قواطع الأدلة في الأصول: تفاوت میان نسخه‌ها

[[ابو مظفر سمعانی، منصور بن محمد]] (نويسنده)

| کتابخانۀ دیجیتال نور =

'''قواطع الأدلة في الأصول'''، اثر ابومظفر منصور بن محمد بن عبدالجبار سمعانی (متوفی 489ق)، کتابی است در علم اصول فقه، در دو جلد، که با تحقیق محمدحسن محمدحسن اسماعیل شافعی به چاپ رسیده است.

این اثر از مهم‎ترین کتاب‎های اصولی اهل سنت و به گفته ابن سبکی، بهترین کتاب اصولی است<ref>ر.ک: بی‎نام</ref>.

کتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز شده است. نویسنده در آغاز، به بیان مطالبی درباره کتاب، سنت، ملت، اجماع، قیاس، نظر، جدل، دلیل، حد و اقسام کلام پرداخته و پس از آن، اوامر و نواهی، عموم و خصوص، مطلق و مقید، به‎شرح، مطرح شده‌اند<ref>ر.ک: همان</ref>.

در مقدمه محقق، ابتدا به تقسیم‎بندی علوم به علم اصول دین، قرائات، تفسیر، حدیث، اصول فقه، فقه و مبادی تصوف پرداخته شده<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص3</ref> و سپس، علم اصول فقه تعریف و به اعتبارات آن نزد علما، اشاره شده است<ref>ر.ک: همان، ص5</ref>. در پایان نیز، به شرح حال مختصری از نویسنده<ref>ر.ک: همان، ص9</ref>، بررسی نسبت کتاب به او<ref>ر.ک: همان، ص11</ref> و توصیف نسخ خطی کتاب، پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص12</ref>.

نویسنده در مقدمه، علم فقه را اصل و اشرف علوم معرفی کرده و ضمن اشاره به امر خداوند در آیه 122 سوره توبه به تفقه در دین، به بیان خصوصیات و ویژگی‎های فقه و فقیه پرداخته است<ref>ر.ک: مقدمه مؤلف، همان، ص17-‎19</ref>.

نویسنده مطالب را با مقدماتی در اصول فقه، از جمله معنای لغوی و عرفی فقه<ref>ر.ک: متن کتاب، همان، ص20</ref>، معنای اصول فقه<ref>ر.ک: همان، ص21</ref>، جهل<ref>ر.ک: همان، ص23</ref>، شک<ref>ر.ک: همان</ref>، ندب، جایز، حلال، محظور، مکروه، صحیح، فاسد، صواب، خطا، حق<ref>ر.ک: همان، ص24</ref>، حسن، قبح، اقسام احکام شرعی<ref>ر.ک: همان، ص25</ref>، اجماع، قیاس<ref>ر.ک: همان، ص31</ref>، نظر، جدل، دلیل<ref>ر.ک: همان، ص32</ref> و مستدل، مستدل‎علیه، مستدل‎له و استدلال<ref>ر.ک: همان، ص33</ref> آغاز نموده و سپس به بحث پیرامون اقسام کلام و معانی حروفی که شناخت و علم به آن در آگاهی از مسائل فقهی ضروری است، پرداخته است<ref>ر.ک: همان، ص34</ref>.

در ادامه کتاب، به مسائل عمومی و شایع علم اصول پرداخته شده است که عبارتند از باب اوامر و مباحث مربوط به آن، از جمله صیغه امر، امر موقت، دلالت امر به شیء بر اجزای آن، امر به شیء و دلالت بر نهی از ضد<ref>ر.ک: همان، ص49-‎132</ref>، باب نواهی و موضوعات مطرح‎شده در آن، مانند صیغه نهی، اقتضای دائمی بودن ترک توسط نهی، نهی از چیزی و اقتضای امر به ضد آن و دلالت نهی بر فساد منهی‎عنه<ref>ر.ک: همان، ص138-‎140</ref>، عموم و خصوص و موضوعاتی از جمله الفاظ عموم، تخصیص، دلیل خطاب، مجمل و مبین، ناسخ و منسوخ، اجماع<ref>ر.ک: همان، ص154-‎487</ref>.

در جلد دوم نیز موضوعاتی نظیر اجماع، استصحاب حال<ref>ر.ک: همان، ج2، ص35</ref>، قیاس و مسائل مربوط به آن، مانند حجیت قیاس، ضروب قیاس، علت قیاس، ترجیحات در علل و مراتب قیاس<ref>ر.ک: همان، ص68-‎255</ref>، استدلال<ref>ر.ک: همان، ص259</ref>، استحسان<ref>ر.ک: همان، ص268</ref>، سبب، علت و شرط<ref>ر.ک: همان، ص272</ref>، اسباب شرایع<ref>ر.ک: همان، ص292</ref> و اجتهاد و تقلید<ref>ر.ک: همان، ص302-‎369</ref>، مطرح و مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

در پاورقی‎ها علاوه بر ذکر منابع<ref>مثلا ر.ک: پاورقی، ص189</ref> و اشاره به اختلاف نسخ<ref>مثلا ر.ک: همان، ص204</ref> به توضیح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است<ref>مثلا ر.ک: همان، ص193</ref>.

# بی‎نام، برگرفته از پایگاه اطلاع‎رسانی «حوزه»، دوشنبه 6 اسفندماه 1397، به آدرس:

https://hawzah.net/fa/Article/View/91520/%D8%AA%D8%A7%D8%B2%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84-(1)

 

== وابسته‌ها ==