۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
مجاز القرآن؛ خصائصه الفنية و بلاغته العربية (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱۶ ژانویهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۶:۳۰
، ۱۶ ژانویهٔ ۲۰۲۲←منابع مقاله
| (۱۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR03143J1.jpg | |||
| عنوان =مجاز القرآن؛ خصائصه الفنية و بلاغته العربية | |||
| | | عنوان‌های دیگر =خصائصه الفنية و بلاغته العربية | ||
| | |||
|پدیدآورندگان | |پدیدآورندگان | ||
| | | پدیدآوران = | ||
[[صغیر، محمد حسین علی]] (نویسنده) | |||
|زبان | |زبان | ||
| | | زبان =عربی | ||
| کد کنگره =BP 83/1 /ص7م3 | |||
|کد کنگره | | موضوع = | ||
قرآن - مجاز | |||
|- | قرآن - مسائل ادبی | ||
| | |ناشر | ||
| | | ناشر = | ||
دار المؤرخ العربي | |||
| مکان نشر =لبنان - بيروت | |||
| سال نشر = |مجلد1: 1999م , 1420ق , | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE03143AUTOMATIONCODE | |||
| | | چاپ =1 | ||
| | | تعداد جلد =1 | ||
| | | کتابخانۀ دیجیتال نور =03143 | ||
| | | کتابخوان همراه نور =03143 | ||
| | | کد پدیدآور = | ||
| | | پس از = | ||
| | | پیش از = | ||
}} | |||
| | |||
'''مجاز القرآن؛ خصائصه الفنية و بلاغته العربية''' نوشته [[صغیر، محمد حسین علی|محمد حسین علی صغیر]]؛ وی استاد علوم قرآنی دانشگاه کوفه است که در برخی از موضوعات این رشته به تألیف کتاب پرداخته است. وی این موضوعات نه‌گانه خویش را بانام «موسوعة الدراسات القرآنية» عنوان کلی بخشیده است. کتاب مزبور مجلد چهارم از این موسوعه محسوب می‌شود که به موضوع مجاز در قرآن اختصاص دارد. از نظر نویسنده، این موضوع دارای ابعاد و ظرایف گسترده‌ای است که نیازمند دقت ورزی است. او قائل است قدما به این موضوع بیشتر با نگاه لغوی می‌پرداختند و بررسی همه‌جانبه آن با نگاه بلاغی مغفول مانده که سعی شده است در این کتاب بیشتر در این زمینه به بحث بپردازد. | |||
'''مجاز القرآن؛ خصائصه الفنية و بلاغته العربية''' نوشته محمد حسین علی | |||
==ساختار | ==ساختار== | ||
کتاب پس از مقدمه مؤلف، دارای پنج فصل است. فصل اول با صبغه‌ای تاریخی به موضوع مجاز قرآن پرداخته است. نویسنده با رویکردی تحلیلی و نقادانه به موضوع، فصل بعدی را پیش می‌برد؛ چیستی حقیقت مجاز در لغت و اصطلاح و اینکه آیا در قرآن واقع‌شده است؟ انواع آن‌که در قرآن آمده چیست؟ همه از موضوعاتی است که در این فصل مطرح‌شده است. | کتاب پس از مقدمه مؤلف، دارای پنج فصل است. فصل اول با صبغه‌ای تاریخی به موضوع مجاز قرآن پرداخته است. نویسنده با رویکردی تحلیلی و نقادانه به موضوع، فصل بعدی را پیش می‌برد؛ چیستی حقیقت مجاز در لغت و اصطلاح و اینکه آیا در قرآن واقع‌شده است؟ انواع آن‌که در قرآن آمده چیست؟ همه از موضوعاتی است که در این فصل مطرح‌شده است. | ||
| خط ۴۶: | خط ۳۷: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
===مقدمه=== | ===مقدمه=== | ||
نویسنده در مقدمه، به اهمیت مجاز در قرآن اشاره می‌کند. ازنظر وی این موضوع ازجمله موضوعاتی است که نیاز به بحث علمی دارد. تلاش‌های گذشتگان همه یا از باب لغوی در مفردات بوده است یا اشاره به اصل تفسیری در کلمات ولی بررسی تطبیق اصطلاحی مجاز یا ابعاد بیانی آن کمتر به چشم می‌خورد. او سید رضی (359-406ق) از جمله معدود افرادی نام می‌برد که به این بحث اهتمام ورزیده است<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، ص5</ref>. | نویسنده در مقدمه، به اهمیت مجاز در قرآن اشاره می‌کند. ازنظر وی این موضوع ازجمله موضوعاتی است که نیاز به بحث علمی دارد. تلاش‌های گذشتگان همه یا از باب لغوی در مفردات بوده است یا اشاره به اصل تفسیری در کلمات ولی بررسی تطبیق اصطلاحی مجاز یا ابعاد بیانی آن کمتر به چشم می‌خورد. او [[شریف‌الرضی، محمد بن حسین|سید رضی]] (359-406ق) از جمله معدود افرادی نام می‌برد که به این بحث اهتمام ورزیده است<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، ص5</ref>. | ||
نویسنده پس از بیان این اهمیت به تبیین اجمالی فصول پنج‌گانه خود می‌پردازد. | نویسنده پس از بیان این اهمیت به تبیین اجمالی فصول پنج‌گانه خود می‌پردازد. | ||
| خط ۵۷: | خط ۴۸: | ||
بااین‌حال، در آغاز رویکرد بلاغی تمییزی بین مجاز و استعاره لحاظ نمی‌شد؛ آنچه مطرح بود، استعمال غیرحقیقی بود. ازاین‌روست که در کلام امثال «رمانی» مجاز به‌جای استعاره استعمال می‌شود؛ از دیگر پیشگامان بررسی مجاز با رویکرد بلاغی به قرآن، ابوهلال عسکری است؛ اما همه این تلاش‌ها مستقل نبود؛ حتی ابن قتبیه نیز تنها بابی از کتاب «تأویل مشکل القرآن» خویش را به مجاز اختصاص داده بود. مرحله بعدی که می‌توان نام‌گذاری کرد، مرحله اصالت و استقلال است که سرآغاز آن با کتاب «تلخيص البيان في مجازات القرآن» سید رضی است<ref>ر.ک: همان، ص21-23</ref>. | بااین‌حال، در آغاز رویکرد بلاغی تمییزی بین مجاز و استعاره لحاظ نمی‌شد؛ آنچه مطرح بود، استعمال غیرحقیقی بود. ازاین‌روست که در کلام امثال «رمانی» مجاز به‌جای استعاره استعمال می‌شود؛ از دیگر پیشگامان بررسی مجاز با رویکرد بلاغی به قرآن، ابوهلال عسکری است؛ اما همه این تلاش‌ها مستقل نبود؛ حتی ابن قتبیه نیز تنها بابی از کتاب «تأویل مشکل القرآن» خویش را به مجاز اختصاص داده بود. مرحله بعدی که می‌توان نام‌گذاری کرد، مرحله اصالت و استقلال است که سرآغاز آن با کتاب «تلخيص البيان في مجازات القرآن» سید رضی است<ref>ر.ک: همان، ص21-23</ref>. | ||
شیخ عبدالقاهر جرجانی و زمخشری از دیگر بزرگان این دوره به حساب می‌آیند. جرجانی در این زمینه دارای دو کتاب ارزشمند به نام‌های | شیخ عبدالقاهر جرجانی و [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشری]] از دیگر بزرگان این دوره به حساب می‌آیند. جرجانی در این زمینه دارای دو کتاب ارزشمند به نام‌های «[[دلائل الإعجاز في علم المعاني|دلائل الإعجاز]]» و «[[أسرار البلاغة في علم البيان|أسرار البلاغة]]» است. او از مقیدات منطقی و فهم ابتدائی دوری کرده و به شرح و تطبیق نکات ابداعی بلاغت پرداخته است، او مجاز را در دو قسم لغوی و حکمی‌ها همان عقلی برمی‌شمرد و در حدود و استعمال و اراده بین هریک فرق می‌گذارد؛ این تقسیم مبنای علمای بعد از خود همچون [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر رازی]] و [[سکاکی، یوسف بن ابی‌بکر|سکاکی]] شد<ref>ر.ک: همان، ص35</ref>. | ||
مؤلف در ادامه به دوره چهارم یعنی مطالعات متأخرین اشاره می‌کند. او ابتدا از استاد خویش، شیخ امین خولی یاد می‌کند که با روشی دقیق این موضوع را در مطالعات قرآنی احیا نمود<ref>ر.ک: همان، ص44</ref>. وی روش او در تفسیر را «موضوعی» ذکر می‌کند. برجسته‌ترین شاگردان نسل اول او در دانشگاه‌های عراق، دکتر احمد عبدالستار جواری و جمیل سعید را نام می‌برد که دنباله‌رو روش استاد خویش بودند. | مؤلف در ادامه به دوره چهارم یعنی مطالعات متأخرین اشاره می‌کند. او ابتدا از استاد خویش، [[امین خولی|شیخ امین خولی]] یاد می‌کند که با روشی دقیق این موضوع را در مطالعات قرآنی احیا نمود<ref>ر.ک: همان، ص44</ref>. وی روش او در تفسیر را «موضوعی» ذکر می‌کند. برجسته‌ترین شاگردان نسل اول او در دانشگاه‌های عراق، دکتر احمد عبدالستار جواری و جمیل سعید را نام می‌برد که دنباله‌رو روش استاد خویش بودند. | ||
===فصل دوم=== | ===فصل دوم=== | ||
این فصل که به‌زعم نویسنده تحلیلی نگاشته شده است، دارای چهار قسمت است. ابتدا به حقیقت مجاز در لغت و اصطلاح می‌پردازد. او از تعریف جرجانی شروع و به تعاریف سکاکی، ابن جنی و جاحظ می‌پردازد. وی برآیند تعاریف را این‌گونه ذکر می‌کند؛ اگر توسع به نحو مطلق لحاظ شود، مجاز نام دارد. اگر مشبه و مشبه‌به در کلام ذکرشده باشد اعم از اینکه وجه شبه یا ادات تشبیه نیز مذکور باشند یا محذوف، تشبیه نام دارد و اگر مشبه‌به هم محذوف شود، استعاره نام دارد<ref>ر.ک: همان، ص60</ref>. | این فصل که به‌زعم نویسنده تحلیلی نگاشته شده است، دارای چهار قسمت است. ابتدا به حقیقت مجاز در لغت و اصطلاح می‌پردازد. او از تعریف جرجانی شروع و به تعاریف [[سکاکی، یوسف بن ابی‌بکر|سکاکی]]، [[ابن جنی، عثمان بن جنی|ابن جنی]] و [[جاحظ، عمرو بن بحر|جاحظ]] می‌پردازد. وی برآیند تعاریف را این‌گونه ذکر می‌کند؛ اگر توسع به نحو مطلق لحاظ شود، مجاز نام دارد. اگر مشبه و مشبه‌به در کلام ذکرشده باشد اعم از اینکه وجه شبه یا ادات تشبیه نیز مذکور باشند یا محذوف، تشبیه نام دارد و اگر مشبه‌به هم محذوف شود، استعاره نام دارد<ref>ر.ک: همان، ص60</ref>. | ||
در قسمت دوم به وقوع غیرقابل‌انکار مجاز در قرآن اشاره می‌کند. برخی اهل بلاغت معتقدند که استعمال مجاز نسبت به استعمال حقیقی اولی است<ref>ر.ک: همان، ص61</ref>. بعدازاین نکته شواهدی از مجاز در قرآن ذکر می‌کند. | در قسمت دوم به وقوع غیرقابل‌انکار مجاز در قرآن اشاره می‌کند. برخی اهل بلاغت معتقدند که استعمال مجاز نسبت به استعمال حقیقی اولی است<ref>ر.ک: همان، ص61</ref>. بعدازاین نکته شواهدی از مجاز در قرآن ذکر می‌کند. | ||
| خط ۸۵: | خط ۷۶: | ||
فهرست مصادر و محتویات در انتهای کتاب آمده است. | فهرست مصادر و محتویات در انتهای کتاب آمده است. | ||
==پانویس == | ==پانویس== | ||
<references /> | <references /> | ||
| خط ۹۱: | خط ۸۲: | ||
مقدمه و متن کتاب. | مقدمه و متن کتاب. | ||
== وابسته‌ها == | |||
{{الگو:علوم قرآنی}} | |||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
| خط ۱۰۶: | خط ۹۹: | ||
[[رده:مسائل بلاغی قرآن]] | [[رده:مسائل بلاغی قرآن]] | ||