تاريخ القرآن (محمدحسین علی صغیر)

‏تاريخ القرآن
پدیدآوران	صغير، محمدحسین علي (نویسنده)
عنوان‌های دیگر	المعاني و البيان و البديع، نماذج تطبيقيه
ناشر	دار المؤرخ العربي
مکان نشر	لبنان - بيروت
سال نشر	مجلد1: 1420ق ,
چاپ	1
موضوع	قرآن - تاريخ
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	BP‎ ۷۲‎/ص‎۷‎ت‎۲
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

‏تاريخ القرآن، نوشته محمدحسین علی صغیر، کتابی است در موضوع تاریخ قرآن کریم، ‌که به‌صورت تفصیلی و در ابعاد گوناگون به تحلیل تاریخی موضوعاتی چون وحی در قرآن، نزول قرآن، جمع‌آوری قرآن، قرائات قرآن، شکل قرآن و سلامت قرآن از تحریف، پرداخته است.

این کتاب به زبان عربی، در زمان معاصر و در یک جلد به نگارش درآمده است.

ساختار

کتاب از یک مقدمه و شش فصل تشکیل شده است.

گزارش محتوا

نگارنده در فصل اول پیرامون مسئله وحی قرآنی سخن به میان آورده و شأن وحی نبی اکرم(ص) را همانند شأن رسولان ماقبل ایشان دانسته و به تفسیر و تحلیل دقیق پدیده وحی از جهات گوناگون می‌پردازد. در بخشی از این فصل به بررسی و نقد اقوال و اجتهادات مشتمل بر موضوع وحی اشاره می‌کند و موضوعاتی چون کشف، الهام و معنویت را در قسمتی دیگر تشریح می‌کند و خصوصیاتی را که به‌واسطه آن وحی از غیر آن متمایز می‌شود، بیان می‌دارد. همچنین تأثیرات بیرونی و خارجی که در هنگام وحی در نبی اکرم(ص) به وجود می‌آمد را تبیین می‌کند. در ادامه به نقد قضاوت‌های ناشیانه مستشرقان در مورد مسئله وحی می‌پردازد و پدیده وحی را معجزه‌ای بی‌بدیل بر‌می‌شمارد که جهان عرب از عظمت آن در شگفتی فرو رفته است..

فصل دوم کتاب در خصوص نزول قرآن است و مباحثی چون آغاز نزول قرآن کریم، زمان نزول آن، نزول تدریجی و یکباره، اسرار ستاره‌شناسی قرآن کریم، اسباب نزول آیات، مکی و مدنی بودن سوره‌های قرآن و عدد آن‌ها و... در آن مطرح شده است..

نویسنده در فصل سوم کتاب به بحث موضوعی از جمع‌آوری قرآن کریم پرداخته است. وی در این فصل، روایات متعدد را درباره گردآوری قرآن، مطرح می‌کند و به بررسی و مناقشه در برخی از آنها می‌پردازد. وی معتقد است که جمع‌آوری قرآن در زمان حیات پیامبر اکرم(ص) صورت گرفته و ادله فراوانی بر این مدعا در روایات معتبر وجود دارد؛ افزون بر این، وجود مصاحف فراوان از صحابه، عمل اقراء قرآنی و تعلیم آن در زمان پیامبر اکرم(ص) و... از جمله شواهد این مدعایند.

در فصل چهارم کتاب به موضوع قرائات مختلف قرآن کریم پرداخته شده؛ نویسنده رویکرد‌های گوناگون در این زمینه را از حیث اسباب و مسببات و عوامل ظهور این نوع رویکردها را مورد بررسی قرار می‌دهد و مناقشاتی در مورد حدیث احرف سبعه مطرح می‌کند، سپس به موضوع تعدد قرائات و تشتت نظرات پیرامون قرائات سبعه در عصر کنونی می‌پردازد و بحثی در مورد اختلاف لهجه‌ها در زبان عربی و قضایایی که در نشأت گرفتن قرائات سبعه دارای اهمیت زیاد هستند و وجوه گوناگون قرائات را مطرح می‌کند و به‌اختصار تعداد قراء را برمی‌شمارد و تضارب آرا در مورد منزلت قراء مختلف را بیان می‌کند و اینکه در میان مسلمانان رجوع به این هفت قاری سندیت دارد و مانند یک اصل اولی معتبر است..

نویسنده در فصل پنجم به موضوع شکل و نوشتار قرآن کریم پرداخته و اینکه اساساً منظور از شکل قرآن چیست؟ در این زمینه مؤلف اشاراتی دارد به عصر نزول قرآن که در آن زمان نسبت به قرار دادن نقطه و علائم توضیحی در رسم‌الخط قرآنی میل و رغبتی نبود و اولین کسی که در این زمینه آغازگر قرار دادن نقطه و علائم توضیحی بود، ابوالاسود دئلی و شاگردان وی بودند و پس از ایشان خلیل بن احمد فراهیدی این مسیر را ادامه داد. سپس مؤلف بعد از بحث نقطه و علائم توضیحی، به بحث قرار دادن همزه و تشدید و سائر علائم قرآنی می‌پردازد. در ادامه به موضوع رسم‌الخط مصحفی می‌پردازد و اینکه در مورد آن غلوها و تقدیس‌هایی صورت گرفته است. وی همچنین این ادعا را که رسم‌الخط مصحفی توقیفی است، باطل می‌داند و آن را امری قراردادی بین کاتبان وحی می‌خواند که مانعی ندارد با هر نوع خطی تحریر شود.

اختلاف در خطوط و مغایرتشان با اصول املای عربی، به اشتباه در نوشتار کاتبان منجر شده و این ضرری وارد نمی‌کند؛ چون نهایت چیزی که کاتبان به آن دست یافته بودند، همین بوده است.

شکل قرآن کریم در دگرگونی و چگونگی خط و نوشتار، با عصور مختلف هم‌خوانی دارد...

فصل ششم کتاب اختصاص به بحث سلامت قرآن کریم از تحریف دارد. نویسنده در این فصل، ثابت می‌کند که هیچ‌گونه تحریف و تغییری در قرآن صورت نگرفته است. وی در ادامه بیان می‌کند که مصادر و منابع این نوشتار بر پایه کتب درجه اول و اقوال قدمای علوم قرآنی، تفسیر، اسباب نزول، قرائات، رسم‌الخط و حدیث است..

وضعیت کتاب

مصادر و مراجع و فهرست مطالب در پایان کتاب ذکر شده است. در پاورقی‌ها توضیح برخی از جملات و آدرس مطالب بیان شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.