۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - '}} '''' به '}} '''') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
}} | }} | ||
'''آيين شهردارى''' کتابى است به زبان فارسی كه از روى متن عربى آن كه «[[معالم القربة في أحكام الحسبة|معالم القربة في احكام الحسبة]]» نام دارد، توسط آقاى [[شعار، جعفر|جعفر شعار]] ترجمه شده است. موضوع کتاب بيان احكام حسبه است. | |||
'''آيين شهردارى''' کتابى است به زبان فارسی كه از روى متن عربى آن كه | |||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب مشتمل بر مقدمه‌اى به قلم | کتاب مشتمل بر مقدمه‌اى به قلم مترجم<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10817?pageNumber=11&viewType=html ر.ک: مقدمه کتاب، ص11]</ref>، مقدمه‌اى به قلم مؤلف<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10817?sectionNumber=2&pageNumber=3&viewType=html ر.ک: مقدمه مؤلف، ص3]</ref> و هفتاد باب است. در پایان هم يادداشتهاى مترجم بر چاپ دوم کتاب درج گرديده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10817?sectionNumber=2&pageNumber=237&viewType=html ر.ک: متن، ص237]</ref>. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
«حسبه» در اصطلاح ادارى اسلامى، رسيدگى به كار بازار و كوى و برزن و خريد و فروش و جلوگيرى از تقلبات و كلاه‌بردارى‌هاى كسبه و اصناف و تعليمات آنها و كارهایى نظير اينهاست كه از لحاظ تشكيلات ادارى جديد، قسمتهایى از وظائف شهردارى، شهربانى و دادستانى را در برمى‌گيرد و در واقع، یکى از واجبات دينى (امر به معروف و نهى از منكر) است كه از صورت فردى خارج شده وبه صورت اجتماعى درآمده است. | «حسبه» در اصطلاح ادارى اسلامى، رسيدگى به كار بازار و كوى و برزن و خريد و فروش و جلوگيرى از تقلبات و كلاه‌بردارى‌هاى كسبه و اصناف و تعليمات آنها و كارهایى نظير اينهاست كه از لحاظ تشكيلات ادارى جديد، قسمتهایى از وظائف شهردارى، شهربانى و دادستانى را در برمى‌گيرد و در واقع، یکى از واجبات دينى (امر به معروف و نهى از منكر) است كه از صورت فردى خارج شده وبه صورت اجتماعى درآمده است<ref>[http://marifat.nashriyat.ir/node/2007 ر.ک: خليلي تيرتاشي، نصرالله، ابن اخوه و انديشه هاي اقتصادی، نشریه معرفت]</ref>. | ||
مؤلف كه خود محتسبى سخت‌گير بوده، برپايه آگاهى‌هاى شغلى و نيز مطالعات سرشار خود در احكام و مقررات اسلام، کتاب خود را تألیف كرده و در آن نخست به ذكر حكم فقهى هر موضوع با استناد به آيات قرآن مجيد و احاديث پرداخته و سپس آن را با وضع موجود روزگار خود تطبيق كرده است. فساد دستگاه حكومت و اولیاى امور از مدعیان امر به معروف و نهى از منكر گرفته تا طبقه فعّاله؛ يعنى كسبه و اصناف، او را دل‌آزرده ساخته و از اين‌رو در ضمن شكايت از اوضاع زمان، به ذكر تباهى‌هاى اجتماع و حتى تقلبات دكانداران پرداخته است. | مؤلف كه خود محتسبى سخت‌گير بوده، برپايه آگاهى‌هاى شغلى و نيز مطالعات سرشار خود در احكام و مقررات اسلام، کتاب خود را تألیف كرده و در آن نخست به ذكر حكم فقهى هر موضوع با استناد به آيات قرآن مجيد و احاديث پرداخته و سپس آن را با وضع موجود روزگار خود تطبيق كرده است. فساد دستگاه حكومت و اولیاى امور از مدعیان امر به معروف و نهى از منكر گرفته تا طبقه فعّاله؛ يعنى كسبه و اصناف، او را دل‌آزرده ساخته و از اين‌رو در ضمن شكايت از اوضاع زمان، به ذكر تباهى‌هاى اجتماع و حتى تقلبات دكانداران پرداخته است. | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۲: | ||
در این کتاب درباره مسائل مربوط به دانش اقتصاد يعنى كسب و كار و پيمانه و ترازو و اوزان و مقادير و نيز خواص انواع گياهان دارویى و همچنين علم اجتماع يعنى رفتار عمومى و مناسبات مردم با یکديگر و حسن معاشرت و منع از تجاوز و تعدى افراد به همديگر و سرانجام بهداشت عمومى گفت‌وگو شده است. | در این کتاب درباره مسائل مربوط به دانش اقتصاد يعنى كسب و كار و پيمانه و ترازو و اوزان و مقادير و نيز خواص انواع گياهان دارویى و همچنين علم اجتماع يعنى رفتار عمومى و مناسبات مردم با یکديگر و حسن معاشرت و منع از تجاوز و تعدى افراد به همديگر و سرانجام بهداشت عمومى گفت‌وگو شده است. | ||
حائز اهمیت است كه غالب اطلاعات موجود در این کتاب مطالبى است كه مؤلف مستقيماً آموخته و آن را ثبت نموده است نه اينكه از مآخذ پيشين نقل كرده باشد. به جز آنچه ذكر شد، اطلاعات و گاهى نكات مختلفى را مى‌توان در مورد مسائل متنوع اجتماعى چون پوشش زنان (ص157)، جايگاه وعظ و وعاظ در میان مردم(ص180) و نظاير آن را در لابلاى مباحث کتاب ملاحظه كرد. | حائز اهمیت است كه غالب اطلاعات موجود در این کتاب مطالبى است كه مؤلف مستقيماً آموخته و آن را ثبت نموده است نه اينكه از مآخذ پيشين نقل كرده باشد. به جز آنچه ذكر شد، اطلاعات و گاهى نكات مختلفى را مى‌توان در مورد مسائل متنوع اجتماعى چون پوشش زنان (ص157)، جايگاه وعظ و وعاظ در میان مردم(ص180) و نظاير آن را در لابلاى مباحث کتاب ملاحظه كرد<ref>ر.ک: پاکتچی، احمد، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج2، صص715- 716</ref>. | ||
کتاب آيين شهردارى يا همان معالم القربة اگرچه در چند باب آغازين به‌خصوص باب اول با بخش مربوط به حسبه از احكام سلطانيه [[ماوردی، علی بن محمد|ماوردى]] و به تبع با بخش مزبور از احكام سلطانيه قاضى ابویعلى قرابت قابل ملاحظه‌اى دارد و ابن اخوه به استفاده خود از کتاب [[ماوردی، علی بن محمد|ماوردى]] تصريح مى‌كند. با این همه نبايد از نظر دور داشت كه آثار [[ماوردی، علی بن محمد|ماوردى]] و ابویعلى نظرى بوده و با اثر ابن اخوه اختلاف اساسى دارد. کتاب ابن اخوه را مى‌توان ادامه و تكمیل کتاب «نهایة الرتبة في طلب الحسبة» عبدالرحمن بن نصر شيزرى دانست كه در 40 باب تدوین شده است. | کتاب آيين شهردارى يا همان معالم القربة اگرچه در چند باب آغازين به‌خصوص باب اول با بخش مربوط به حسبه از احكام سلطانيه [[ماوردی، علی بن محمد|ماوردى]] و به تبع با بخش مزبور از احكام سلطانيه قاضى ابویعلى قرابت قابل ملاحظه‌اى دارد و ابن اخوه به استفاده خود از کتاب [[ماوردی، علی بن محمد|ماوردى]] تصريح مى‌كند. با این همه نبايد از نظر دور داشت كه آثار [[ماوردی، علی بن محمد|ماوردى]] و ابویعلى نظرى بوده و با اثر ابن اخوه اختلاف اساسى دارد. کتاب ابن اخوه را مى‌توان ادامه و تكمیل کتاب «نهایة الرتبة في طلب الحسبة» عبدالرحمن بن نصر شيزرى دانست كه در 40 باب تدوین شده است.<ref>ر.ک: همان، ص716</ref> | ||
از محاسن کتاب حاضر آن است كه مؤلف تنها به بيان حكم فقهى بسنده نكرده، بلكه وارد موضوع و مصداق نيز شده و موارد عملى هر یک را نشان داده و وظايف محتسب را در آن موارد برشمرده است. | از محاسن کتاب حاضر آن است كه مؤلف تنها به بيان حكم فقهى بسنده نكرده، بلكه وارد موضوع و مصداق نيز شده و موارد عملى هر یک را نشان داده و وظايف محتسب را در آن موارد برشمرده است<ref>[http://marifat.nashriyat.ir/node/2007 ر.ک: خليلي تيرتاشي، نصرالله، ابن اخوه و انديشه هاي اقتصادی، نشریه معرفت]</ref>. | ||
همچنين این کتاب حاوى اطلاعات سودمندى درباره اصناف قرن هفتم هجرى است و نوع معيشت و حرف و پيشه‌ها را در آن دوره معلوم مى‌كند و زمینه‌اى برای مطالعه و تحقيق در تحول پيشه‌ها به دست مى‌دهد. | همچنين این کتاب حاوى اطلاعات سودمندى درباره اصناف قرن هفتم هجرى است و نوع معيشت و حرف و پيشه‌ها را در آن دوره معلوم مى‌كند و زمینه‌اى برای مطالعه و تحقيق در تحول پيشه‌ها به دست مى‌دهد. | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۲: | ||
گذشته از اين، قواعد دستورى رفتار اجتماعى را برمى‌شمرد و دوگانگى میان این قواعد را با رفتارهاى واقعى مردم نشان مى‌دهد. | گذشته از اين، قواعد دستورى رفتار اجتماعى را برمى‌شمرد و دوگانگى میان این قواعد را با رفتارهاى واقعى مردم نشان مى‌دهد. | ||
و مهمتر از همه اينكه برخى ویژگى‌هاى زندگى شهرى و تسلط دستگاه حكومت را بر جزئيات امور و رفتارهاى اصناف شهرى تا حدى روشن مى‌كند و از اين‌رو مأخذى برای شناخت برخى از ویژگى‌هاى تاريخ زندگى شهرى و سازمانهاى صنفى در دوره اسلامى گذشته به دست مى‌دهد. | و مهمتر از همه اينكه برخى ویژگى‌هاى زندگى شهرى و تسلط دستگاه حكومت را بر جزئيات امور و رفتارهاى اصناف شهرى تا حدى روشن مى‌كند و از اين‌رو مأخذى برای شناخت برخى از ویژگى‌هاى تاريخ زندگى شهرى و سازمانهاى صنفى در دوره اسلامى گذشته به دست مى‌دهد<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
احتساب برای این انجام مى‌شد كه کیفیت كالا و خدمات تأمین شود. اولین مرحله احتساب تعيين شاخص‌ها و معيارهاى متناسب برای کیفیت كالاها و خدمات مورد نظر است. ابن اخوه در این کتاب به نحو مفصل به تعيين این معيارها و شاخص‌ها مى‌پردازد. | احتساب برای این انجام مى‌شد كه کیفیت كالا و خدمات تأمین شود. اولین مرحله احتساب تعيين شاخص‌ها و معيارهاى متناسب برای کیفیت كالاها و خدمات مورد نظر است. ابن اخوه در این کتاب به نحو مفصل به تعيين این معيارها و شاخص‌ها مى‌پردازد. | ||
دومین مرحله احتساب، تهيه و تدوین اطلاعات مربوط به کیفیت كالاها و خدمات است.سومین مرحله مقايسه اطلاعات مدوّن با معيارها و شاخص‌هاست. اگر اطلاعات به دست آمده با معيارها و شاخص‌ها منطبق باشد، يعنى همه چيز تحت كنترل است و نيازى به اقدام اصلاحى نيست؛ اما اگر اطلاعات به دست آمده با معيارها و شاخص‌ها تطبيق نكردند، اقدامات اصلاحى لازم هستند؛ چرا كه اگر نسبت به كسانى كه از اداى وظائف سرباز زده‌اند و آنها كه وظائف خود را به خوبى انجام داده‌اند، تفاوت لازم وجود نداشته باشد، انگيزه‌ها برای انجام دادن درست وظيفه و دلسوزى در كار و فعاليت از بين مى‌رود. | دومین مرحله احتساب، تهيه و تدوین اطلاعات مربوط به کیفیت كالاها و خدمات است.سومین مرحله مقايسه اطلاعات مدوّن با معيارها و شاخص‌هاست. اگر اطلاعات به دست آمده با معيارها و شاخص‌ها منطبق باشد، يعنى همه چيز تحت كنترل است و نيازى به اقدام اصلاحى نيست؛ اما اگر اطلاعات به دست آمده با معيارها و شاخص‌ها تطبيق نكردند، اقدامات اصلاحى لازم هستند؛ چرا كه اگر نسبت به كسانى كه از اداى وظائف سرباز زده‌اند و آنها كه وظائف خود را به خوبى انجام داده‌اند، تفاوت لازم وجود نداشته باشد، انگيزه‌ها برای انجام دادن درست وظيفه و دلسوزى در كار و فعاليت از بين مى‌رود<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
شيوه‌هاى اصلاحى كه ابن اخوه ذكر كرده است عبارت است از: | شيوه‌هاى اصلاحى كه ابن اخوه ذكر كرده است عبارت است از: | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۲: | ||
1-شيوه‌هاى ارشادى با گفتار و كردار | 1-شيوه‌هاى ارشادى با گفتار و كردار | ||
2-تنبيه افراد خطاكار و بى‌توجه به وظايف | 2-تنبيه افراد خطاكار و بى‌توجه به وظايف<ref>ر.ک: همان</ref> | ||
==وضعيت کتاب== | ==وضعيت کتاب== | ||
ترجمه انگليسى این کتاب در كمبريج به چاپ رسيده است. نسخه حاضر در برنامه مشتمل بر پاورقى‌هایى به قلم مترجم و فاقد فهرست‌هاى تفصيلى است. تنها فهرست مطالب کتاب در ابتداى آن آمده است. | ترجمه انگليسى این کتاب در كمبريج به چاپ رسيده است. نسخه حاضر در برنامه مشتمل بر پاورقى‌هایى به قلم مترجم و فاقد فهرست‌هاى تفصيلى است. تنها فهرست مطالب کتاب در ابتداى آن آمده است. | ||
| خط ۷۶: | خط ۷۴: | ||
3- خليلى تيرتاشى، نصرالله، ابن اخوه و انديشه اقتصاد، معرفت، ارديبهشت 1384، ش89. | 3- خليلى تيرتاشى، نصرالله، ابن اخوه و انديشه اقتصاد، معرفت، ارديبهشت 1384، ش89. | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||