ترجمه و متن رسالة حدوث العالم، یا کتاب آفرینش جهان

ترجمه و متن رسالة حدوث العالم، یا کتاب آفرینش جهان
پدیدآوران	صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (نویسنده) خواجوی، محمد (مصحح و مترجم)
عنوان‌های دیگر	کتاب آفرينش جهان
ناشر	مولي
مکان نشر	ايران - تهران
سال نشر	1377ش.
چاپ	چاپ دوم
موضوع	حدوث و قدم فلسفه اسلامي - متون قديمي تا قرن 14 هستي شناسي (فلسفه اسلامي)
زبان	فارسي
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‎‏/‎‏آ‎‏3‎‏خ‎‏9 / 1078 ‏BBR‎‏

ترجمه و متن رسالة حدوث العالم، یا کتاب آفرینش جهان، ترجمه فارسی رسالة حدوث العالم ملاصدرا، به قلم محمد خواجوی است در موضوع حادث بودن جهان. چنان‌که از نام کتاب پیداست، متن عربی رساله نیز در این کتاب آورده شده است. تصحیح این اثر نیز از خود خواجوی است. انتشارات مولی، اقدام به نشر این کتاب کرده است.

در مقدمه مترجم درباره کتاب چنین می‌خوانیم: رساله حدوث که اصل و ترجمه آن در برابر خواننده عزیز است، یکی از نفیس‌ترین رسائل خورشید فلک هدایت و اصل اصول فضیلت، دریای مواج شرافت و صاحب بیرق عنایت، پیشوای پسینیان و افتخار پیشینیان، صدر بارگاه دانش و بالانشین صاحبان بینش، که جهان از نامش متبسم و سیر علم بر قدمش مرتسم، یعنی صدرالمتألهین شیرازی – قدس ‌سره القدوسي - است... ملاصدرا در این رساله که آن را اندوخته‌ای نزد خداوند قرار داده، چنان داد سخن داده که کس دیگر نداده و انصافا نکته ناگفته باقی نگذارده؛ تعریف آن نه در حد این بی‌بضاعت است و نه درخور این وجازت؛ همین مقدار گویم: حدت ذهن و جودت فهم و کرشمه عبارات او نه به‌حدی است که توانند با او دعوی همسری و لاف برابری زنند و فهم این رساله بر ذی‌فهم هنر است و بس...

مترجم هرچه درباره حدوث بیان سازد و برگزیده سخنان بزرگان این فن را در این موضوع عیان نماید، به عشری از اعشار تحقیقات مصنف در این رساله نمی‌رسد و هرکس هرچه در این‌باره عنوان سازد، از خوان بی‌دریغ او و مفاض از سحر حلال بیان اوست.

اما موضوع قابل تذکر آنکه مؤلف(ره) از آن جهت که استاد گران‌مایه‌اش جناب میرداماد قایل به حدوث دهری بوده و این موضوع، مرضی حکیم نبوده است، آن را احتراما لِأُستاد، مورد جرح و نقد قرار نداده و در این مورد خاموشانه سخن می‌گوید، ولی اگر دانشجویان عزیز شایق مطالبی جدید در حدوث دهری و یا اسمی هستند می‌توانند به مقدمه پربار ترجمه «مفاتيح ‌الغيب» این حکیم که نگارنده آن را ترجمه و دانشمند معظم آیت‌الله عابدی شاهرودی بر آن مقدمه‌ای محققانه نوشته‌اند، مراجعه نمایند که در شرح این دو وجه از حدوث در آنجا داد سخن داه است.

این کتاب در دوازده فصل به شرح زیر تنظیم شده است:

1. امکان و وجوب؛
2. قوه و فعل؛
3. حرکت و سکون؛
4. اثبات طبیعت برای هر متحرک؛
5. حرکت جوهری؛
6. فاعل مباشر در تمامی حرکات طبیت است؛
7. حرکت دوری؛
8. اثبات زمان؛
9. چیزی جز خداوند بر ذات زمان پیشی ندارد؛
10. نتیجه آنچه گفته شد؛
11. ربط حادث به قدیم؛
12. چگونگی وجود عقول فعاله.

خاتمه کتاب در بیان نقل سخن بزرگان از فلاسفه پیشینیان درباره حدوث عالم ‌و نقل مکاشفه‌ای روحانی و اشکال در مقوله وضع بر حکمای یونان از مصنف و همچنین در 30 عنوان از براهین عرشی و تفریع و بحث و تحصیل و شک و تحقیق و حکمت قرآنی و رمز مشرقی و تنبیه عقلی و تفسیر و تنویر عرشی و غیره، تدوین شده و این مسئله را که اصل الاصول اعتقادات و پایه توحید موحدان است و جز شماری معدود دیگران از آن بی‌خبر و مطلقا توجهی به آن ندارند، به‌طور مستوفی بیان داشته و حقی بزرگ بر ذمه بشریت و ادیان دارد؛ جزاه الله عنا خير الجزاء.

محمد خواجوی در بخشی از مقدمه درباره انگیزه ترجمه و میزان زحمتش در این اثر می‌نویسد: چون این رساله زیربنای اعتقاد است و هرکس مطلب حدوث را آن‌گونه که مطابق با واقع است درست نفهمید، توحیدش کامل نیست و از ناآگاه بدان، رایحه شرک خفی به مشام می‌رسد، حقیر بر آن شد که آن را تصحیح و ترجمه نماید تا مگر تواند روزنه‌ای دیگر به دیدگاه توحید بگشاید و حقیقت‌نگر می‌داند که مصحح و مترجم چه مقدار مایه باید خرج کند تا به این صورت درآید.

وی درباره سبک ترجمه‌اش می‌نویسد: سبک ترجمه حقیر عینا همان سبک ترجمه‌های پیشین و در محدوده متن است که با برخی از توضیحات در داخل پرانتز مشخص شده است و حرف «ن» در زیر صفحه معنون به نسخه‌بدل خطی می‌باشد.

منابع مقاله

مقدمه مترجم.