مخطوط نادر من رسائل ابن عربی

مخطوط نادر من رسائل ابن عربی
پدیدآوران	ابن عربی، محمد بن علی (نویسنده) عبدالفتاح، سعيد (محقق و مقدمه‌نويس)
عنوان‌های دیگر	رسائل ابن عربي رساله حرف الکلمات و صرف الصلوات رسالة التلقينات الاربعة رسالة التاييد و النصر رسالة اللطائف و الأسرار رسالة المعراج و تنزيل حرف الإدخال و الإخراج
ناشر	دار السعادة للطباعة
مکان نشر	[بي جا] - [بي جا]
سال نشر	[--13]
چاپ	چاپ يکم
موضوع	عرفان - متون قديمي تا قرن 14 تصوف - متون قديمي تا قرن 14
زبان	عربي
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‎‏1383 ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ر‎‏5‎‏ / 283 BP

مخطوط نادر من رسائل ابن‌عربی، مجموعه‌ای است از رسائل محی‌الدین ابن‌عربی(متوفی 638ق) که با تحقیق سعید عبدالفتاح، به چاپ رسیده است.

ساختار

کتاب با مقدمه محقق آغاز و مطالب دربردارنده پنج رساله خطی از ابن عربی می‌باشد.

درباره هریک از رسائل، ابتدا به ویژگی‌های ظاهری آن مانند تعداد صفحات و نوع خط و نگارش و محل نگهداری آن اشاره شده و سپس، نمونه‌هایی از تصاویر آن نسخ، در اختیار خواننده قرار گرفته است. در پایان نیز، متن منقح و تاپی آن نسخه، آورده شده است.

گزارش محتوا

در مقدمه به بیان این موضوع پرداخته شده است که کتاب، حاصل کوشش و تلاش محقق در جمع‌آوری بیست رساله از رسائل ابن‌عربی می‌باشد که فعلاً فقط پنج رساله از آنها در اثر حاضر، عرضه شده است. این رسائل، عبارتند از:

1. «الإنزالات الوجودیة»؛
2. «رسالة لطائف أسرار القلب و اللسان»؛
3. «رسالة التلقینات الأربعه»؛
4. «رسالة اللطائف و الأسرار»؛
5. «رسالة معقل العقول في انشقاق القبر عن الرسول»؛
6. «رسالة المناصفة في حقیقة المکاشفة»؛
7. «رسالة المقصود من الوصل المحمود»؛
8. «رسالة کشف المشاهدات في أقل الدرجات»؛
9. «رسالة الإفادة في الشهادة»؛
10. «رسالة ظهور البانی في السبع المثانی»؛
11. «رسالة مقدمة الإنصاف في الأوصاف»؛
12. «رسالة إشارة المنصف»؛
13. «رسالة المعراج و تنزیل حرف الادخال و الاخراج»؛
14. «رسالة الکلمات الإنجیلیة الناطقة»؛
15. «رسالة حرف الکلمات و صرف الصلوات»؛
16. «رسالة حق الوقت و الساعة و حفظ الحالة و الطاعة»؛
17. «رسالة سطر الحرف و الکلمات، و شطر حسني الإدراک الموجب لتکملة السعادات»؛
18. «رسالة التایید و النصر»؛
19. «رسالة المقابلة الترولیة»؛
20. «رسالة المقامات الصلبیة القلبیة، و المقامات الظهریة العقلیة».

در ادامه مقدمه، به شرح‌حال مختصر ابن‌عربی و معرفی آثار وی، پرداخته شده است.

پنج رساله معرفی شده در کتاب، به ترتیب عبارتند از:

1. «رسالة حرف الکلمات و صرف الصلوات»: این رساله، در ضمن مجلدی که بیست رساله ابن‌عربی را دربردارد، بوده و پانزدهمین رساله آن مجموعه است که به خطی زیبا نوشته شده و میکروفیلم آن، در «مکتبة طلعت باشا دارالکتب المصریة» به‌عنوان شماره 752، میکروفیلم شماره 6594، نگهداری می‌شود.

   در این رساله درباره باز شدن دو چشم اراده و مشیت برای درک دو ساحت وجودی انسان، بحث می‌شود. اراده برای درک اوصاف ظواهر و محل آن عقل است و مشیت برای درک باطن ذات و جواهر که محل آن روح می‌باشد.

2. «رسالة التلقینات الأربعه»: این رساله نیز در ضمن مجموعه مذکور در رساله قبل، در «مکتبة طلعت باشا بدارالکتب المصریة»، به‌عنوان شماره 752، میکروفیلم 6594 نگهداری شده و سومین رساله از آن مجموعه می‌باشد. این رساله نیز به خطی زیبا و خوانا، در شش صفحه نوشته شده و نگارش آن در روز دوشنبه، پنجم ربیع‌الاول 829ق، توسط ناسخ نسخه قبلی، به پایان رسیده است.

   در این رساله درباره تعلیم و تعلم قرآن، فرائض و علم سخن می‌گوید و تعلیم قرآن را مقدم بر آنها می‌داند و معتقد است قرآن هادی انسان به سمت خداوند است و تعلیم آن سبب رشد دین در انسان می‌شود و انقیاد و تسلیم را برای انسان به ارمغان می‌آورد. چهار معنی برای دین بر‌می‌شمرد و به‌تناسب چهار نوع تلقین را چنین بیان می‌کند: تلقین به قول، تلقین به عمل، تلقین به امر و تلقین به‌حکم و رد.

3. «التأیید و النصر»: این رساله نیز تحت شماره 752، میکروفیلم 6594 در «مکتبة طلعت باشا بدارالکتب المصریة» نگهداری شده و هجدهمین رساله از مجموعه رسائل ابن‌عربی می‌باشد که به‌صورت دست‌نویس، وجود دارد. این رساله که در چهار صفحه نوشته شده است، فاقد عنوان داخلی بوده و نگارش آن، در روز سه‌شنبه نهم ربیع‌الآخر 829ق به پایان رسیده است.

   در این رساله ابن عربی کشف عیان و واضح خود را بیان می‌کند، که در آن حقیقت پنهان است و نصر و تائید از ابتدا و انتها به هم نزدیک شده و نصر داخل در تائید می‌شود و امر الهی از حجاب تردید و تقریب و تبعید به فضای ربوبی که دار مزید و مقر سعادت سعید است، خارج می‌شود و پیامبر(ص) از بین نصر و تائید ظهور می‌کند و در محل جدید خود قرار می‌گیرد و خلاصه آخرت را از دنیا استخراج می‌نماید، فجر علم می‌دمد و جهل نابود می‌شود و روح و وجه، خارج شده و عینِ جمع، حرف "با" را تلفظ می‌کند و ....

4. «رسالة اللطائف و الأسرار»: این رساله که چهارمین رساله مجموعه رسایل خطی موجود از ابن‌عربی می‌باشد، در شش صفحه نوشته شده و تحت شماره 752، میکروفیلم شماره 6594، در «مکتبة طلعت باشا بدارالکتب المصریة» نگهداری می‌شود. این رساله نیز فاقد عنوان داخلی می‌باشد.

   در این رساله درباره حقیقت رزق، حقیقت عبادت و حقیقت شکر سخن می‌گوید و معتقد است که انسان به این حقایق دست نمی‌یازد جز با از بین بردن حجاب‌ها و در ادامه به تعریف هر یک از این حقایق و بیان اقسام حجاب‌ها و راه‌های برطرف کردن آنها می‌پردازد.

5. «رسالة المعراج و تنزیل حرف الإدخال و الإخراج»: این رساله که سیزدهمین رساله از مجموعه رساله ابن‌عربی و آخرین رساله کتاب می‌باشد نیز فاقد عنوان داخلی بوده و در هشت صفحه، نگارش یافته است. این نسخه تحت شماره 752، میکروفیلم شماره 6594 در «مکتبة طلعت باشا» نگهداری می‌شود.

در این رساله درباره نزول قرآن در ماه مبارک رمضان، درک باطن آن، استعداد قلب پیامبر(ص) برای نزول آن، معراج پیامبر(ص) در ماه رجب و صعود روح حضرت به قاب قوسین او ادنی، دریافت اسرار و معالم و حقایق الهی و اشراف به عالم ارتفاع که عالم خداوند تبارک‌وتعالی و فوق عالم امر و خلق است، درک آیات کبرای الهی، دریافت اسرار و رجوع ایشان به سمت امت با خصوصیت پیامبری و رسالت و نشر آن علوم و اسرار بین عباد و اسرار حروف و حرف ادخال و اخراج و ... سخن می‌گوید.

وضعیت کتاب

مجموعه فهارس کتاب، شامل فهرست آیات قرآنی؛ احادیث؛ اشعار؛ اعلام؛ کتب؛ شهرها، مواقع، اماکن و...؛ مصادر و مراجع مورداستفاده محقق و فهرست محتوای کتاب، در انتهای آن آمده است.

در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع، به توضیح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.