ابن عدي ومنهجه في كتاب الكامل في ضعفاء الرجال: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات کتاب | تصویر =NUR21285J1.jpg | عنوان =ابن عدي ومنهجه في كتاب الكامل في ض...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
}} | }} | ||
'''ابن عدي ومنهجه في كتاب الكامل في ضعفاء الرجال'''، اثر زهیر عثمان علی | '''ابن عدي ومنهجه في كتاب الكامل في ضعفاء الرجال'''، اثر [[نور، زهير عثمان|زهیر عثمان علی نور]]، کتابی است در معرفی [[ابن عدی، عبدالله بن عدی|ابن عدی]] و روش وی در نگارش کتاب «[[الكامل في ضعفاء الرجال]]». | ||
==اهمیت کتاب== | ==اهمیت کتاب== | ||
ازآنجاکه کتاب | ازآنجاکه کتاب «[[الكامل في ضعفاء الرجال]]»، از مهم‌ترین کتب جرح و تعدیل و وسیع‌ترین آنها از حیث اطلاعات بوده و مؤلف آن، دارای اسلوب و روش خاصی در جرح و تعدیل روات بوده و الفاظ و طریقه خاصی در ذکر رجال داشته است، لذا اثر حاضر نیز که به معرفی این کتاب اختصاص یافته، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است<ref>ر.ک: مقدمه، ص10</ref>. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب با مقدمه‌ای از محقق آغاز و مطالب در یک تمهید، سه باب و یک خاتمه، ارائه شده است. | کتاب با مقدمه‌ای از محقق آغاز و مطالب در یک تمهید، سه باب و یک خاتمه، ارائه شده است. | ||
کتاب | کتاب «[[الكامل في ضعفاء الرجال]]» [[ابن عدی، عبدالله بن عدی|عبداللّه بن عدى جرجانى]]، بزرگ‌ترین و پرمایه‌ترین اثر رجالى اهل سنت در شناخت راویان ضعیف است. این کتاب، در دو مجلد، گزارشى است تفصیلى و تحقیقى از روزگار [[ابن عدی، عبدالله بن عدی|ابن عدى]]، وضع سیاسى، فرهنگى و عقیدتى آن روزگاران و زندگانى و آثار [[ابن عدی، عبدالله بن عدی|ابن عدى]] و روش‌شناسى [[ابن عدی، عبدالله بن عدی|ابن عدى]] از گزارش ضعفاء<ref>ر.ک: بی‌نام، ص72</ref>. | ||
مؤلف در بخش مرتبط با کتاب به‌تفصیل کتاب را شناسانده است. از چگونگى نسخه‌هاى کتاب سخن گفته و جایگاه آن را در منظر عالمان این فن و در میان کتاب‌هاى دیگر برنموده است. همچنین تأثیر | مؤلف در بخش مرتبط با کتاب به‌تفصیل کتاب را شناسانده است. از چگونگى نسخه‌هاى کتاب سخن گفته و جایگاه آن را در منظر عالمان این فن و در میان کتاب‌هاى دیگر برنموده است. همچنین تأثیر «[[الكامل في ضعفاء الرجال]]» را بر دیگر آثار و مؤلفات درباره موضوعات برنموده و منابع و مصادر [[ابن عدی، عبدالله بن عدی|ابن عدى]] را در این کتاب نشان داده است<ref>ر.ک: همان، ص72-73</ref>. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
باب اول، در شش فصل زیر، به شرح حال ابن عدی جرجانی، اختصاص یافته است: | باب اول، در شش فصل زیر، به شرح حال ابن عدی جرجانی، اختصاص یافته است: | ||
در فصل اول، در سه مبحث، دوران زندگی ابن عدی از جنبه سیاسی، اجتماعی و علمی، مورد بحث، قرار گرفته است<ref>ر.ک: همان، ص11</ref>. | در فصل اول، در سه مبحث، دوران زندگی ابن عدی از جنبه سیاسی، اجتماعی و علمی، مورد بحث، قرار گرفته است<ref>ر.ک: همان، ص11</ref>. | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۲: | ||
باب دوم، تحت عنوان «كتاب الكامل بين كتب الجرح والتعديل»، مشتمل بر شش فصل می‌باشد: | باب دوم، تحت عنوان «كتاب الكامل بين كتب الجرح والتعديل»، مشتمل بر شش فصل می‌باشد: | ||
در فصل اول در دو مبحث، ابتدا به توصیف اجمالی کتاب پرداخته شده و سپس، نسخ موجود از آن، توصیف شده است<ref>ر.ک: همان، ص12</ref>. | در فصل اول در دو مبحث، ابتدا به توصیف اجمالی کتاب پرداخته شده و سپس، نسخ موجود از آن، توصیف شده است<ref>ر.ک: همان، ص12</ref>. | ||
در فصل دوم، در دو مبحث، به‌منظور اشاره به جایگاه کتاب | در فصل دوم، در دو مبحث، به‌منظور اشاره به جایگاه کتاب «[[الكامل في ضعفاء الرجال]]»، ابتدا به تعاریفی که علما از این کتاب کرده‌اند اشاره شده و سپس، چگونگی اهتمام علما به این کتاب، بیان شده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
در فصل سوم، در سه مبحث زیر، به استفاده علما از کتاب «الكامل»، اشاره شده است: | در فصل سوم، در سه مبحث زیر، به استفاده علما از کتاب «الكامل»، اشاره شده است: | ||
| خط ۷۷: | خط ۷۹: | ||
# حکم ابن عدی بر مترجَمین<ref>ر.ک: همان</ref>. | # حکم ابن عدی بر مترجَمین<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
فصل پنجم، در هفت مبحث، مقایسه‌ای است میان کتاب | فصل پنجم، در هفت مبحث، مقایسه‌ای است میان کتاب «[[الكامل في ضعفاء الرجال]]» و سایر کتبی که در موضوع راویان ضعیف، به رشته تحریر درآمده است که از جمله آنها، عبارت است از: کتاب «[[كتاب الضعفاء الصغير و يليه كتاب الضعفاء و المتروكين|الضعفاء الصغير]]» [[بخاری، محمد بن اسماعیل|امام بخاری]]؛ «[[أحوال الرجال]]» [[جوزجانی، ابراهیم بن یعقوب|جوزجانی]]؛ «[[أسامي الضعفاء ومن تكلم فيهم من المحدثين]]» [[ابوزرعه رازی]]؛ «[[كتاب الضعفاء والمتروكين|الضعفاء والمتروكين]]» [[نسائی، احمد بن علی|نسائی]]؛ «[[الضعفاء الكبير]]» [[عقیلی، محمد بن عمرو|عقیلی]]؛ «[[المجروحين من المحدثين و الضعفاء و المتروكين|المجروحين من المحدثين والضعفاء والمتروكين]]» [[ابن حبان، محمد بن حبان|ابن حبان]] و «[[الضعفاء والمتروكون|الضعفاء والمتروكين]]» [[دارقطنی، علی بن عمر|دارقطنی]]<ref>ر.ک: همان، ص12-13</ref>. | ||
در فصل ششم، در سه مبحث، از مواردی که ابن عدی، به‌صورت زیاد، متوسط و اقل، به نقل آنها پرداخته، سخن به میان آمده است<ref>ر.ک: همان، ص13</ref>. | در فصل ششم، در سه مبحث، از مواردی که [[ابن عدی، عبدالله بن عدی|ابن عدی]]، به‌صورت زیاد، متوسط و اقل، به نقل آنها پرداخته، سخن به میان آمده است<ref>ر.ک: همان، ص13</ref>. | ||
باب سوم، در چهار فصل زیر، پیرامون جرح و تعدیل‌هایی است که در کتاب «الكامل» وجود دارد: | باب سوم، در چهار فصل زیر، پیرامون جرح و تعدیل‌هایی است که در کتاب «الكامل» وجود دارد: | ||
# دیدگاه ابن عدی پیرامون روایت مبتدع؛ | # دیدگاه [[ابن عدی، عبدالله بن عدی|ابن عدی]] پیرامون روایت مبتدع؛ | ||
# دیدگاه ابن عدی پیرامون روایت مجهول؛ | # دیدگاه ابن عدی پیرامون روایت مجهول؛ | ||
# دلالت منکر نزد ابن | # دلالت منکر نزد [[ابن عدی، عبدالله بن عدی|ابن عدی]]؛ | ||
# دیدگاه ابن عدی پیرامون جرح و تعدیل مبهمین و مفسرین<ref>ر.ک: همان</ref>. | # دیدگاه [[ابن عدی، عبدالله بن عدی|ابن عدی]] پیرامون جرح و تعدیل مبهمین و مفسرین<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
در فصل دوم، در دو مبحث زیر، مراتب جرح و تعدیل و حکم آن، نزد ابن عدی، مورد بحث قرار گرفته است: | در فصل دوم، در دو مبحث زیر، مراتب جرح و تعدیل و حکم آن، نزد [[ابن عدی، عبدالله بن عدی|ابن عدی]]، مورد بحث قرار گرفته است: | ||
# الفاظ نقد و حکم آن نزد علما؛ | # الفاظ نقد و حکم آن نزد علما؛ | ||
# الفاظ نقد و حکم آن نزد ابن عدی<ref>ر.ک: همان، ص13-14</ref>. | # الفاظ نقد و حکم آن نزد [[ابن عدی، عبدالله بن عدی|ابن عدی]]<ref>ر.ک: همان، ص13-14</ref>. | ||
در فصل سوم، به بررسی موضع منتقدان در مورد ابن عدی پرداخته شده<ref>ر.ک: همان، ص14</ref> و در فصل چهارم، مآخذ و منابع کتاب «الكامل» بررسی شده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | در فصل سوم، به بررسی موضع منتقدان در مورد [[ابن عدی، عبدالله بن عدی|ابن عدی]] پرداخته شده<ref>ر.ک: همان، ص14</ref> و در فصل چهارم، مآخذ و منابع کتاب «الكامل» بررسی شده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
در خاتمه، به جمع‌بندی مطالب و اشاره به مهم‌ترین نتایج بحث، پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | در خاتمه، به جمع‌بندی مطالب و اشاره به مهم‌ترین نتایج بحث، پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
| خط ۹۹: | خط ۱۰۱: | ||
# قرائت کتاب و استخراج مباحث از آن و یادداشت آنها در برگه‌های مخصوص و رجوع به نسخ خطی به‌منظور تصحیح متن؛ | # قرائت کتاب و استخراج مباحث از آن و یادداشت آنها در برگه‌های مخصوص و رجوع به نسخ خطی به‌منظور تصحیح متن؛ | ||
# تصحیح و شرح امثله مذکور در کتاب؛ | # تصحیح و شرح امثله مذکور در کتاب؛ | ||
# مقایسه بین ابن عدی و ساید علما در بیان مباحث؛ | # مقایسه بین [[ابن عدی، عبدالله بن عدی|ابن عدی]] و ساید علما در بیان مباحث؛ | ||
# انتساب آیات قرآنی واردشده در متن، به سوره‌ها و ذکر شماره آیات و تخریج احادیث نبوی(ص)؛ | # انتساب آیات قرآنی واردشده در متن، به سوره‌ها و ذکر شماره آیات و تخریج احادیث نبوی(ص)؛ | ||
# ارائه شرح حال مختصر برای برخی از اعلام مذکور در متن، مخصوصا اسانید ابن | # ارائه شرح حال مختصر برای برخی از اعلام مذکور در متن، مخصوصا اسانید [[ابن عدی، عبدالله بن عدی|ابن عدی]]؛ | ||
# الحاق پنج ضمیمه به کتاب، که عبارتند از: نصوص ساقط‌شده از کتاب، اسامی برخی از صحابه‌ای که نامشان در کتاب «الكامل» آمده است، اسامی ثقات، اسامی راویانی که ابن عدی از ذکر آنها غفلت نموده و معجم شیوخ ابن عدی در کتاب | # الحاق پنج ضمیمه به کتاب، که عبارتند از: نصوص ساقط‌شده از کتاب، اسامی برخی از صحابه‌ای که نامشان در کتاب «الكامل» آمده است، اسامی ثقات، اسامی راویانی که [[ابن عدی، عبدالله بن عدی|ابن عدی]] از ذکر آنها غفلت نموده و معجم شیوخ [[ابن عدی، عبدالله بن عدی|ابن عدی]] در کتاب «[[الكامل في ضعفاء الرجال|الكامل]]»؛ | ||
# تهیه فهارس فنی برای کتاب<ref>ر.ک: همان، ص15</ref>. | # تهیه فهارس فنی برای کتاب<ref>ر.ک: همان، ص15</ref>. | ||
نسخهٔ ۹ فوریهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۲۰:۰۹
| ابن عدي ومنهجه في كتاب الكامل في ضعفاء الرجال | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | نور، زهير عثمان (نویسنده) |
| ناشر | شرکة الرياض للنشر و التوزيع مکتبة الرشد ناشرون |
| مکان نشر | عربستان - رياض |
| سال نشر | 1418ق. = 1997م. = |
| چاپ | چاپ يکم |
| موضوع | ابن عدي، عبد الله بن عدي، 277 - 365ق. الکامل في ضعفاء الرجال - نقد و تفسير
ضعفا (حديث) حديث - علم الرجال |
| زبان | عربي |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | /الف2 ک2088 / 114/5 BP |
ابن عدي ومنهجه في كتاب الكامل في ضعفاء الرجال، اثر زهیر عثمان علی نور، کتابی است در معرفی ابن عدی و روش وی در نگارش کتاب «الكامل في ضعفاء الرجال».
اهمیت کتاب
ازآنجاکه کتاب «الكامل في ضعفاء الرجال»، از مهم‌ترین کتب جرح و تعدیل و وسیع‌ترین آنها از حیث اطلاعات بوده و مؤلف آن، دارای اسلوب و روش خاصی در جرح و تعدیل روات بوده و الفاظ و طریقه خاصی در ذکر رجال داشته است، لذا اثر حاضر نیز که به معرفی این کتاب اختصاص یافته، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است[۱].
ساختار
کتاب با مقدمه‌ای از محقق آغاز و مطالب در یک تمهید، سه باب و یک خاتمه، ارائه شده است.
کتاب «الكامل في ضعفاء الرجال» عبداللّه بن عدى جرجانى، بزرگ‌ترین و پرمایه‌ترین اثر رجالى اهل سنت در شناخت راویان ضعیف است. این کتاب، در دو مجلد، گزارشى است تفصیلى و تحقیقى از روزگار ابن عدى، وضع سیاسى، فرهنگى و عقیدتى آن روزگاران و زندگانى و آثار ابن عدى و روش‌شناسى ابن عدى از گزارش ضعفاء[۲].
مؤلف در بخش مرتبط با کتاب به‌تفصیل کتاب را شناسانده است. از چگونگى نسخه‌هاى کتاب سخن گفته و جایگاه آن را در منظر عالمان این فن و در میان کتاب‌هاى دیگر برنموده است. همچنین تأثیر «الكامل في ضعفاء الرجال» را بر دیگر آثار و مؤلفات درباره موضوعات برنموده و منابع و مصادر ابن عدى را در این کتاب نشان داده است[۳].
گزارش محتوا
در مقدمه، به تبیین علل و اسباب برگزیدن موضوع و خط سیر بحث پرداخته شده و سپس، ضمن اشاره به اقدامات تحقیقی صورت‌گرفته در کتاب، به بیان مشکلات پیش روی نویسنده در نگارش کتاب، پرداخته شده است[۴].
در تمهید، چگونگی پیدایش علم جرح و تعدیل و تطور آن و نیز، تصنیفاتی که در این موضوع، به نگارش در آمده، مورد بحث قرار گرفته است[۵].
باب اول، در شش فصل زیر، به شرح حال ابن عدی جرجانی، اختصاص یافته است:
در فصل اول، در سه مبحث، دوران زندگی ابن عدی از جنبه سیاسی، اجتماعی و علمی، مورد بحث، قرار گرفته است[۶].
در فصل دوم، در دو مبحث، به بحث پیرامون نام، نسب، چگونگی ولادت و رشد و نمو و نیز خانواده ابن عدی، پرداخته شده است[۷].
در فصل سوم، در دو مبحث، شیوخ و شاگردان ابن عدی، معرفی شده است[۸].
در فصل چهارم، از عقیده و مذهب فقهی ابن عدی، در دو مبحث، سخن به میان آمده است[۹].
فصل پنجم، به سفرهای علمی ابن عدی و تألیفات وی، اختصاص یافته[۱۰] و در فصل ششم، ابتدا به سخنان دیگر بزرگان در شأن و منزلت ابن عدی اشاره گردیده و سپس، به ذکر تاریخ وفات وی و چگونگی آن، پرداخته شده است[۱۱].
باب دوم، تحت عنوان «كتاب الكامل بين كتب الجرح والتعديل»، مشتمل بر شش فصل می‌باشد:
در فصل اول در دو مبحث، ابتدا به توصیف اجمالی کتاب پرداخته شده و سپس، نسخ موجود از آن، توصیف شده است[۱۲].
در فصل دوم، در دو مبحث، به‌منظور اشاره به جایگاه کتاب «الكامل في ضعفاء الرجال»، ابتدا به تعاریفی که علما از این کتاب کرده‌اند اشاره شده و سپس، چگونگی اهتمام علما به این کتاب، بیان شده است[۱۳].
در فصل سوم، در سه مبحث زیر، به استفاده علما از کتاب «الكامل»، اشاره شده است:
- استفاده اصحاب کتبی که در موضوع ضعفا و راویان ضعیف نوشته شده، از این کتاب؛
- استفاده اصحاب کتب احادیث موضوعه، از این کتاب؛
- استفاده اصحاب کتب احادیث مشهور، از این کتاب[۱۴].
در فصل چهارم، در پنج مبحث زیر، روش ابن عدی در ترجمه رجال، توضیح داده شده است:
- انواع روات مذکور در کتاب «الكامل»؛
- تعریف راویانی که شرح حالی از ایشان ارائه شده است؛
- بیان منتقدین پیرامون شرح حال‌های ارائه‌شده؛
- ذکر نمونه‌هایی از احادیث مترجَمین؛
- حکم ابن عدی بر مترجَمین[۱۵].
فصل پنجم، در هفت مبحث، مقایسه‌ای است میان کتاب «الكامل في ضعفاء الرجال» و سایر کتبی که در موضوع راویان ضعیف، به رشته تحریر درآمده است که از جمله آنها، عبارت است از: کتاب «الضعفاء الصغير» امام بخاری؛ «أحوال الرجال» جوزجانی؛ «أسامي الضعفاء ومن تكلم فيهم من المحدثين» ابوزرعه رازی؛ «الضعفاء والمتروكين» نسائی؛ «الضعفاء الكبير» عقیلی؛ «المجروحين من المحدثين والضعفاء والمتروكين» ابن حبان و «الضعفاء والمتروكين» دارقطنی[۱۶].
در فصل ششم، در سه مبحث، از مواردی که ابن عدی، به‌صورت زیاد، متوسط و اقل، به نقل آنها پرداخته، سخن به میان آمده است[۱۷].
باب سوم، در چهار فصل زیر، پیرامون جرح و تعدیل‌هایی است که در کتاب «الكامل» وجود دارد:
- دیدگاه ابن عدی پیرامون روایت مبتدع؛
- دیدگاه ابن عدی پیرامون روایت مجهول؛
- دلالت منکر نزد ابن عدی؛
- دیدگاه ابن عدی پیرامون جرح و تعدیل مبهمین و مفسرین[۱۸].
در فصل دوم، در دو مبحث زیر، مراتب جرح و تعدیل و حکم آن، نزد ابن عدی، مورد بحث قرار گرفته است:
در فصل سوم، به بررسی موضع منتقدان در مورد ابن عدی پرداخته شده[۲۰] و در فصل چهارم، مآخذ و منابع کتاب «الكامل» بررسی شده است[۲۱].
در خاتمه، به جمع‌بندی مطالب و اشاره به مهم‌ترین نتایج بحث، پرداخته شده است[۲۲].
وضعیت کتاب
از جمله اقدامات تحقیقی صورت‌گرفته در کتاب، عبارت است از:
- قرائت کتاب و استخراج مباحث از آن و یادداشت آنها در برگه‌های مخصوص و رجوع به نسخ خطی به‌منظور تصحیح متن؛
- تصحیح و شرح امثله مذکور در کتاب؛
- مقایسه بین ابن عدی و ساید علما در بیان مباحث؛
- انتساب آیات قرآنی واردشده در متن، به سوره‌ها و ذکر شماره آیات و تخریج احادیث نبوی(ص)؛
- ارائه شرح حال مختصر برای برخی از اعلام مذکور در متن، مخصوصا اسانید ابن عدی؛
- الحاق پنج ضمیمه به کتاب، که عبارتند از: نصوص ساقط‌شده از کتاب، اسامی برخی از صحابه‌ای که نامشان در کتاب «الكامل» آمده است، اسامی ثقات، اسامی راویانی که ابن عدی از ذکر آنها غفلت نموده و معجم شیوخ ابن عدی در کتاب «الكامل»؛
- تهیه فهارس فنی برای کتاب[۲۳].
فهارس کتاب (شامل فهرست آیات قرآنی؛ احادیث نبوی(ص)؛ اعلامی که شرح حالشان در کتاب ذکر شده؛ مصادر و مراجع و فهرست موضوعات)، در انتهای جلد دوم آمده است.
در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع[۲۴] و ارائه شرح حال مختصر برای برخی از اعلام مذکور در متن[۲۵]، به توضیح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است[۲۶].
پانویس
- ↑ ر.ک: مقدمه، ص10
- ↑ ر.ک: بی‌نام، ص72
- ↑ ر.ک: همان، ص72-73
- ↑ ر.ک: مقدمه، ص10
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان، ص11
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان، ص12
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان، ص12-13
- ↑ ر.ک: همان، ص13
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان، ص13-14
- ↑ ر.ک: همان، ص14
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان، ص15
- ↑ ر.ک: پاورقی، ج1، ص88
- ↑ ر.ک: همان، ص113
- ↑ ر.ک: همان، ص103
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- بی‌نام، «معرفی‌های گزارشی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، آینه پژوهش، فروردین و اردیبهشت 1377، شماره 49، به آدرس اینترنتی:
http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/30696