۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
←منابع مقاله
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات کتاب | تصویر =NUR21251J1.jpg | عنوان =دراسات في القرآن و علومه | عنوان...» ایجاد کرد) |
|||
| (۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
| موضوع =قرآن - تاريخ | | موضوع =قرآن - تاريخ | ||
قرآن - علوم | قرآن - علوم قرآنی | ||
| ناشر =دار غريب | | ناشر =دار غريب | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
| شابک =977-215-956-2 | | شابک =977-215-956-2 | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =21251 | ||
| کتابخوان همراه نور =21251 | |||
| کد پدیدآور =13731 | | کد پدیدآور =13731 | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| خط ۲۷: | خط ۲۸: | ||
}} | }} | ||
'''دراسات في القرآن و علومه'''، اثر احمد عطا ابراهیم | '''دراسات في القرآن و علومه'''، اثر [[حسن، احمد عطا|احمد عطا ابراهیم حسن]]، کتابی است در موضوع قرآن و علوم مرتبط با آن. این کتاب در عصر حاضر و به زبان عربی نوشته شده است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۷: | ||
اولین مفسران و آشنایان به علوم قرآن بعد از پیامبر، صحابه بودند. صحابه با تمام مشغولیت‌هایی که داشتند (از قبیل فتوحات، جنگ‌ها و دفاع‌ها)، از برخی علوم قرآنی، همچون مباحث ناسخ و منسوخ، مکی و مدنی، اسباب نزول، محکم و متشابه، مباحث لغوی و بیانی غافل نماندند. | اولین مفسران و آشنایان به علوم قرآن بعد از پیامبر، صحابه بودند. صحابه با تمام مشغولیت‌هایی که داشتند (از قبیل فتوحات، جنگ‌ها و دفاع‌ها)، از برخی علوم قرآنی، همچون مباحث ناسخ و منسوخ، مکی و مدنی، اسباب نزول، محکم و متشابه، مباحث لغوی و بیانی غافل نماندند. | ||
در ابتدا قرآن به‌صورت مصحف واحد نبود، لذا در زمان خلیفه سوم با گسترش دولت اسلامی و اختلاف قرائات و لهجه‌ها و تفاخر برخی بر دیگران به‌خاطر حسن قرائتشان، نیاز به گردآوری قرآن در یک مصحف احساس شد؛ بنابراین با معدوم ساختن دیگر نسخ، یک نسخه در جامعه اسلامی رواج پیدا کرد<ref>ر.ک: همان، ص8-9</ref>. | در ابتدا قرآن به‌صورت مصحف واحد نبود، لذا در زمان خلیفه سوم با گسترش دولت اسلامی و اختلاف قرائات و لهجه‌ها و تفاخر برخی بر دیگران به‌خاطر حسن قرائتشان، نیاز به گردآوری قرآن در یک مصحف احساس شد؛ بنابراین با معدوم ساختن دیگر نسخ، یک نسخه در جامعه اسلامی رواج پیدا کرد<ref>ر.ک: همان، ص8-9</ref>. | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۲: | ||
وحی در یک تقسیم، به متلو و مروی‌عنه تقسیم می‌شود. هرکدام از متلو و مروی‌عنه نیز اقسامی دارد. قرآن، قسم اول از متلو است که دارای شرافت و برتری نسبت به دیگر اقسام وحی است<ref>ر.ک: همان، ص26</ref>. | وحی در یک تقسیم، به متلو و مروی‌عنه تقسیم می‌شود. هرکدام از متلو و مروی‌عنه نیز اقسامی دارد. قرآن، قسم اول از متلو است که دارای شرافت و برتری نسبت به دیگر اقسام وحی است<ref>ر.ک: همان، ص26</ref>. | ||
نویسنده برای شیوه نزول وحی اقسام | نویسنده برای شیوه نزول وحی اقسام هفت‌گانه‌ای به شرح ذیل بیان کرده است: | ||
# وحی در خواب به‌صورت رؤیای صادقه؛ | # وحی در خواب به‌صورت رؤیای صادقه؛ | ||
# نزول وحی به‌صورت صلصلة الجرس (صدای زنگ)؛ | # نزول وحی به‌صورت صلصلة الجرس (صدای زنگ)؛ | ||
| خط ۵۹: | خط ۶۱: | ||
# وحی اسرافیل به پیامبر(ص) از طرف خدا<ref>ر.ک: همان، ص28</ref>. | # وحی اسرافیل به پیامبر(ص) از طرف خدا<ref>ر.ک: همان، ص28</ref>. | ||
فصل سوم این باب، به اولین و آخرین آیاتی که بر پیامبر نازل شده اختصاص دارد. نویسنده می‌گوید: در مورد اولین آیاتی که بر پیامبر نازل شده اختلاف است؛ برخی، آیات ابتدایی سوره علق، گروهی آیات ابتدایی سوره مدثر، | فصل سوم این باب، به اولین و آخرین آیاتی که بر پیامبر نازل شده اختصاص دارد. نویسنده می‌گوید: در مورد اولین آیاتی که بر پیامبر نازل شده اختلاف است؛ برخی، آیات ابتدایی سوره علق، گروهی آیات ابتدایی سوره مدثر، عده‌ای سوره حمد و تعدادی از علما بسمله را جزء اولین آیاتی می‌دانند که بر پیامبر نازل شده است<ref>ر.ک: همان، ص32-33</ref>. | ||
نویسنده درباره آخرین چیزی که بر پیامبر نازل شده می‌گوید: این مطلب را از سه بعد می‌توان مورد بررسی قرار داد: | نویسنده درباره آخرین چیزی که بر پیامبر نازل شده می‌گوید: این مطلب را از سه بعد می‌توان مورد بررسی قرار داد: | ||
# آخرین آیه‌ای که بر پیامبر نازل شده؛ | # آخرین آیه‌ای که بر پیامبر نازل شده؛ | ||
# آخرین آیه یا آیاتی که در موضوع خاص بر پیامبر نازل شده؛ # آخرین سوره‌ای که بر پیامبر نازل شده است. | # آخرین آیه یا آیاتی که در موضوع خاص بر پیامبر نازل شده؛ # آخرین سوره‌ای که بر پیامبر نازل شده است. | ||
مؤلف این شقوق سه‌گانه را با نظرات متفاوت در آن مورد بررسی قرار | مؤلف این شقوق سه‌گانه را با نظرات متفاوت در آن مورد بررسی قرار می‌دهد<ref>ر.ک: همان، ص33-39</ref>. | ||
فصل بعدی به گردآوری و تدوین قرآن اختصاص یافته است. نویسنده مطالب این بخش را در سه دوره عصر پیامبر(ص)، عصر خلیفه اول و دوم و عصر خلیفه سوم مورد بررسی قرار داده است. | فصل بعدی به گردآوری و تدوین قرآن اختصاص یافته است. نویسنده مطالب این بخش را در سه دوره عصر پیامبر(ص)، عصر خلیفه اول و دوم و عصر خلیفه سوم مورد بررسی قرار داده است. | ||
| خط ۷۱: | خط ۷۳: | ||
در زمان خلیفه اول اوراق قرآن بر اساس آیات و سور مرتب گشت و در زمان خلیفه سوم، قرآن جمع‌آوری نشد، بلکه استنساخ مصاحف و توحید آنها بر یک قرائت صورت گرفت<ref>ر.ک: همان، ص67</ref>. | در زمان خلیفه اول اوراق قرآن بر اساس آیات و سور مرتب گشت و در زمان خلیفه سوم، قرآن جمع‌آوری نشد، بلکه استنساخ مصاحف و توحید آنها بر یک قرائت صورت گرفت<ref>ر.ک: همان، ص67</ref>. | ||
مؤلف در فصل پایانی، در ابتدا به تاریخچه علوم قرآن که به عصر پیامبر(ص)، عصر صحابه و تابعین و عصر تدوین تقسیم می‌شود، پرداخته است. او می‌گوید: اولین علمی از علوم قرآن که در عصر تدوین مورد توجه و اهتمام قرار گرفت، تفسیر بود و اشخاصی چون مقاتل بن سلیمان (160ق)، وکیع بن جراح (197ق)، سفیان بنن عیینه (198ق) و محمد بن جریر طبری (310ق) در این علم دست‌به‌قلم شده‌اند و پس از آن دیگر علوم مرتبط با قرآن رونق گرفت<ref>ر.ک: همان، ص73</ref>. | مؤلف در فصل پایانی، در ابتدا به تاریخچه علوم قرآن که به عصر پیامبر(ص)، عصر صحابه و تابعین و عصر تدوین تقسیم می‌شود، پرداخته است. او می‌گوید: اولین علمی از علوم قرآن که در عصر تدوین مورد توجه و اهتمام قرار گرفت، تفسیر بود و اشخاصی چون [[مقاتل بن سلیمان]] (160ق)، وکیع بن جراح (197ق)، سفیان بنن عیینه (198ق) و [[طبری آملی، محمد بن جریر|محمد بن جریر طبری]] (310ق) در این علم دست‌به‌قلم شده‌اند و پس از آن دیگر علوم مرتبط با قرآن رونق گرفت<ref>ر.ک: همان، ص73</ref>. | ||
نویسنده در پایان باب اول و فصل پنجم کتاب، به مباحث اسلوب در قرآن پرداخته و می‌گوید: در قرآن بیش از یک‌صد آیه وجود دارد که خداوند در آنها سوگند یاد کرده است. این سوگندها به دو قسم صریح و غیر صریح (مضمر) تقسیم می‌شود که هرکدام از این دو نمونه نیز دارای اقسامی است و خداوند نیز به امور متعددی از جمله ذات و صفات خویش، آیات و نشانه‌ها، پیامبرش، برخی از مخلوقات و به کتابش سوگند خورده است<ref>ر.ک: همان، ص78-80</ref>. | نویسنده در پایان باب اول و فصل پنجم کتاب، به مباحث اسلوب در قرآن پرداخته و می‌گوید: در قرآن بیش از یک‌صد آیه وجود دارد که خداوند در آنها سوگند یاد کرده است. این سوگندها به دو قسم صریح و غیر صریح (مضمر) تقسیم می‌شود که هرکدام از این دو نمونه نیز دارای اقسامی است و خداوند نیز به امور متعددی از جمله ذات و صفات خویش، آیات و نشانه‌ها، پیامبرش، برخی از مخلوقات و به کتابش سوگند خورده است<ref>ر.ک: همان، ص78-80</ref>. | ||
| خط ۹۴: | خط ۹۶: | ||
فصل پنجم، درباره ناسخ و منسوخ است. در این فصل نیز بعد از تعاریف مختلف درباره نسخ، به شروط پنج‌گانه ثبوت نسخ می‌پردازد، سپس انواع و اقسام نسخ را به معرض نمایش می‌گذارد و در ادامه ادله منکرین و موافقین نسخ را بیان می‌کند<ref>ر.ک: همان، ص147-170</ref>. | فصل پنجم، درباره ناسخ و منسوخ است. در این فصل نیز بعد از تعاریف مختلف درباره نسخ، به شروط پنج‌گانه ثبوت نسخ می‌پردازد، سپس انواع و اقسام نسخ را به معرض نمایش می‌گذارد و در ادامه ادله منکرین و موافقین نسخ را بیان می‌کند<ref>ر.ک: همان، ص147-170</ref>. | ||
مؤلف در فصل بعدی، در ابتدا درصدد رفع ابهام از حروف هفت‌گانه که در روایت نبوی مذکور است، برآمده و سپس درباره قرائت و قراء مطالبی را بیان می‌کند<ref>ر.ک: همان، ص170-180</ref>. ایشان به نقل از ذهبی می‌گوید: در میان صحابه، هفت نفر به قراء قرآن مشهورند که نام شش نفر را برمی‌شمرد: عثمان، حضرت علی(ع)، ابیّ، زید بن ثابت، ابوالدرداء و ابوموسی اشعری<ref>ر.ک: همان، ص180</ref>. سپس از میان تابعین نام برخی از قاریان را ذکر می‌کند و در ادامه مباحث این فصل به انواع قرائت و احکام آن اشاره می‌نماید<ref>ر.ک: همان، ص180-189</ref>. | مؤلف در فصل بعدی، در ابتدا درصدد رفع ابهام از حروف هفت‌گانه که در روایت نبوی مذکور است، برآمده و سپس درباره قرائت و قراء مطالبی را بیان می‌کند<ref>ر.ک: همان، ص170-180</ref>. ایشان به نقل از ذهبی می‌گوید: در میان صحابه، هفت نفر به قراء قرآن مشهورند که نام شش نفر را برمی‌شمرد: عثمان، [[امام على(ع)|حضرت علی(ع)]]، ابیّ، زید بن ثابت، ابوالدرداء و ابوموسی اشعری<ref>ر.ک: همان، ص180</ref>. سپس از میان تابعین نام برخی از قاریان را ذکر می‌کند و در ادامه مباحث این فصل به انواع قرائت و احکام آن اشاره می‌نماید<ref>ر.ک: همان، ص180-189</ref>. | ||
بحث پایانی کتاب به تفسیر و مفسران قرآن اختصاص یافته است. مؤلف می‌گوید: مفسر باید جامع علوم پانزده‌گانه زیر باشد: علم لغت، علم نحو، علم صرف، علم اشتقاق، علم معانی، علم بیان، علم بدیع، علم قرائات، علم اصول دین، علم اصول فقه، علم اسباب نزول، علم ناسخ و منسوخ، علم فقه، علم احادیث و سنن و آثار و علم موهبت (علمی که خدا به عالمان عامل می‌دهد)<ref>ر.ک: همان، ص191-192</ref>. | بحث پایانی کتاب به تفسیر و مفسران قرآن اختصاص یافته است. مؤلف می‌گوید: مفسر باید جامع علوم پانزده‌گانه زیر باشد: علم لغت، علم نحو، علم صرف، علم اشتقاق، علم معانی، علم بیان، علم بدیع، علم قرائات، علم اصول دین، علم اصول فقه، علم اسباب نزول، علم ناسخ و منسوخ، علم فقه، علم احادیث و سنن و آثار و علم موهبت (علمی که خدا به عالمان عامل می‌دهد)<ref>ر.ک: همان، ص191-192</ref>. | ||
| خط ۱۰۹: | خط ۱۱۱: | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
مقدمه و متن کتاب. | مقدمه و متن کتاب. | ||
== وابسته‌ها == | {{الگو:علوم قرآنی}} | ||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده: | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
[[رده: | [[رده:قرآن و علوم قرآنی]] | ||
[[رده: | [[رده:علوم قرآنی]] | ||