نرم‌افزار دانشنامه تاریخ تشیع

جامع تفاسیر نور
مخاطب	طلاب، دانشجویان،اساتید، پژوهشگران علوم و معارف اسلامی
تولید کننده	مرکز تحقیقات کامپیوترى علوم اسلامى (نور)
کشور تولید کننده	ایران
زبان واسط کاربری	فارسی، عربی، انگلیسی
زبان منابع	فارسی و۱۲ زبان دیگر رايج دنيا
تعداد کتاب‌ها	304 عنوان كتاب در 394 جلد
سیستم عامل مورد نیاز	ویندوز
وبگاه رسمی	پایگاه نورسافت
وبگاه خرید	پایگاه نورشاپ
اجرای آنلاین	برخط نرم افزارهای نور

دانشنامه تاریخ تشیع، مجموعه‌ اطلاعات ارزنده‌ای درباره مذهب تشیع و فعالیت‌های شیعیان از زمان پیدایش این مذهب تا قرن حاضر می‌باشد. منابع و اطلاعات این برنامه در قالب بخش‌های مختلفی چون کتابخانه، درختواره، بانک مقالات، نگارخانه و مشاهیر و دانشمندان گردآوری و دسته‌بندی شده است. بررسی پیدایش و فراز و نشیب تشیع، جایگاه فرهنگی و تمدنی شیعیان و حیات سیاسی - اجتماعی آنان در ادوار مختلف تاریخی، از خلال منابع معتبر، از رسالت‌های مهم این نرم‌افزار است.

ضرورت‌ها و اهداف تولید برنامه

- بررسی زمان پیدایش و سیر تاریخی مذهب تشیع از منابع معتبر؛ - آشنایی با جایگاه علمی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی شیعیان در دوره‌های تاریخی؛ - در دسترس قرار دادن منابع و کتب مهم مرتبط با شیعه و تشیع جهت سهولت امر تحقیق؛ - تبیین باورها و اندیشه‌های اصیل شیعی جهت جلوگیری از تحریف و تبلیغات مسموم و پاسخگویی ضمنی به شبهات مهم پیرامون مذهب شیعه؛ - پر کردن خلأ موجود و پاسخگویی به توقعات در زمینه تولید برنامه‌های دیجیتالی درباره تاریخ تشیع.

پیشینه

گرچه نرم‌افزارهای زیادی درباره شیعه و تشیع تولید شده است، ‌اما هیچ‌یک به موضوعات خاص تاریخی نمی‌پردازد، بلکه غالب رویکرد آنها کلام و معارف اهل‌بیت(ع) است که این موارد بخشی از برنامه تاریخ تشیع خواهد بود، نه تمامی آن؛ لذا این طرح‌ با ابعاد تعریف‌شده، پیشینه و سابقه‌ای ندارد.

دامنه محتوایی

کتابخانه

پس از بررسی‌های متعدد و استفاده از نظرات کارشناسان رشته تاریخ تشیع، تعداد 304 عنوان کتاب در 394 جلد، از مهم‌ترین کتاب‌های مرتبط با تاریخ تشیع جهت بررسی و تحقیق درباره مذهب شیعه و وضعیت شیعیان، در این نرم‌افزار ارائه شده است که 165 عنوان از آنها به زبان عربی و 139 عنوان به زبان فارسی است.

جهت تسهیل دسترسی و اطلاع مخاطب از موضوعات کتاب‌های موجود در بخش کتابخانه، کتاب‌ها در ده موضوع کلی دسته‌بندی شده است که می‌تواند در امر تحقیق و پژوهش مورد استفاده کاربران برنامه قرار گیرد.

دامنه موضوعی کتاب‌های برنامه

1. پیدایش و گسترش تشیع: 42 کتاب؛
2. باورهای اعتقادی شیعه امامیه: 28 کتاب؛
3. فرقه‌های شیعی: 32 کتاب؛
4. قبایل و خاندان‌های شیعی: 6 کتاب؛
5. جنبش‌ها و قیام‌های شیعی: 28 کتاب؛
6. دولت‌های شیعی: 38 کتاب؛
7. فرهنگ و تمدن شیعی: 61 کتاب؛
8. پراکندگی جغرافیایی شیعیان: 39 کتاب؛
9. شیعه از نگاه دیگران: 3 کتاب؛
10. ردیه‌ها و دفاعیه‌ها: 27 کتاب.

با تمام تلاش‌های صورت‌گرفته و رایزنی‌های مختلف، متأسفانه اجازه استفاده از برخی کتاب‌های مهم و مرتبط با تاریخ تشیع، از سوی نویسندگان و محققین یا ناشران محترم، در نرم‌افزار تاریخ تشیع صادر نشد که قطعا وجود آن کتاب‌ها می‌توانست باعث افزایش غنای محتوای برنامه ‌شود. امیدواریم در آینده نزدیک با تغییر رویکردهای برخی از نویسندگان و ناشران محترم نسبت به نرم‌افزار و فضای دیجیتال، بتوانیم همه کتاب‌های لازم و مفید را در نسخه‌های بعدی برنامه گنجانده و به کاربران عرضه کنیم.

اسامی تعدادی از کتاب‌هایی که به علت عدم صدور مجوز از سوی صاحبان آثار مجاز به استفاده از آنها در برنامه تاریخ تشیع نشدیم:

1. المقالات و الفرق؛
2. رجال کشی؛
3. تاریخ جهان‌گشای جوینی؛
4. تصویر شیعه در دائرةالمعارف آمریکانا؛
5. احیای فرهنگی در عهد آل‌بویه؛
6. تاریخ اسماعیلیه؛
7. تشیع و تصوف تا آغاز سده دوازدهم هجری؛
8. تاریخ شیعه و فرقه‌های اسلام تا قرن چهارم؛
9. تاریخ و عقاید اسماعیلیه؛
10. تشیع در هند؛
11. قیام و نهضت علویان زاگرس؛
12. خاندان نوبختی؛
13. آشنایی با تاریخ و منابع حدیث؛
14. امامیه و سیاست در نخستین سده‌های غیبت؛
15. تاریخ تشیع در کرمانشاه از آغاز تا امروز به‌انضمام پیشینه اعتقادی در غرب ایران؛
16. تشیع، سیری در فرهنگ و تاریخ تشیع؛
17. قیام مرعشیان؛
18. مجمع التواريخ السلطانية؛
19. خاستگاه تشیع و پیدایش فرقه‌های شیعه در عصر امامان؛
20. اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی شیعه در غیبت صغری؛
21. زندگی سیاسی و فرهنگی شیعیان بغداد؛

و...

دانشنامه

بخش اصلی برنامه که تحقیقات فراوانی برای آماده‌سازی و استخراج آن از منابع و متون مرتبط انجام شده است شامل سه بخش می‌باشد:

الف)- درختواره

پس از طراحی و تصویب محورهای اصلی، قالب ارائه و چیدمان محتوا و با توجه به محدودیت‌های مالکیت معنوی در انتخاب و استفاده از منابع، با مطالعه دقیق و صرف وقت سه ساله و بهره‌گیری از دانش 5 محقق، اطلاعات 120 جلد از کتاب‌های مرتبط با تاریخ تشیع، به‌نحوی که شامل ابعاد مختلف شناخت مذهب تشیع و فعالیت‌های شیعیان در طول تاریخ باشد، به‌صورت تخصصی و منظم در قالب درختی با بیش از 40000 ارجاع و آدرس در اختیار کاربر قرار خواهد گرفت که با مراجعه به آن در کمترین زمان می‌تواند به مطلب مورد نظر از منابع معتبر دست یابد.

پیدایش و گسترش تشیع، باورهای اعتقادی شیعه امامیه، فرقه‌ها شیعی، قبایل و خاندان‌های شیعی، جنبش‌ها و قیام‌های شیعی، دولت‌های شیعی، فرهنگ و تمدن شیعی، پراکندگی جغرافیایی شیعیان و شیعه از نگاه دیگران، محورهای اصلی درخت بخش دانشنامه برنامه تاریخ تشیع می‌باشند که هرکدام از این سرشاخه‌های اصلی با دارا بودن شاخه‌های فرعی متعدد، اطلاعات مفید و طبقه‌بندی‌شده کتاب‌های منتخب این بخش را در اختیار محققین و پژوهشگران قرار خواهد داد.

از امکانات قابل توجه این بخش از برنامه، غنی شدن درخت دانشنامه با استفاده از مقالات و تصاویر و نقشه‌ها است که با زحمات فراوانی انجام پذیرفته تا کاربر هنگام مطالعه متون و منابع مرتبط، به‌صورت هم‌زمان به افزونه‌های مفید دیگری نیز دسترسی داشته باشد که این امر کمک شایانی به فهم و درک بهتر مطلب خواهد نمود.

اسامی برخی از کتاب‌های متصل به بخش درختواره:

1. تشیع در مسیر تاریخ؛
2. فرق الشيعة؛
3. رجال نجاشی؛
4. أعيان الشيعة؛
5. مواقف الشيعة؛
6. شیعه در اسلام؛
7. تاريخ الكوفة؛
8. نسمة السحر بذكر من تشيع و شعر؛
9. تاریخ طبرستان؛
10. دفاع عن التشيع؛
11. الشيعة، شبهات و ردود؛
12. أدب التشيع في الشمال الإفريقي؛
13. شیعه بنیان‌گذاران فرهنگ اسلام؛
14. الشيعة في كتاب بغية الطلب؛
15. تاریخ تشیع در آذربایجان؛
16. زید بن علی و مشروعية الثورة عند أهل‌البيت؛
17. معجم مؤرخي الشيعة؛
18. ریشه‌های تاریخی تشیع در ایران؛
19. الشيعة في العصر المغولي؛
20. ثورات الشيعة؛
21. الشيعة في موكب التاريخ؛
22. دور الشيعة في بناء الحضارة الإسلامية؛
23. الشيعة، الجذور و البذور؛
24. الشيعة و ظلم السلاطين؛
25. في أدب العراق الحديث؛
26. شیعه (مجموعه مذاکرات هانری کربن)؛
27. الحياة السياسية و الفكرية للزيدية؛
28. سنت عزاداری و منقبت‌خوانی در تاریخ شیعه امامیه؛
29. الشيعة في مسارهم التاريخي؛
30. رو ح التشيع؛
31. عبدالله بن سبأ و أساطير أخری؛
32. الشيعة في مصر؛
33. تاريخ الشيعة في ساحل بلاد الشام الشمالي؛
34. الشيعة في السعودية؛
35. الشيعة في شمال آفريقا؛
36. الشيعة في العالم؛
37. الشيعة و فنون الإسلام؛
38. شیعیان بغداد؛
39. غلو، درآمدی بر افکار و عقاید؛
40. شیعه‌پژوهی و شیعه‌پژوهان انگلیسی‌زبان؛
41. مبانی تشیع در منابع تسنن؛
42. کاشان در مسیر تشیع؛
43. الانتفاضات الشيعية؛
44. منشور عقاید امامیه؛
45. التشيع المصري الفاطمي؛
46. الشيعة في عقائدهم و أفكارهم؛
47. حقيقة الشيعة الاثني‌عشرية؛
48. الأنباء الخفية عن الشيعة العلوية؛
49. نقش قبایل یمنی در حمایت از اهل‌بیت؛
50. جامعه شیعه نخاوله در مدینه منوره؛
51. الشيعة في التاريخ؛
52. نهضت سربه‌داران خراسان؛
53. جهاد الشيعة في العصر العباسي الأول؛
54. نشأة التشيع و الشيعة؛
55. شعر شیعی و شعرای شیعه؛
56. ثورات العلويين؛
57. پیدایش و گسترش تشیع؛
58. العلويون في الحجاز؛
59. تاریخ فاطمیان؛
60. شیعه در حدیث دیگران؛

و...

ب)- بانک مقالات

برای اولین بار در برنامه‌های مرکز نور در حدود 1200 مقاله تخصصی ارزشمند در زمینه تاریخ تشیع از سایت مجلات تخصصی نور NOORMAGS استخراج و پس از کارشناسی محتوا و بررسی‌های علمی به‌صورت دسته‌بندی درختی در این برنامه عرضه خواهد شد. کاربر پس از انتخاب مقاله و مشاهده اطلاعات مقاله‌شناسی و لینک و تصویر صفحه اول مقاله مورد نظر می‌تواند متن کامل مقاله را در پایگاه مجلات تخصصی نور NOORMAGS مشاهده نماید. محدوده زمانی گزینش مقالات تا سال 1388 می‌باشد که در نسخه‌های بعدی نرم‌افزار بر تعداد مقالات افزوده خواهد شد.

لازم به ذکر است که بحث مالکیت معنوی و لزوم اخذ اجازه از نویسندگان و ناشران مقالات، در این بخش نیز باعث حذف برخی از مقالات از چرخه عرضه و نمایش در برنامه تاریخ تشیع گردید.

ج)- مشاهیر و دانشمندان

شرح حال مشاهیر و دانشمندان شیعی با بیش از 50000 ارجاع متنی، از دیگر نقاط قوت برنامه تاریخ تشیع است که می‌تواند راهگشای سبک جدیدی در مطالعات شیعه‌شناسی، بالاخص شناخت عالمان و رجال شیعی باشد. اطلاعات پراکنده کتب تراجمی مرتبط با زندگی دانشمندان شیعه در فیش‌های منظم و بدیعی گردآوری و با تکیه بر آن درخت مشاهیر شیعی ساخته شده است که با انتخاب نام فرد مورد نظر می‌توان به اطلاعات زندگی فردی و علمی و جایگاه و موقعیت‌های مختلف شخص در طول زندگی دسترسی پیدا کرد.

اسامی برخی از کتاب‌هایی که در بخش مشاهیر استفاده شده است:

1. رجال طوسی؛
2. فهرست طوسی؛
3. أمل الآمل؛
4. تعلیقه أمل الآمل؛
5. تتميم أمل الآمل؛
6. أعيان الشيعة؛
7. فهرست رازی.

نگارخانه:

گردآوری و ارائه تصویر و درخت بیش از 400 نقشه تخصصی تاریخ تشیع و قریب 300 تصویر از علما و دانشمندان طراز اول تشیع، از دیگر امکانات کاربردی این برنامه است که می‌تواند به‌عنوان ابزارهای مفید کمکی در مطالعات تاریخی، در اختیار محققان و پژوهشگران قرار گیرد. به‌طور قطع در نسخه‌های بعدی برنامه نسبت به افزایش کمی و کیفی تصاویر و نقشه‌ها اقدام خواهد شد.

(کلیه حقوق مادی و معنوی این نرم‌افزار متعلق به مرکز تحقیقات کامپیوترى علوم اسلامى می‌باشد).