیت‌ترین رشته‌های علوم انسانی در حوزه و دانشگاه محسوب می‌شود. در سال‌های اخیر تلاش‌هایی در جهت تهیه پایگاه‌های اطلاعاتیِ کتاب‌های فقهی و علوم مقدماتی آن انجام گرفته است. پروژه حاضر، یعنی پایگاه اطلاعاتی خبره علم رجال، تلاشی است در جهت به‌کارگیری شیوه‌های جدید مهندسی دانش و اطلاعات در برنامه‌های رایانه‌ای فقه و علوم مقدماتی آن. در ابتدا امکان‌سنجی ایجاد سیستم خبره فقه و ضرورت و روش دستیابی به آن، مورد بررسی قرار می‌گیرد. سپس طبقه‌بندی‌های مختلف اطلاعات و دانش علم رجال مورد بررسی قرار داده می‌شود. علم رجال یکی از علوم مقدماتی فقه است که عهده‌دار بازشناسی روایات و اعتبار آنها و تعیین درجه اعتبار راویان احادیث می‌باشد. بعد از شناخت قلمرو محیط مسئله علم رجال، بخش اصلی پروژه، یعنی تحلیل نیازمندی‌های نرم‌افزار پایگاه اطلاعاتی خبره علم رجال و روش‌های اخذ دانش و نمایش آن و مدل اطلاعاتی و پردازه‌ای نرم‌افزار مطرح می‌گردد. در بخش پایانی، مراحل طراحی و پیاده‌سازی نرم‌افزار و زیرسیستم ارزیابی ماشینی اسناد و تعیین هویت راویان تبیین می‌شوند. این پروژه می‌تواند نقطه تحولی در کیفیت آموزش فقه و رجال در حوزه و دانشگاه ایجاد نماید و بستر مناسبی برای ادامه تحقیقات نوین رایانه‌ای برای سایر علوم اسلامی فراهم سازد.

بهروز مینایی در بخشی که به توضیح درباره ساختار پایان‌نامه می‌پردازد، درباره شیوه و نحوه ارائه مطالب آن چنین توضیح می‌دهد:

«پایان‌نامه در چهار بخش کلّی تنظیم شده است:

1. در بخش نخست، تحلیل و امکان‌سنجی سیستم خبره فقه مورد بحث قرار می‌گیرد. در این بخش، تنها بررسی تئوریک صورت می‌گیرد و فاز پیاده‌سازی وجود ندارد. این بخش تنها شامل فصل دوم می‌باشد که در آن ابتدا به تعریف و تبیین سیستم خبره فقه و توضیح ماهیت آن پرداخته می‌شود. سپس اهمیت و ضرورت ایجاد چنین سیستمی مورد بحث قرار می‌گیرد و کاربردهای مختلف این سیستم توضیح داده می‌شوند. آنگاه مراحل مختلف تولید سیستم‌های خبره به‌طور عام و مراحل و شیوه تولید سیستم خبره فقه به‌طور خاص شرح داده می‌شوند. سپس موانع و مشکلاتی که در مسیر ایجاد سیستم خبره فقه وجود دارند، تبیین می‌گردند. در ابتدا به موانع مشکلات عامی که در مورد هر سیستم خبره‌ای وجود دارد اشاره می‌گردد، سپس در بخش موانع عام، موانع مفهومی هوش مصنوعی و پاسخ آنها مورد بحث قرار می‌گیرد و بعد از آن، موانع و مشکلات ویژه سیستم خبره فقه ارزیابی می‌گردند. در انتها نتیجه‌گیری و جمع‌آوری بحث سیستم خبره فقه ارائه می‌گردد.
2. در بخش دوم قلمرو مسئله، یعنی علم رجال و منابع دانش آن مورد شناسایی قرار می‌گیرند.

   بخش دوم شامل فصول سوم تا هفتم می‌باشد. با شروع فصل سوم بخش دوم پایان‌نامه آغاز می‌گردد. در این فصل برای شناخت مفهومی سیستم، مبادی تصوری علم رجال، یعنی تعریف این علم و موضوع آن، تعریف حدیث و اجزای آن، تعریف سند و اجزای آن، تفاوت علم رجال و درایه و تراجم مطرح می‌گردد. از فصل چهارم تا هفتم برای شناخت قلمرو مسئله به‌خلاف فصل قبل، علم رجال از درون مورد نظر قرار می‌گیرد. در فصل چهارم منابع عمومی دانش علم رجال، یعنی کتب رجالی مورد بررسی قرار می‌گیرند و طبقه‌بندی‌های مختلف اطلاعات موجود مورد بررسی قرار می‌گیرند. در فصل پنجم دسته دوم منابع دانش علم رجال، یعنی اسناد و مراحل تحقیقاتی خبره رجالی در اسناد توضیح داده می‌شوند و عدم کفایت دسته اول منابع دانش علم رجال در حل مشکلات اسناد ثابت می‌گردد و نتیجه گرفته می‌شود که از خود اسناد برای حل مشکلات اسناد بایستی بهره گرفت. در فصل ششم طبقه‌بندی اطلاعات قابل بازیابی از اسناد و طبقه‌بندی اطلاعات موجود در یکی از اجزای سند، یعنی تعبیر واسطه بیان می‌شود. در فصل هفتم مهم‌ترین و اصیل‌ترین منابع اسناد، یعنی کتب اربعه مورد بحث واقع می‌شود.

3. در بخش سوم، با توجه به محیط علم رجال که در بخش قبل شناخته شد، نیازمندی‌های نرم‌افزاری پایگاه اطلاعاتی خبره علم رجال مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرند. بخش سوم شامل فصول هشتم تا دهم می‌باشد. در فصل هشتم به کیفیت اخذ دانش پرداخته می‌شود. در فصل نهم نمونه نمایش دانش در اسناد ویژه مطرح می‌گردد. در فصل دهم در ابتدا مدل اطلاعاتی نرم‌افزار، کلاس‌ها و ارتباط آنها با هم بررسی می‌شوند. سپس مدل پردازه‌ای سیستم به علت کلان بودن در هفت قلمرو توضیح داده می‌شود.
4. در بخش چهارم مراحل طراحی و پیاده‌سازی نرم‌افزار این پایگاه توضیح داده می‌شوند.

   بخش چهارم شامل فصول یازدهم تا چهاردهم می‌باشد. در فصل یازدهم طراحی واسط کاربر نرم‌افزار بیان می‌گردد. در فصل دوازدهم طراحی کلاس‌های نرم‌افزار بیان می‌شوند. در فصل سیزدهم به مرحله پیاده‌سازی نرم‌افزار و آزمون آن و نیز به آینده سیستم اشاره می‌شود. در فصل چهاردهم خلاصه‌ای از مطالب پایان‌نامه، نتیجه‌گیری و ارائه پیشنهادها مطرح می‌گردد.

شایان ذکر است که در تمام مباحث آینده، مراد از علم رجال مفهوم عامّ آن می‌باشد که تمام علوم مرتبط با سند روایات را در بر می‌گیرد. بدین ترتیب قسمت مهمی از علم درایه نیز در این پروژه داخل خواهد بود».

وضعیت کتاب

فهرست مطالب و فهرست شکل‌ها در ابتدای اثر آمده و پیوست‌ها و منابع اثر در انتهای آن. پیوست‌ها در دو بخش اصطلاحات علم رجال و واژه‌نامه فارسی به انگلیسی، ارائه شده است. پاورقی‌ها، حاوی مطالب مفیدی در توضیح پاره‌ای از عبارات متن است.

منابع مقاله

مقدمه، فهرست‌ها، چکیده و متن اثر.