دینوری، عبدالله بن محمد

نام	دینوری، عبدالله بن محمد
نام‎های دیگر	ابن وهب دينوري، عبد الله
نام پدر
متولد
محل تولد
رحلت	308ق
اساتید
برخی آثار	تفسیر إبن وهب: الواضح فی تفسیر القرآن الکریم
کد مؤلف	AUTHORCODE03542AUTHORCODE

عبدالله بن محمد دینوری (متوفی 308ق)، حافظ و محدث مشهور اهل سنّت در قرن سوم و چهارم هجری است.

ابومحمد عبدالله بن محمد بن وَهْب بن بِشر بن صالح بن حَمدان، حافظ مشهور اهل سنت است. نام او در برخی منابع متقدم عبدالله بن حَمدان بن وهب ضبط شده است. از سوانح حیات او اطلاع چندانی در دست نیست. وی همانند جماعتی از محدثان و ادیبان، منسوب به دینَوَر است. با توجه به اوصاف و تعابیری که در منابع درباره او به کار برده‌اند معلوم می‌شود که وی برای سماع حدیث سفرهای طولانی و متعددی کرده است.

شیوخ و اساتید

دینوری از محدثانی چون عباس بن ولید بن مزید بیروتی، عبدالله بن محمد فریابی، ابوزرعه رازی (متوفی 264ق) و ابوحاتم رازی حدیث شنیده است.

شاگردان

مهم‌ترین راویانِ وی عبارت‌اند از: جعفر بن محمد فریابی که از لحاظ سنّی بزرگ‌تر از او بوده؛ عَتّاب بن محمد بن عتّاب ورامینی؛ ابوبکر محمد بن عبدالله ابهری؛ و ابوالحسین عبیداللّه/ عبدالله بن سعید بروجردی (متوفی ح 400ق) که آخرین راوی از او از حیث تاریخ وفات بوده است.

وفات

دینوری در 308ق درگذشت. ابن حجر عسقلانی به نقل از خلیلی قزوینی، تاریخ وفات او را به اشتباه 358ق آورده است.

جایگاه دینوری نزد علمای اهل سنت

محدثان و رجالیان اهل سنّت اقوال متفاوتی درباره علم دینوری به حدیث و وثاقت وی در روایت آن ذکر کرده‌اند. ابوعلی محمد بن علی بن عمر واعظ نیشابوری (متوفی 337ق) ماجرایی را نقل کرده که بر اساس آن می‌توان نتیجه گرفت که بین دینوری و محدث مشهور عبیداللّه بن عبدالکریم ابوزرعه رازی مناسبات خوبی برقرار بوده است. درعین‌حال، از ابوعلی نیشابوری نقل شده که ابوزرعه از مذاکره حدیثی با دینوری ناتوان بوده است. ابن عدی او را اهل شناخت و حفظ حدیث دانسته و گفته است که گروهی سخنان وی را پذیرفته و تصدیقش کرده‌اند. در مقابل، دارقطنی وی را واضع و متروک الحدیث خوانده و ابوبکر عمر بن سهل بن اسماعیل دینوری (متوفی 330ق) وی را دروغگو دانسته است. همچنین اینکه ابوعلی نیشابوری از دینوری روایت می‌کرده، از جمله لغزش‌های وی شمرده شده است. ابوالعباس احمد بن محمد بن سعید معروف به ابن عُقده (متوفی 332ق)، محدث و رجالی مشهور زیدی، خود را در همه زمینه‌ها بر دینوری مقدّم می‌دانسته و - بنابر ماجرایی که نقل شده - وی را متهم به تدلیس کرده است.

آثار

از دینوری تألیفی نمانده، اما تفسیری به نام الواضح به وی منسوب است. سه نسخه موجود این تفسیر با تفسیر دیگری به نام «تنوير المقباس من تفسير ابن عباس» تطابق دارد. این تفسیر را علاوه بر عبدالله بن محمد بن وهب دینوری به محمد بن سائب کلبی (متوفی 146ق) و محمد بن یعقوب فیروزآبادی (متوفی 817ق) نیز نسبت داده‌اند. از مقدمه یکی از نسخه‌های این تفسیر بر می‌آید که مؤلف آن ابومحمد دینوری است.

منابع مقاله

احمدنژاد، امیر، دانشنامه جهان اسلام، زیرنظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائرة‌المعارف اسلامی، چاپ اول، 1392ش.