المغازي الأولی و مؤلفوها

المغازي الأولی ومؤلفوها
پدیدآوران	نصار، حسین (مترجم) هوروویتس، یوزف (نویسنده)
ناشر	دار المعارف
مکان نشر	مصر - قاهره
سال نشر	1369ق. = 1949م.
چاپ	چاپ اول
موضوع	محمد (ص)، پيامبر اسلام، 53 قبل از هجرت - 11ق. - سرگذشتنامه - نقد و تفسير
زبان	عربي
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‎‏/‎‏ه‎‏9‎‏م‎‏6‎‏ / 23 BP

المغازي الأولی ومؤلفوها، اثری مشهور در نگارش سیره و مغازی است که اصل آن توسط «یوزف هوروویتس» به آلمانی تألیف و توسط «حسین نصار» به عربی ترجمه شده است.

ساختار

کتاب مشتمل بر مقدمه مصطفی السفا، مقدمه مترجم، متن اصلی در چهار فصل و ضمائم مترجم است. در هریک از فصول کتاب به شرح ‌حال و آثار چند تن از سیره‌نویسان قرون اول و دوم هجری پرداخته شده است.

گزارش محتوا

کتاب با مقدمه‌ای از مصطفی السفا آغاز شده که در آن از پیشینه سیره و مغازی، شیوه نویسنده و ترجمه حسین نصار سخن رفته است‏.

مترجم در مقدمه، سبب انتخاب نام «المغازي الأولی ومؤلفوها» برای کتاب را چنین توضیح داده که خلاصه آن عبارت است از: اگرچه لفظ «المغازي» به معنای «الغزوات» و جنگ‌هایی است که پیامبر در آنها حضور داشته، اما این اسم به‌مروز زمان معنایش توسعه یافته و شامل تمام زندگی و سیره رسول‌الله(ص) شده است که نویسنده نیز لفظ را به همین معنا استعمال کرده است‏.

حسین نصار همچنین کتاب را این‌گونه توصیف کرده است: «تحقیق این کتاب تا آنجا که اطلاع دارم سابقه ندارد. نویسنده از مطالب گروهی از اولین مورخینی که حیات رسول‌الله(ص) را وصف کرده و پیرامون آن کتاب نوشته‌اند، استفاده کرده است. در شرح ‌حال کاملی که برای هریک نوشته مراکز اجتماعی ایشان، مشاغل رسمی و رشد علمی و چگونگی ارتقا به معارف و درجات علمی را تبیین کرده است. سپس آثار ایشان را به‌تفصیل معرفی کرده و محتوا و ارزش علمی آنها را متذکر شده است. در آخر نیز به آثار مغازی ایشان اشاره کرده و مقدار ارتباط آنها با حیات نبوی در مکه و مدینه و ارتباط عمومی آنها با حیات اسلامی را توضیح داده است»‏.

نویسنده در این کتاب از نوشته‌های ابن اسحاق و نوشته‌های واقدی و ابن سعد - که سیره آنها مشابه سیره ابن اسحاق است - ‌استفاده کرده است. او توصیفات، تحلیلات و نقدهای این آثار را دریافت و ویژگی‌های ممتاز هریک را استخراج کرده است. سپس به نوشته‌های ابن اسحاق - که نزد او کامل‌ترین است - ‌ختم کرده است‏.

وی به شرح حال ابان بن عثمان، عروة بن زبیر، شرحبیل بن سعد و وهب بن منبه در فصل اول، عبدالله بن ابی‌بکر بن حزم، عاصم بن عمر بن قتاده و زهری در فصل دوم، موسی بن عقبه، معمر بن راشد و محمد بن اسحاق در فصل سوم، و ابامعشر سندی، واقدی و ابن سعد در فصل آخر اشاره کرده است. بنابراین در این کتاب به مورخین مغازی پرداخته شده و هدف از نگارش آن معرفی حرکت تاریخ عمومی نبوده است، ولذا از مورخین تاریخ یمن و نویسندگان داستان‌های قبیله‌ای عرب مانند عبید بن شریه سخن نگفته است. همچنان‌که از مؤلفین انساب و ایام مانند ابن کلبی و ابی‌عبیده و یا نویسندگان تاریخ خلافت مانند عوانة بن حکم و ابی‌مخنف و یا مؤلفین ادب و ادبا مانند حماد الراویه سخنی نگفته است‏.

این کتاب قرن اول و دوم اسلام را در بر دارد، ولذا ابن سعد آخرین مورخی است که از آثار او استفاده شده است. توجه خاصی به عروة بن زبیر، وهب بن منبه، زهری، محمد بن اسحاق و واقدی و به‌ویژه دو نویسنده اخیر شده و ترجمه کاملی از ایشان ذکر شده است. نسبت به آثار آنها تحقیق کاملی به عمل آمده و اقوال علما مورد مناقشه قرار گرفته و شیوه‌های مختلفی که در مغازی و سیره خود به‌کار گرفته‌اند مطرح شده است‏.

طبیعتاً کتاب خالی از نقد و اشکال نیست. مترجم شیوه نویسنده را سبب این امر می‌داند؛ چراکه او به هنگام تتبع گزیده‌های تاریخی از این کتب، بین روایات و مدونات تفاوتی قائل نشده، بلکه گاه از روایات چشم‌پوشی کرده و مدونات را ترجیح داده است. به همین دلیل گاه مغازی اصلی حاوی اطلاعاتی که تصور می‌کنیم نیست‏.

نویسنده گاه در آراء خود زیاده‌روی کرده و آنها را بدون اندیشه، مطلق دانسته است. مترجم بر این آراء پاورقی زده و دیدگاه دانشمندان دیگر را تبیین کرده تا خواننده دیدگاه صحیح یا دیدگاهی را که می‌پسندد انتخاب کند. به پاورقی‌های مترجم با حرف اول اسمش «ح» اشاره شده تا از حواشی نویسنده متمایز شود‏.

از دیگر ایرادات وارد بر نویسنده، استشهادات اندک، بلکه نزدیک به عدم است. این اشکال را مترجم با افزودن بخش ضمائم به آخر کتاب استدراک کرده است‏.

وضعیت کتاب

اصل کتاب توسط «یوزف هوروویتس» به زبان آلمانی نوشته شده و پس از آن در سال‌های 1927 و 1928م در مجله «الثقافة الإسلامية» در حیدرآباد به انگلیسی منتشر شده است. سپس حسین نصار آن را به عربی ترجمه کرده است‏. فهرست مطالب در ابتدای کتاب و ضمائم، مراجع و نمایه الفاظ در انتهای کتاب ارائه شده است. در پاورقی‌های کتاب، مستند مطالب، ارجاعات و توضیحات مفیدی ذکر شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.