القول المفيد في أدلة الاجتهاد والتقليد

القول المفيد في أدلة الاجتهاد والتقليد
پدیدآوران	عبدالخالق، عبدالرحمن (محقق) شوکانی، محمد (نویسنده)
ناشر	دار القلم
مکان نشر	کويت - کويت
سال نشر	1396ق.
چاپ	چاپ اول
موضوع	اجتهاد و تقليد اصول فقه اهل سنت
زبان	عربي
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏9ق9ش / 167 BP

القول المفيد في أدلة الاجتهاد والتقليد، اثر امام محمد بن علی شوکانی، رساله‌ای است مختصر در باب اجتهاد و تقلید که با تحقیق عبدالرحمان عبدالخالق چاپ شده است.

انگیزه تألیف

نویسنده این رساله را در جواب سؤال یکی از اهل علم، پیرامون جواز یا عدم جواز تقلید، به رشته تحریر درآورده است.

ساختار

کتاب با مقدمه‌ای از محقق آغاز و مطالب به‌صورت مناظره عرضه شده است؛ بدین صورت که هریک از طرفین، دلایل خود را مطرح نموده و به ابطال دلایل و نظریات طرف مقابل، پرداخته است.

گزارش محتوا

در مقدمه، در ابتدا، به شرح حال مختصر نویسنده پرداخته شده و سپس، ضمن اشاره به انگیزه وی از تدوین کتاب، خلاصه‌ای از مطالب کتاب، در اختیار خواننده قرار گرفته است.

مؤلف در ابتدا، به بیان ادله قائلین به جواز تقلید، از ائمه اربعه و غیر آنها، مانند هادویه از زیدیه و ذکر مستندات آنها از آیات، روایات، آثار و معقولات پرداخته و سپس، ادله مخالفین را بیان نموده و چنین نتیجه گرفته است که قول به تقلید، شک و ضلال و اسباب رکود امت و فساد در احوال آنها، می‌باشد.

مهم‌ترین مطالب و مباحث کتاب را می‌توان در امور زیر، خلاصه نمود:

1. تعریف تقلید به اینکه این امر، تبعیت بدون دلیل از قول دیگری بوده و در حقیقت، اخذ اقوال ائمه چهارگانه اهل سنت و غیر آنها، به‌عنوان حجت مطلق در دین است؛ چه قول آنها، مطابق و موافق با کتاب و سنت باشد و چه مخالف بوده و آیات و روایات، برضد آنها باشد و کسانی که قائلند ائمه چهارگانه اهل سنت، در هیچ مسئله‌ای خطا نمی‌کنند، جاهلند.
2. ایجاب و تحریم دو حکم شرعی است؛ بنابراین کسی که بر مردم چیزی را واجب نماید که خدا و رسولش آن را واجب نفرموده‌اند بی‌شک گناهکار است....
3. ائمه چهارگانه، خود به انکار این‌گونه تقلید (تقلید از آنها در همه چیز و به‌طور مطلق) پرداخته و آن را نادرست دانسته و حتی از کتابت مسائل و تدوین همه اقوالشان، نهی کرده‌اند.
4. قول به جواز تقلید برای کسی که قادر به سؤال از دلیل می‌باشد، قول شرک است.
5. قول به انحصار اجتهاد در ائمه چهارگانه اهل سنت، قول جاهلانه‌ای است.
6. فتوا دادن به قولی از اقوال ائمه چهارگانه، درحالی‌که مفتی می‌داند نص، برخلاف آن است، از جمله بزرگ‌ترین فساد در زمین، می‌باشد .

نویسنده درباره تقلید از ائمه اربعه فقه چنین‌ نوشته است: «معنای دروغین انسداد باب اجتهاد این است که در امت اسلام کسی که‌ کتاب‌ و سنت را بفهمد، باقی نمانده‌ است‌ و وقتی که‌ کسی‌ باقی‌ نماند، راهی به‌سوی کتاب و سنت‌ نیست‌ و با بسته شدن این راه، چه‌بسا احکام بسیار زیادی که تعطیل‌ می‌شود‌... به خدا دروغ بستند و ادعا کردند‌ که خدا قادر بر‌ آفرینش‌ مخلوقی نیست که دینی را‌ که‌ برای آنان تشریع و آنان را متعبد به آن کرده است، بفهمد. گویا آنچه‌ را‌ که خداوند در قرآن و سنت‌ تشریع‌ کرده‌ است، دین مطلق‌ و دائمی‌ نیست و تنها تا قبل‌ از‌ پدید آمدن این چهار مذهب اعتبار دارد و بعد از آن نه کتاب و نه سنتی‌ در‌ کار است. گویا کسی آمده که‌ برای‌ این امت‌ شریعت‌ جدیدی‌ آورده... و بر اساس رأی‌ و ظن خود، احکام کتاب و سنت را نسخ می‌کند.

وضعیت کتاب

فهرست مطالب، در انتهای کتاب آمده و در پاورقی‌ها، به توضیح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. محمدیان خراسانی، حامد، «اجتهاد از نگاه وهابیون»، پایگاه مجلات تخصصی نور، سراج منیر، پاییز 1390، ‌شماره 3 (از صفحه 187 تا 214)، به آدرس:

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/882170