تعاليق ابن باجة علی منطق الفارابي: تفاوت میان نسخه‌ها

 

الارتياض علي کتاب المقولات . شرح  

التحليل. شرح   

| data-type="authors" | [[فارابی، محمد بن محمد]](نويسنده)

[[ابن باجه، محمد بن یحیی]] (نويسنده)

|-

| data-type="language" |عربي 

| data-type="congeressCode" style="direction:ltr" |‏BC‎‏ ‎‏66‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ت‎‏7

|-

| data-type="subject" |فارابي، محمد بن محمد، 260؟ - 339ق. ايساغوجي - نقد و تفسير

| data-type="publisher" |دار المشرق

|مکان نشر

| data-type="publishPlace" |لبنان - بيروت

|-

| data-type="publishYear" | 1994م

|- class="articleCode"

|کد اتوماسیون

| data-type="automationCode" |AUTOMATIONCODE1774AUTOMATIONCODE

|}

'''تعاليق ابن باجة علی منطق الفارابي'''، تألیف [[ابن باجه، محمد بن یحیی|ابوبکر بن صائع]]، معروف به [[ابن باجه، محمد بن یحیی|ابن باجه]] (متوفی 1138ق)، تعلیقه‎های وی بر آثار [[فارابی، محمد بن محمد|ابونصر فارابی]] (متوفی 950ق) است که با تحقیق ماجد فخری منتشر شده است.

[[ابن باجه، محمد بن یحیی|ابن باجه]] ابتدا پاره‎ای از نص کتاب [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] را برگرفته و سپس به تفسیر و تبیین عبارات و ارتباط آن با دیگر اقوال [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] پرداخته است؛ البته وی شیوه یکسانی را به کار نبرده است. او از ابتدای سه مقالات اول یا از اواخر آنها آنچه را شایسته تعلیق یا تفسیر دیده انتخاب کرده و باقی را رها کرده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص10</ref>.  

«ایساغوجی»، اولین اثر [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] است که [[ابن باجه، محمد بن یحیی|ابن باجه]] بر آن تعلیقه زده است. در ابتدای بحث پیرامون این کتاب به این نکته اشاره شده که [[فارابی، محمد بن محمد|ابونصر فارابی]] پیشاپیش منطقیون عصرش، تعدادی از کتب مقدماتی و زمینه‎ساز (التوطئة) را برای مطالعه منطق تألیف کرد که تاکنون از این آثار، چهار اثر یافت شده که عبارتند از: «رساله‎ای که [[فارابی، محمد بن محمد|ابونصر محمد بن محمد فارابی]] کتابش در منطق را با آن آغاز کرده است»، «فصولی که مشتمل است بر آنچه نوآموزان منطق به آن محتاجند و مجموعا پنج فصل است»، «کتاب ایساغوجی یا مدخل» و «كتاب الألفاظ المستعملة في المنطق». با وجود دشواری شناسایی ارتباط بین این کتب چهارگانه و بین دیگر آثار نظیر این‎ها که در مراجع قدیمی به [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] نسبت داده شده، سه کتاب اول، وحدت منسجمی را تشکیل می‎دهند که در مجموع، قضایای مدخلی را که طالبان منطق ارسطو به‎طور عام و ناظران در کتاب مقولات به‎طور خاص به آن نیازمند هستند، حل‎ و فصل می‎کنند<ref>ر.ک: متن کتاب، ص26-25</ref>. ‎

جزء دوم از تعلیقات [[ابن باجه، محمد بن یحیی|ابن باجه]]، تعلیقاتی بر مقولات و لواحق آن مانند: «ارتیاض بر کتاب مقولات»، «غرض کتاب مقولات»، «قول در لواحق مقولات» است. نویسنده در این بخش بر مقولات عشر و اجناس عالیه ذکرشده در جزء اول کتاب مقولات فارابی، تعلیقه زده است. سپس لواحق مقولاتی را که از حیث فروع با آن مختلف است، به دنبال آن آورده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص13</ref>.  

جزء سوم تعلیقات، پیرامون «كتاب العبارة» است و مشتمل بر شروحی است که در کتاب‎های «غرض أبي‎نصر في كتاب باري‎ أرمينياس»، «كلام علی كتاب العبارة» و فقرات مختصر دیگر پراکنده است. از تعارض گزیده‎های [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] در این تعالیق معلوم می‎شود که نسخه‎ای که [[ابن باجه، محمد بن یحیی|ابن باجه]] بر آن اعتماد کرده، «شرح كتاب العبارة» که در سال 1960م، دو مستشرق به نام ویلهم کوتش و ستانلی مارو منتشر کرده‎اند، نیست؛ بلکه جزء خاصی از كتاب العبارة از «كتاب مختصر جميع الكتب المنطقية» محفوظ در مجموعه فیض‎الله افندی در استانبول است<ref>ر.ک: همان، ص15</ref>.  

آخرین بخش این تعلیقات، پیرامون دو کتاب القياس و التحليل [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] است. چه‎بسا مهم‎ترین مطالب این تعلیقات اشارات [[ابن باجه، محمد بن یحیی|ابن باجه]] به شکل رابع از قیاس منسوب به جالینوس است. ارسطو چنان‎که معروف است به سه قسم قیاس بسنده کرده و در مصادر عربی ادخال شکل چهارم به جالینوس نسبت داده می‎شود. بااینکه [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] شکل چهارم را در کتاب «القياس الصغير» نیاورده است، ابن باجه به‎تفصیل از آن سخن گفته است. بنابراین تعالیق [[ابن باجه، محمد بن یحیی|ابن باجه]] بر قیاس به‎منزله جایگزین نسخه مفقود کتاب القياس [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] است<ref>ر.ک: همان، ص18؛ متن کتاب، ص187</ref>.

فهرست مطالب در ابتدای کتاب ذکر شده است. در پاورقی‎های کتاب به اختلاف نسخه‎ها و الفاظی که در برخی نسخه‎ها ذکر نشده، اشاره شده است.  

==پانویس ==

<references />

== وابسته‌ها ==

 

 

[[رده:منطق]]