نفزی، محمد بن ابراهیم

نفزی، محمد بن ابراهیم

نام	نفزی، محمد بن ابراهیم
نام‌های دیگر
نام پدر	ابراهیم
متولد	733ق برابر با 1333م
محل تولد	شهر رُنده اندلس
رحلت	792 ق
اساتید	پدرش ابراهيم  بن عبدالله عبدالله فريسى ابوعبدالله تلمسانى ابوعبدالله مقرى ابن عاشر
برخی آثار	غيث المواهب العلية في شرح الحكم العطائية
کد مؤلف	AUTHORCODE08450AUTHORCODE

محمد بن ابراهيم نفزى (733-792ق)، معروف به ابن عبّاد فقيه، خطیب و از مشاهير صوفيه اندلس به طريقه شاذليه در قرن هشتم هجری

ولادت

ابوعبدالله محمد بن ابراهيم  بن عبدالله بن مالك بن ابراهيم بن محمد بن مالك بن إبراهيم بن يحيى بن عبّاد نفزي حميري در سال 733ق برابر با 1333م، در شهر رُنده اندلس به دنيا آمد.

تحصیلات

اساتید

قرائت را نزد پدرش كه مردى خطیب و دانشمند بود فراگرفت و علم لغت را نزد دايى خود قاضى عبدالله فريسى آموخت و در هفت سالگى قرآن را ازبر داشت.

در رنده در مجلس درس على بن ابى‌الحسن رندى نيز حاضر مى‌شد، سپس براى تكميل تحصيلات خود به مغرب رفت و در تلمسان و فاس نزد استادانى چون ابوعبدالله تلمسانى، ابوعبدالله مقرى، ابومحمد عبدالنور عمرانى، ابوعبدالله آبلى و ابوعمران موسى عبدوسى و ديگران علم لغت، فقه، اصول، كلام و فلسفه فراگرفت.

ابن عبّاد پس از تحصيل علوم ظاهرى به علوم باطنى روى آورد و براى ملاقات صوفى مشهور ابن عاشر، ابوالعباس به سلا مهاجرت كرد و چندين سال در خدمت او بسربرد و از بزرگان اصحاب و از برگزيدگان شاگردان او شد؛ چنان‌كه ابن عاشر او را بر ديگر اصحاب خويش مقدم مى‌داشت و آنان را به پيروى و بهره‌مند شدن از او امر مى‌كرد و درباره او مى‌گفت كه ابن عبّاد به تنهايى يك امّت است.

ابن عبّاد پس از وفات ابن عاشر، براى ملاقات ابومروان عبدالملك صوفى به طنجه رفت و از مصاحبت او بهره فراوان برد و از او اجازه عام دريافت. وى هرگز ازدواج نكرد و كنيزى نيز اختيار ننمود. بيشترين بهره او از دنيا بوى خوش و بخور بود. كارهايش را خود انجام مى‌داد، لباسش در خانه وصله‌دار بود، اما وقتى كه از خانه خارج مى‌شد، روى آن، لباسى سبز يا سفيد مى‌پوشيد. درباره خصلت‌هاى معنوى او گفته‌اند كه در عبوديت و برائت از حول و قوّه غير خالق و عدم توجه به مدح و ذم مردم و اعراض از خلق و ذكر حق و سكون و زهد و صلاح ممتاز بود.

طريقه او در تصوف طريقه شاذليه بود و ظاهراً اين طريقه را از استاد خويش، ابن عاشر، گرفته بود. ابوسعيد سلوى بر روى ديوار مسجد قرويين سه بيت شعر به خط ابن عبّاد ديده بود كه مضامين عاشقانه داشت. هنگامى كه ابوسعيد اين ابيات را به سبب مضامين تغزّلى آنها با اظهار ترديد براى ابوالقاسم صيرفى نقل كرد، صيرفى يادآور شد كه اين اشعار درباره مهدى قائم سروده شده است.

شاگردان

در ميان شاگردان برجسته ابن عباد مى‌توان يحيى سرّاج، ابوعبدالله بن سكاك، لسان‌الدين بن خطیب و خطیب بن قنفذ را نام برد. ابن عباد پس از ملاقات با ابومروان عبدالملك صوفى به فاس رفت و در آنجا امام و خطیب مسجد قرويين شد و پس از 15 سال وعظ و ارشاد در سال 792ق وفات يافت و در محلى به نام كدية البراطل در باب الفتوح به خاک سپرده شد، اما يحيى سراج گفته است كه ابن عباد در فاس نزديك باب المسدود معروف به حمراء مدفون گشته است.

به گفته مقرى، سلطان ابوالعباس احمد بن ابى‌سالم و مردم دو شهر جديد و قديم فاس بر جنازه او حاضر شدند. همو مى‌افزايد: من قبر او را بارها در فاس زيارت كرده‌ام و او نزد مردم فاس همچون شافعى است نزد مصريان.

آثار

آثار و نوشته‌هاى ابن عباد در نشر طريقه شاذليه در مغرب و اندلس بسيار مؤثر بوده است. اين آثار عبارتند از:

1. غيث المواهب العلية فى شرح الحكم العطائية كه شرحى است بر الحكم تأليف ابن عطاء الله سكندرى؛
2. الرسائل الكبرى (اين مجموعه كه ابن عباد آن را به شاگرد خود يحيى سراج هديه كرده، مشتمل بر 38 رساله در آداب سلوك الى الله است)؛
3. الرسائل الصغرى (اين كتاب شامل 16 رساله است كه 6 رساله اول آن به محمد بن ادبيه و 9 رساله بعدى به يحيى سراج و رساله آخر به ابواسحاق ابراهيم شاطبى نوشته شده است)؛
4. ادعية مرتبة على اسماء الله الحسنى كه شرح اسماء الله الحسنى نيز ناميده شده؛
5. نظم الحكم العطائية؛
6. تحقيق العلامة فى احكام الامامة؛
7. مجموعه خطب، مشتمل بر خطبه‌هاى ابن عباد در مسجد قرويين فاس؛
8. رسائل على قوت القلوب؛
9. اجوبة فى مسائل العلوم.

بستانى و زركلى كتابى از تأليفات او با عنوان «كفاية المحتاج» ياد كرده‌اند. برخى از اشعار او را ابن خطیب نقل كرده است.

منابع مقاله

دايرةالمعارف بزرگ اسلامى، ج 4، ص 180.

وابسته‌ها

غيث المواهب العلية في شرح الحکم العطائية