تاریخ از دیدگاه قرآن و نهج‌البلاغة: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '....<ref>' به '.<ref>') |
جز (ویرایش Mhosseini@noornet.net (بحث) به آخرین تغییری که Hbaghizadeh@noornet.net انجام داده بود واگ...) |
||
| (۲۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR04215J1.jpg | |||
| عنوان =تاريخ از ديدگاه قرآن و نهج‌البلاغه | |||
| پدیدآوران = | |||
[[وفا، جعفر]] (نویسنده) | |||
| | |||
| زبان =فارسی | |||
| کد کنگره =BP 103/8 /و7ت2 | |||
| موضوع = | |||
علي بن ابي‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - نظريه درباره تاريخ | |||
علي بن ابي‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. نهج‌البلاغه - نقد و تفسير | |||
قرآن - وقايع تاریخی | |||
| | | ناشر = | ||
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نمايندگي ولی فقیه، اداره آموزش‌های عقیدتی سیاسی | |||
| مکان نشر =ایران - تهران | |||
| سال نشر =1382ش | |||
| | |||
| | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE04215AUTOMATIONCODE | |||
| | | چاپ =3 | ||
| | | تعداد جلد =1 | ||
| | | کتابخانۀ دیجیتال نور =04215 | ||
| | | کتابخوان همراه نور =04215 | ||
| کد پدیدآور = | |||
| | | پس از = | ||
| | | پیش از = | ||
}} | |||
| | |||
| | |||
'''تاریخ از دیدگاه قرآن و نهج‌البلاغه'''، تألیف [[وفا، جعفر|جعفر وفا]]، از جمله آثار فارسی پیرامون قرآن و نهج‌البلاغه است. این کتاب با هدف آموزش در قالب درس‌نامه نگارش شده است. | |||
'''تاریخ از دیدگاه قرآن و | |||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۴۸: | خط ۳۴: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
نویسنده در مقدمه هدف خود از نگارش این اثر را چنین توضیح می‌دهد: «دقت در روش تاریخ‌نگاری و روش تحلیل حوادث تاریخی در «قرآن» و | نویسنده در مقدمه هدف خود از نگارش این اثر را چنین توضیح می‌دهد: «دقت در روش تاریخ‌نگاری و روش تحلیل حوادث تاریخی در «قرآن» و «نهج‌البلاغه» و نیز واقع‌بینی و درس‌آموز بودن تاریخ، به ما قدرت می‌دهد که تاریخ هدف‌دار، روشنگر و حرکت‌آفرین را بشناسیم و قانونمندی جامعه و سنن حاکم بر تاریخ را باور کنیم. تاریخی که با روش صحیح و واقع‌بینانه تحلیل نشود، از حوزه گزارش و آمار نگذرد و از نسب‌شناسی و هویت فردی رجال تاریخی، فراتر نرود و گذشته را به آینده پیوند ندهد، به افسانه‌ای تبدیل می‌شود که در «نقل سطحی وقایع» خلاصه می‌شود و همچنان راکد و بی‌روح می‌ماند. ما این موضوع را در قرآن و نهج‌البلاغه، هرچند به‌صورت گذرا و به‌اختصار، مورد بررسی قرار دادیم تا ببینیم این دو منبع بزرگ، تاریخ را با چه هدفی و با چه روشی تحلیل و چه کسانی را به‌عنوان الگوهای عملی معرفی می‌کنند و عوامل حرکت و تکامل تاریخ را در چه چیزی می‌دانند، باشد که فروغی از آنها برگیریم و به قطره‌ای از بیکرانشان دست یابیم».<ref>مقدمه، ص12-11</ref> | ||
وی در ابتدای اثر با ذکر کلیاتی درباره تاریخ و ذکر معنا و سرگذشت این واژه، بینش تاریخی قرآن را این‌گونه تبیین می‌کند: «تاریخ از دیدگاه قرآن، مجموعه وقایع و حوادثی است که در چهارچوب قوانین و سنت‌های تغییرناپذیر بروز کرده‌اند و باید به‌عنوان تجربه و عبرت، در فراروی آیندگان قرار گیرند».<ref>متن اثر، ص15</ref> | وی در ابتدای اثر با ذکر کلیاتی درباره تاریخ و ذکر معنا و سرگذشت این واژه، بینش تاریخی قرآن را این‌گونه تبیین می‌کند: «تاریخ از دیدگاه قرآن، مجموعه وقایع و حوادثی است که در چهارچوب قوانین و سنت‌های تغییرناپذیر بروز کرده‌اند و باید به‌عنوان تجربه و عبرت، در فراروی آیندگان قرار گیرند».<ref>متن اثر، ص15</ref> | ||
در دومین درس کتاب، اهمیت تاریخ از دیدگاه قرآن و | در دومین درس کتاب، اهمیت تاریخ از دیدگاه قرآن و نهج‌البلاغه مورد بحث قرار گرفته است. نویسنده در قبال دیدگاه گروهی که با بدبینی به تاریخ می‌نگرند، به دیدگاه اسلام اشاره می‌کند که نقش تاریخ را در ابعاد نظری و عملی تعیین‌کننده می‌داند. البته او یادآور می‌شود که قرآن یک کتاب تاریخی نیست که چون دیگر کتاب‌ها در پی وقایع‌نگاری و انعکاس رویدادها و زندگی اقوام گذشته باشد، ولی مسائل زیادی از آن قابل استنباط و استخراج است و می‌توان ضوابط و قانونمندی حاکم بر تاریخ را به‌طور عمیق به دست آورد؛ زیرا قرآن علل پیروزی‌ها، شکست‌ها، پیشرفت‌ها و عقب‌ماندگی‌های برخی از امم گذشته را تحلیل می‌کند و عوامل ظهور و افول تمدن‌ها را یادآور می‌شود و این‌سان ما را در متن زندگی گذشتگان قرار می‌دهد و از شخصیت‌هایی یاد می‌کند که منشأ تحول جامعه شده و اثر مثبتی در تاریخ داشته‌اند و نیز از جبارانی سخن می‌گوید که قافله بشری را سال‌ها عقب نگه داشته‌اند.<ref>ر.ک: همان، ص22-21</ref> | ||
نویسنده سه راه را مطرح کرده که از طریق آنها می‌توان اهتمام قرآن به تاریخ را | نویسنده سه راه را مطرح کرده که از طریق آنها می‌توان اهتمام قرآن به تاریخ را به دست آورد؛ نام سوره‌ها، فراخوانی به مطالعه تاریخ و مقاطع مهم تاریخ در قرآن سه راهی است که مطرح شده است. وی در بخش سوم چنین می‌نویسد: «بیش از نصف قرآن مربوط به تاریخ و تبیین فلسفه تاریخ است؛ حتی بخش عظیمی از آیات در موضوعات فقهی، کلامی و اجتماعی و... از نظر شأن و نزول و تطبیق و تعیین مصداق با تاریخ درآمیخته است.<ref>همان، ص24</ref> | ||
ارزش تاریخ در | ارزش تاریخ در نهج‌البلاغه، موضوع دیگری است که در ادامه مطالب به آن پرداخته شده است. نهج‌البلاغه افزون بر اینکه ما را به مطالعه و سیر و تحقیق در تاریخ ترغیب می‌کند، خود در نقل حوادث و وقایع مهم و حساس تاریخی پیشگام است و بیش از هر کتاب سخن از تاریخ به میان آورده است؛ در نخستین خطبه آن، مقاطع مهمی از تاریخ عنوان شده است. همانند تاریخ پیدایش جهان و مراحل طبیعی آن، آفرینش انسان نخستین (حضرت آدم(ع))، خلقت فرشتگان و بعثت انبیا(ع) که همه اینها نشانگر اهمیت تاریخ در نهج‌البلاغه است.<ref>ر.ک: همان، ص27</ref> | ||
قرآن و | قرآن و نهج‌البلاغه مسائل تاریخ را با اصول و روش‌های خاصی تحلیل می‌کنند که اسناد یقینی و الگوسازی دو روش مذکور در کتاب است. قرآن و نهج‌البلاغه در بعد تاریخ چون دیگر ابعادشان متکی بر «وحی» و «علم یقینی» هستند و مانند کتاب‌های تاریخی و مورخان معمولی نیاز به اسناد و مدارک تاریخی و ارجاع به افراد و شاهدان عینی ندارند و خودشان سند معتبر و قطعی هستند.<ref>ر.ک: همان، ص29</ref> | ||
تشابه و نقاط مشترک حوادث و همچنین موازنه و تطابق در دو شخصیت یا در دو حادثه تاریخی، روش دیگری در تجزیه و تحلیل مقوله‌های تاریخ در قرآن و | تشابه و نقاط مشترک حوادث و همچنین موازنه و تطابق در دو شخصیت یا در دو حادثه تاریخی، روش دیگری در تجزیه و تحلیل مقوله‌های تاریخ در قرآن و نهج‌البلاغه است. درک این روش و موارد آن، دقت بیشتری می‌طلبد و آثار زیادی به دنبال دارد. نقل گوشه‌هایی از زندگی حضرت مریم، زکریا، یحیی و عیسی(ع) و همچنین مقایسه صاحب دو باغ با ذوالقرنین به ترتیب از مصادیق بارز روش تقارن و موازنه است.<ref>ر.ک: همان، ص44</ref> | ||
نهج‌البلاغه نیز چون قرآن، ظلم و ستم را از اساسی‌ترین عوامل سقوط و تباهی جوامع بشر معرفی می‌کند و سرنوشت محتوم ستمکاران را نابودی و از دست رفتن قدرت و نیز شکست سریع کاخ ستم را از نتایج دنیوی استبداد می‌داند. با دقت در کلمات نهج‌البلاغه معلوم می‌شود که هیچ آفتی به‌مانند استبداد، حرکت منفی تاریخ و افول جامعه را سرعت نمی‌بخشد.<ref>همان، ص63</ref> | |||
قرآن برخی از حوادث تاریخی را پیشگویی کرده و سال‌ها پیش، از وقوع آنها خبر داده است. پیدایش خیر و برکت فراوان در خاندان پیامبر، تکثیر و استمرار نسل محمد(ص) و انقطاع نسل دشمنان او از جمله آنهاست. در | قرآن برخی از حوادث تاریخی را پیشگویی کرده و سال‌ها پیش، از وقوع آنها خبر داده است. پیدایش خیر و برکت فراوان در خاندان پیامبر، تکثیر و استمرار نسل محمد(ص) و انقطاع نسل دشمنان او از جمله آنهاست. در نهج‌البلاغه نیز پیشگویی‌هایی آمده که پیدایش دولت کریمه حضرت مهدی(عج) و حکومت مستبدانه بنی مروان از جمله آنهاست. آن‌گونه که حضرت خبر داده بود مروان و فرزندانش سرنوشت مسلمانان را به دست گرفتند، دست به قتل و غارت زدند و مسلمانان را در ظلمت ظلم نشاندند. همچنین تشکیل حکومت آل‌بویه، خون‌ریزی مغول، آینده شهر کوفه و شهادت امام حسین(ع) از دیگر مظاهر پیشگویی نهج‌البلاغه است.<ref>همان، ص142</ref> | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
| خط ۷۰: | خط ۵۶: | ||
در پاورقی‌های کتاب، آدرس منابع با ذکر جلد و صفحه و برخی ارجاعات و توضیحات آمده است. | در پاورقی‌های کتاب، آدرس منابع با ذکر جلد و صفحه و برخی ارجاعات و توضیحات آمده است. | ||
==پانویس == | ==پانویس== | ||
<references /> | <references/> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
مقدمه و متن کتاب. | مقدمه و متن کتاب. | ||
== وابسته‌ها == | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
| خط ۸۶: | خط ۷۲: | ||
[[رده: تفسیر]] | [[رده: تفسیر]] | ||
[[رده:مباحث جدید قرآنی، قرآن و علوم و فنون]] | [[رده: مباحث جدید قرآنی، قرآن و علوم و فنون]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۱ فوریهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۶:۳۷
| تاريخ از ديدگاه قرآن و نهج‌البلاغه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | وفا، جعفر (نویسنده) |
| ناشر | سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نمايندگي ولی فقیه، اداره آموزش‌های عقیدتی سیاسی |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1382ش |
| چاپ | 3 |
| موضوع | علي بن ابي‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - نظريه درباره تاريخ
علي بن ابي‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. نهج‌البلاغه - نقد و تفسير قرآن - وقايع تاریخی |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 103/8 /و7ت2 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تاریخ از دیدگاه قرآن و نهج‌البلاغه، تألیف جعفر وفا، از جمله آثار فارسی پیرامون قرآن و نهج‌البلاغه است. این کتاب با هدف آموزش در قالب درس‌نامه نگارش شده است.
ساختار
کتاب مشتمل بر مقدمه نویسنده و متن اثر در هفده درس است که به شیوه آموزشی نگارش شده است. در انتهای هر درس خلاصه‌ای از آن درس و چند پرسش مطرح شده است.
گزارش محتوا
نویسنده در مقدمه هدف خود از نگارش این اثر را چنین توضیح می‌دهد: «دقت در روش تاریخ‌نگاری و روش تحلیل حوادث تاریخی در «قرآن» و «نهج‌البلاغه» و نیز واقع‌بینی و درس‌آموز بودن تاریخ، به ما قدرت می‌دهد که تاریخ هدف‌دار، روشنگر و حرکت‌آفرین را بشناسیم و قانونمندی جامعه و سنن حاکم بر تاریخ را باور کنیم. تاریخی که با روش صحیح و واقع‌بینانه تحلیل نشود، از حوزه گزارش و آمار نگذرد و از نسب‌شناسی و هویت فردی رجال تاریخی، فراتر نرود و گذشته را به آینده پیوند ندهد، به افسانه‌ای تبدیل می‌شود که در «نقل سطحی وقایع» خلاصه می‌شود و همچنان راکد و بی‌روح می‌ماند. ما این موضوع را در قرآن و نهج‌البلاغه، هرچند به‌صورت گذرا و به‌اختصار، مورد بررسی قرار دادیم تا ببینیم این دو منبع بزرگ، تاریخ را با چه هدفی و با چه روشی تحلیل و چه کسانی را به‌عنوان الگوهای عملی معرفی می‌کنند و عوامل حرکت و تکامل تاریخ را در چه چیزی می‌دانند، باشد که فروغی از آنها برگیریم و به قطره‌ای از بیکرانشان دست یابیم».[۱]
وی در ابتدای اثر با ذکر کلیاتی درباره تاریخ و ذکر معنا و سرگذشت این واژه، بینش تاریخی قرآن را این‌گونه تبیین می‌کند: «تاریخ از دیدگاه قرآن، مجموعه وقایع و حوادثی است که در چهارچوب قوانین و سنت‌های تغییرناپذیر بروز کرده‌اند و باید به‌عنوان تجربه و عبرت، در فراروی آیندگان قرار گیرند».[۲]
در دومین درس کتاب، اهمیت تاریخ از دیدگاه قرآن و نهج‌البلاغه مورد بحث قرار گرفته است. نویسنده در قبال دیدگاه گروهی که با بدبینی به تاریخ می‌نگرند، به دیدگاه اسلام اشاره می‌کند که نقش تاریخ را در ابعاد نظری و عملی تعیین‌کننده می‌داند. البته او یادآور می‌شود که قرآن یک کتاب تاریخی نیست که چون دیگر کتاب‌ها در پی وقایع‌نگاری و انعکاس رویدادها و زندگی اقوام گذشته باشد، ولی مسائل زیادی از آن قابل استنباط و استخراج است و می‌توان ضوابط و قانونمندی حاکم بر تاریخ را به‌طور عمیق به دست آورد؛ زیرا قرآن علل پیروزی‌ها، شکست‌ها، پیشرفت‌ها و عقب‌ماندگی‌های برخی از امم گذشته را تحلیل می‌کند و عوامل ظهور و افول تمدن‌ها را یادآور می‌شود و این‌سان ما را در متن زندگی گذشتگان قرار می‌دهد و از شخصیت‌هایی یاد می‌کند که منشأ تحول جامعه شده و اثر مثبتی در تاریخ داشته‌اند و نیز از جبارانی سخن می‌گوید که قافله بشری را سال‌ها عقب نگه داشته‌اند.[۳]
نویسنده سه راه را مطرح کرده که از طریق آنها می‌توان اهتمام قرآن به تاریخ را به دست آورد؛ نام سوره‌ها، فراخوانی به مطالعه تاریخ و مقاطع مهم تاریخ در قرآن سه راهی است که مطرح شده است. وی در بخش سوم چنین می‌نویسد: «بیش از نصف قرآن مربوط به تاریخ و تبیین فلسفه تاریخ است؛ حتی بخش عظیمی از آیات در موضوعات فقهی، کلامی و اجتماعی و... از نظر شأن و نزول و تطبیق و تعیین مصداق با تاریخ درآمیخته است.[۴]
ارزش تاریخ در نهج‌البلاغه، موضوع دیگری است که در ادامه مطالب به آن پرداخته شده است. نهج‌البلاغه افزون بر اینکه ما را به مطالعه و سیر و تحقیق در تاریخ ترغیب می‌کند، خود در نقل حوادث و وقایع مهم و حساس تاریخی پیشگام است و بیش از هر کتاب سخن از تاریخ به میان آورده است؛ در نخستین خطبه آن، مقاطع مهمی از تاریخ عنوان شده است. همانند تاریخ پیدایش جهان و مراحل طبیعی آن، آفرینش انسان نخستین (حضرت آدم(ع))، خلقت فرشتگان و بعثت انبیا(ع) که همه اینها نشانگر اهمیت تاریخ در نهج‌البلاغه است.[۵]
قرآن و نهج‌البلاغه مسائل تاریخ را با اصول و روش‌های خاصی تحلیل می‌کنند که اسناد یقینی و الگوسازی دو روش مذکور در کتاب است. قرآن و نهج‌البلاغه در بعد تاریخ چون دیگر ابعادشان متکی بر «وحی» و «علم یقینی» هستند و مانند کتاب‌های تاریخی و مورخان معمولی نیاز به اسناد و مدارک تاریخی و ارجاع به افراد و شاهدان عینی ندارند و خودشان سند معتبر و قطعی هستند.[۶]
تشابه و نقاط مشترک حوادث و همچنین موازنه و تطابق در دو شخصیت یا در دو حادثه تاریخی، روش دیگری در تجزیه و تحلیل مقوله‌های تاریخ در قرآن و نهج‌البلاغه است. درک این روش و موارد آن، دقت بیشتری می‌طلبد و آثار زیادی به دنبال دارد. نقل گوشه‌هایی از زندگی حضرت مریم، زکریا، یحیی و عیسی(ع) و همچنین مقایسه صاحب دو باغ با ذوالقرنین به ترتیب از مصادیق بارز روش تقارن و موازنه است.[۷]
نهج‌البلاغه نیز چون قرآن، ظلم و ستم را از اساسی‌ترین عوامل سقوط و تباهی جوامع بشر معرفی می‌کند و سرنوشت محتوم ستمکاران را نابودی و از دست رفتن قدرت و نیز شکست سریع کاخ ستم را از نتایج دنیوی استبداد می‌داند. با دقت در کلمات نهج‌البلاغه معلوم می‌شود که هیچ آفتی به‌مانند استبداد، حرکت منفی تاریخ و افول جامعه را سرعت نمی‌بخشد.[۸]
قرآن برخی از حوادث تاریخی را پیشگویی کرده و سال‌ها پیش، از وقوع آنها خبر داده است. پیدایش خیر و برکت فراوان در خاندان پیامبر، تکثیر و استمرار نسل محمد(ص) و انقطاع نسل دشمنان او از جمله آنهاست. در نهج‌البلاغه نیز پیشگویی‌هایی آمده که پیدایش دولت کریمه حضرت مهدی(عج) و حکومت مستبدانه بنی مروان از جمله آنهاست. آن‌گونه که حضرت خبر داده بود مروان و فرزندانش سرنوشت مسلمانان را به دست گرفتند، دست به قتل و غارت زدند و مسلمانان را در ظلمت ظلم نشاندند. همچنین تشکیل حکومت آل‌بویه، خون‌ریزی مغول، آینده شهر کوفه و شهادت امام حسین(ع) از دیگر مظاهر پیشگویی نهج‌البلاغه است.[۹]
وضعیت کتاب
فهرست مطالب در ابتدا و منابع و مآخذ در انتهای کتاب ذکر شده است. در پاورقی‌های کتاب، آدرس منابع با ذکر جلد و صفحه و برخی ارجاعات و توضیحات آمده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.