تاريخ ابن الفرات: تفاوت میان نسخه‌ها

۲۳۵ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۶ دسامبر ۲۰۲۱
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۳۶: خط ۳۶:
}}
}}


'''تاريخ ابن الفرات'''، اثر ابن فرات، ناصرالدین محمد بن عبدالرحیم بن على بن حسن بن محمد بن عبدالعزیز بن محمد مصری حنفى (735-29 رمضان 807ق‌/1335-2 آوریل 1405م‌)، با تحقیق دکتر حسن محمد الشماع، تاریخ دول اسلامی سده ششم، هفتم و هشتم (تا زمان مؤلف) است که به زبان عربی نوشته شده است.
'''تاريخ ابن الفرات'''، اثر [[ابن فرات، محمد بن عبدالرحیم|ابن فرات، ناصرالدین محمد بن عبدالرحیم بن على بن حسن بن محمد بن عبدالعزیز بن محمد مصری حنفى]] (735-29 رمضان 807ق‌/1335-2 آوریل 1405م‌)، با تحقیق دکتر [[شماع، حسن محمد|حسن محمد الشماع]]، تاریخ دول اسلامی سده ششم، هفتم و هشتم (تا زمان مؤلف) است که به زبان عربی نوشته شده است.


==ساختار==
==ساختار==
قسمت‌های خاصی از این کتاب تاکنون به چاپ رسیده که مقاله حاضر، گزارش جلد پنجم (بخش اول) آن می‌باشد. قسمت‌های چاپ‌شده این اثر، به شرح زیر است‌:  
قسمت‌های خاصی از این کتاب تاکنون به چاپ رسیده که مقاله حاضر، گزارش جلد پنجم (بخش اول) آن می‌باشد. قسمت‌های چاپ‌شده این اثر، به شرح زیر است‌:  
الف)- ‌جلد 4، شامل دو قسمت‌: بخش اول، حوادث بین سال‌های 563-586ق‌/1168-1190م و بخش دوم، حوادث بین سال‌های 587-599ق‌/1191-1203م.  
الف)- ‌جلد 4، شامل دو قسمت‌: بخش اول، حوادث بین سال‌های 563-586ق‌/1168-1190م و بخش دوم، حوادث بین سال‌های 587-599ق‌/1191-1203م.  
ب)- ‌جلد 5 (بخش اول‌)، مربوط به حوادث بین سال‌های 600-‌615ق‌/1204-‌1218م. جلدهای 4 و 5 به اهتمام شماع، به چاپ رسیده است.  
 
ب)- ‌جلد 5 (بخش اول‌)، مربوط به حوادث بین سال‌های 600-‌615ق‌/1204-‌1218م. جلدهای 4 و 5 به اهتمام [[شماع، حسن محمد|شماع]]، به چاپ رسیده است.  
 
ج)- ‌جلدهای 6 و 7 مربوط به حوادث بین سال‌های 672-‌696ق‌/ 1274-1297م، که به کوشش زریق و نجلا عزّالدّین به چاپ رسیده است.
ج)- ‌جلدهای 6 و 7 مربوط به حوادث بین سال‌های 672-‌696ق‌/ 1274-1297م، که به کوشش زریق و نجلا عزّالدّین به چاپ رسیده است.
د)- ‌جلدهای 7-9 (در 4 جزء)، یک بار به اهتمام زریق و بار دیگر به کوشش اسد رستم و نجلا عزالدین انتشار یافته است (ر.ک: ابوالحسن دیانت، ج4، ص394).
د)- ‌جلدهای 7-9 (در 4 جزء)، یک بار به اهتمام زریق و بار دیگر به کوشش اسد رستم و نجلا عزالدین انتشار یافته است (ر.ک: ابوالحسن دیانت، ج4، ص394).


خط ۶۱: خط ۶۵:


بااین‌همه، اثر حاضر، کتابى ارزشمند است؛ زیرا نویسنده خود شاهد برخى حوادث بوده، گاه نیز در آن شرکت داشته است. وی حوادث را با صداقت و صراحت ذکر کرده است.
بااین‌همه، اثر حاضر، کتابى ارزشمند است؛ زیرا نویسنده خود شاهد برخى حوادث بوده، گاه نیز در آن شرکت داشته است. وی حوادث را با صداقت و صراحت ذکر کرده است.
مهم‌ترین نسخه خطى این تاریخ، در 9 مجلد در کتابخانه وین نگهداری مى‌شود که اغلب قطعات آن به خط خود مؤلف است و مربوط مى‌شود به اخبار و حوادث اوّل محرّم 501 تا اوّل محرّم 799ق‌/22 اگوست 1107-‌5 اکتبر 1396م.
مهم‌ترین نسخه خطى این تاریخ، در 9 مجلد در کتابخانه وین نگهداری مى‌شود که اغلب قطعات آن به خط خود مؤلف است و مربوط مى‌شود به اخبار و حوادث اوّل محرّم 501 تا اوّل محرّم 799ق‌/22 اگوست 1107-‌5 اکتبر 1396م.
فلوگل درباره اصیل بودن این نسخه به‌تفصیل دلایلى مى‌آورد. این نسخه کامل نیست و بعضى از مواضع آن مثلاً در جلد 4، حوادث بین سال‌های 568-‌585ق‌/1172-‌1189م و سال 589ق‌/1193م و از جلد 5، حوادث بین سال‌های 625-‌659ق‌/1227-1260م، از میان رفته است، اما اثری مشتمل بر وقایع بین سال‌های 639-659ق‌/1241-1260م، در کتابخانه واتیکان موجود است که ولسترنج، مورخ انگلیسى، معتقد است جزیى از تاریخ ابن فرات مى‌باشد و دلایلى بر اصالت آن ذکر مى‌کند. دلاویدا نیز در فهرستى که بر مخطوطات عربى اسلامى موجود در کتابخانه واتیکان فراهم آورده، به اصالت آن اشاره کرده است.
 
فلوگل درباره اصیل بودن این نسخه به‌تفصیل دلایلى مى‌آورد. این نسخه کامل نیست و بعضى از مواضع آن مثلاً در جلد 4، حوادث بین سال‌های 568-‌585ق‌/1172-‌1189م و سال 589ق‌/1193م و از جلد 5، حوادث بین سال‌های 625-‌659ق‌/1227-1260م، از میان رفته است، اما اثری مشتمل بر وقایع بین سال‌های 639-659ق‌/1241-1260م، در کتابخانه واتیکان موجود است که ولسترنج، مورخ انگلیسى، معتقد است جزیى از تاریخ [[ابن فرات، محمد بن عبدالرحیم|ابن فرات]] مى‌باشد و دلایلى بر اصالت آن ذکر مى‌کند. دلاویدا نیز در فهرستى که بر مخطوطات عربى اسلامى موجود در کتابخانه واتیکان فراهم آورده، به اصالت آن اشاره کرده است.
 
قسمت‌های خالى مربوط به سال‌های 625 تا 638ق‌/1227-1241م نیز با پیدا شدن مجلدی در مراکش که نسخه عکسى آن برای دانشگاه آمریکایى بیروت، ناشر مجلدات تحریرشده به‌وسیله زریق، فرستاده شد، پر شده است.
قسمت‌های خالى مربوط به سال‌های 625 تا 638ق‌/1227-1241م نیز با پیدا شدن مجلدی در مراکش که نسخه عکسى آن برای دانشگاه آمریکایى بیروت، ناشر مجلدات تحریرشده به‌وسیله زریق، فرستاده شد، پر شده است.
احمد تیمور پاشا عکس نسخه موجود در وین را فراهم آورده و با ذکر مقدمه‌ای کوتاه درباره مؤلف و کتاب و بررسى منابع و مآخذی که ابن فرات به آن‌ها استناد کرده و نیز آنچه از نسخه ساقط شده و یا تقدم و تأخری که در آن روی داده، ضمن تأیید اینکه نسخه اصلى به خط مؤلف است، برای حوادث و وفیات فهرستى ترتیب داده است. هریک از مجلدات موجود در وین و واتیکان برای سهولت در استفاده از آنها به دو بخش تقسیم شده است (ر.ک: همان، ص393-394).
احمد تیمور پاشا عکس نسخه موجود در وین را فراهم آورده و با ذکر مقدمه‌ای کوتاه درباره مؤلف و کتاب و بررسى منابع و مآخذی که [[ابن فرات، محمد بن عبدالرحیم|ابن فرات]] به آن‌ها استناد کرده و نیز آنچه از نسخه ساقط شده و یا تقدم و تأخری که در آن روی داده، ضمن تأیید اینکه نسخه اصلى به خط مؤلف است، برای حوادث و وفیات فهرستى ترتیب داده است. هریک از مجلدات موجود در وین و واتیکان برای سهولت در استفاده از آنها به دو بخش تقسیم شده است (ر.ک: همان، ص393-394).


==وضعیت کتاب==
==وضعیت کتاب==
در بین کتب خطى کتابخانه ملى پاریس، یک جلد از تاریخ ابن فرات، به شماره 1595 موجود است که اخبار و حوادث مذکور در آن از 11ق‌/632م، آغاز و به اواسط 19ق‌/640م، پایان مى‌یابد. ظاهراً این نسخه، مسوده اصلاح‌شده خود مؤلف است که برای استفاده شخصى نوشته بوده است.
در بین کتب خطى کتابخانه ملى پاریس، یک جلد از تاریخ ابن فرات، به شماره 1595 موجود است که اخبار و حوادث مذکور در آن از 11ق‌/632م، آغاز و به اواسط 19ق‌/640م، پایان مى‌یابد. ظاهراً این نسخه، مسوده اصلاح‌شده خود مؤلف است که برای استفاده شخصى نوشته بوده است.
نسخه دیگری از این کتاب در همان کتابخانه موجود است که خلاصه‌ای است از تاریخ ابن فرات همراه با ترجمه فرانسوی آن (مربوط به حوادث بین سال‌های 664-690ق‌/1266-‌1291م‌).
نسخه دیگری از این کتاب در همان کتابخانه موجود است که خلاصه‌ای است از تاریخ ابن فرات همراه با ترجمه فرانسوی آن (مربوط به حوادث بین سال‌های 664-690ق‌/1266-‌1291م‌).
نسخه‌برداری و تلخیص و ترجمه این کتاب به‌وسیله م. ژوردن صورت گرفته است. در مجموعه کتب شارل شفر در همین کتابخانه نیز، کتاب خطى دیگری هست، تحت عنوان «الطريق (یا التاريخ ) الواضح المسلوك إلى معرفة تراجم الخلفاء والملوك». بلوشه این کتاب را جلد نهم یا هشتم از تاریخ ابن فرات مى‌داند که از اخبار شاهان ساسانى شروع شده و به شعرای زمان جاهلیت پایان مى‌یابد. کتابى نیز با همین عنوان در موزه بریتانیا شناخته شده که مشتمل بر اخبار عهد قدیم، از شیث تا اسحاق است (ر.ک: همان، ص394).
نسخه‌برداری و تلخیص و ترجمه این کتاب به‌وسیله م. ژوردن صورت گرفته است. در مجموعه کتب شارل شفر در همین کتابخانه نیز، کتاب خطى دیگری هست، تحت عنوان «الطريق (یا التاريخ ) الواضح المسلوك إلى معرفة تراجم الخلفاء والملوك». بلوشه این کتاب را جلد نهم یا هشتم از تاریخ ابن فرات مى‌داند که از اخبار شاهان ساسانى شروع شده و به شعرای زمان جاهلیت پایان مى‌یابد. کتابى نیز با همین عنوان در موزه بریتانیا شناخته شده که مشتمل بر اخبار عهد قدیم، از شیث تا اسحاق است (ر.ک: همان، ص394).


۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش