كشف الأسرار عن أصول فخرالإسلام البزدوي

كشف الأسرار عن أصول فخرالإسلام البزدوي
پدیدآوران	بزدوی، علی بن محمد (نویسنده) بخاری، عبدالعزیز بن أحمد (شارح)
عنوان‌های دیگر	اصول الفقه. شرح کشف بزدوي
ناشر	دار الکتاب الإسلامي
مکان نشر	لبنان - بيروت
چاپ	چاپ اول
زبان	عربي
تعداد جلد	4
کد کنگره	‏ب4الف 6022 / 155/6 BP

كشف الأسرار عن أصول فخرالإسلام البزدوي، اثر علاءالدین عبدالعزیز بن احمد بخاری، شرحی است بر کتاب «كنز الوصول إلی معرفة الأصول»، مشهور به «اصول بزدوی» نوشته علی بن محمد بزدوی.

شهرت بزدوی بیشتر به دلیل کتاب «كنز الوصول إلی معرفة الأصول» است که متنی است نسبتاً موجز و انشایی دشوار دارد؛ بااین‌حال، دارای ویژگی‌هایی است که باعث توجه و اهتمام علمای حنفی بدان و تدوین شروح و حواشی متعددی بر آن شده است؛ از جمله در مقایسه با کتب اصولی پیشین و حتی معاصر خود (مثلاً اصول سرخسی) از انسجام، ترتیب و فصل‌بندی کامل‌تری برخوردار است؛ از سوی دیگر محتوا و مضمون آن از دو لحاظ نزد فقهای عامه، به‌ویژه حنفیان حائز اهمیت است:

1. شیوه خاص در زمینه اصول فقه. از این نظر، اصول بزدوی را تبیین‌کننده و حتی او را از مبتکران روشی در زمینه اصول فقه اهل سنت می‌توان دانست که به نام روش فقیهان («طريقة الفقهاء» یا «طريقة الحنفية»، ازآن‌رو که حنفیان بیشتر پیرو این روش بودند) معروف شده است و شیوه استنباط در آن بر اساس گردآوریِ فروع فقهیِ مشابه و استخراج و استنباط قواعد اصولی از آنهاست. در این روشِ استنباط، برخلاف روش متکلمان (طریقة المتكلمين)، که بیشتر شافعیان، اشاعره و معتزله از آن تبعیت می‌کنند و بر استدلال‌های عقلی و عقاید کلامی استوار است، نه بر احکام جزیی، بر پیوند اصول با فقه تأکید و به شواهد و امثله فقهی بسیار استناد می‌شود. بزدوی شاخص‌ترین مدافع این روش و از زمره «علمای تخریج» بشمار می‌رود که از قرن چهارم پدیدار شدند و به‌تدریج در فقه عامه، به‌ویژه فقه حنفی، به تدوین و استخراج «اصول فقه» از منابع نخستین پرداختند.
2. نقش آن در ترویج علم جدل و مناظرات اصولی و فقهی.

کتاب بزدوی نشان‌دهنده نقش مهم تبلیغی و رواج جدال‌ها و مناظرات فقهی و اصولی در آن دوران است که بیشتر میان حنفیان و شافعیان رایج بود و به تعصبات شدیدی انجامید. با تأمل در این کتاب، به‌ویژه در موارد مخالفت بزدوی با نظریات اصولی و کلامی شافعی و معتزله، می‌توان به شیوه معارضه‌جویانه و مجادله‌آمیز پی برد؛ مانند رد عقیده آنان به «دلالت نهی بر بطلان یا فساد»، «وجود مفهوم لقب، مفهوم وصف و... در نصوص»، «وجود استطاعت قبل از فعل»، «مصیب بودن مجتهد در اجتهاد خود» (یا تصویب معتزلی)، «حسن و قبح عقلی‌ به‌طور مطلق» و....

به دلیل اهمیت و ارزش این کتاب، خصوصا نزد حنفیان، حواشی و شروح متعددی بر آن نگاشته شده است که اثر حاضر، از جمله آنها می‌باشد. مطالب کتاب، در چهار جلد عرضه شده و روش شرح، به‌صورت مزجی است؛ بدین صورت که قسمت‌هایی از متن اصلی در داخل پرانتز قرار گرفته و توضیحات و مطالب شارح، در بین آن آمده است؛ به‌گونه‌ای که شرح و متن، با هم ممزوج شده است.

وضعیت کتاب

فهرست مطالب هر جلد، در انتهای همان جلد آمده است.

کتاب، فاقد پاورقی بوده و توضیحات اضافی، در حاشیه متن، درج گردیده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. هاشمی، سیدرضا، «دانشنامه جهان اسلام»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، برگرفته از سایت رسمی کتابخانه فقاهت، دوشنبه 17 خرداد 1400، به آدرس:

http://lib.eshia.ir/23019/1/1270