تلخيص كتاب القياس: تفاوت میان نسخه‌ها

| زبان =عربي

| کتابخانۀ دیجیتال نور =11593

'''تلخيص كتاب القياس'''، چنان‌که از نام آن پیداست، تلخیص کتاب «القياس» از کتاب «ارگانون» یا «[[منطق ارسطو|منطق]]» [[ارسطو]] است که توسط [[ابن رشد، محمد بن احمد|ابن رشد]]، تلخیص شده است. این کتاب، سومین بخش از مجموعه آثار [[ارسطو]] می‌باشد (این بخش‎ها به ترتیب عبارتند از: قاطیغوریاس (مقولات ده‌گانه)؛ بارى ارمینیاس (قضایا)؛ آنالوطیقاى اول (قیاس)؛ آنالوطیقاى دوم (برهان)؛ طوبیقا (جدل)؛ سوفسطیقا (سفسطه و مغالطه)؛ ریطوریقا (خطابه)؛ بوطیقا (شعر) و ایساغوجى).

در واقع شرح‎های ابن رشد بر آثار [[ارسطو]] را می‌توان به سه دسته کلی، تقسیم کرد: شرح‎های مفصل و بزرگ که «تفسیر» یا «شرح» نامیده می‌شوند، شرح‎های متوسط موسوم به «تلخیص» و خلاصه‌های نوشته‌های [[ارسطو]] که «جامع» و در جمع، «جوامع» نام دارند. شیوه کار ابن رشد در «تفسیرها» چنین است که نخست پاره‌هایی از متن ارسطو را از ترجمه عربی آنها نقل می‌کند و سپس به تفسیر دقیق و ژرف آنها می‌پردازد و در این رهگذر از آنچه از تفاسیر شارحان یونانی ترجمه‌شده به عربی، در دست داشته است، بهره می‌گیرد و گاه نیز از آنها انتقاد می‌کند و سرانجام برداشت خود را از متن [[ارسطو]] توضیح می‌دهد. در خلاصه‌ها یا «جوامع» وی همیشه از سوی خود سخن می‌گوید، درحالی‎که عقاید و نظریات [[ارسطو]] را بیان می‎‎کند و در این رهگذر از نوشته‌های دیگر وی برای توضیح و تکمیل متن در دست، بهره می‌گیرد و از خودش نیز مطالبی بر آنها می‌افزاید<ref>ر.ک: خراسانی، شرف‌الدین، ج3، ص560-‎561</ref>.

کتاب به قلم محمود قاسم تحقیق و با دو مقدمه از تشارلس بترورث (مصحح) و احمد عبدالمجید هریدی (مصحح)، آغاز شده است. در مقدمه نخست، به بیان این نکته پرداخته شده است که اثر حاضر، جزء سوم از اجزای هشت‎گانه اقسام تلخیص [[ابن رشد، محمد بن احمد|ابن رشد]] از کتب [[منطق ارسطو|منطق]] [[ارسطو]] می‌باشد، اما از آنجا که تلخیص «ایساغوجی» پیش از آن به چاپ رسیده، این کتاب جزء چهارم نشریه محسوب می‌شود<ref>ر.ک: مقدمه نخست، ص49</ref>.

مقاله دوم، دارای یازده فصل می‌باشد که موضوعات مطرح‎شده در آنها، به ترتیب عبارتند از: قیاس‎هایی که نتایج کلی به دنبال دارند و نتایج موجبه جزئیه نیز گاهی به آنها ملحق می‌شود و...؛ کی و چگونه امکان دارد نتیجه صادق از مقدمات کاذب برآید؛ بیان به کمک دور در اشکال مختلف؛ تفاوت میان قیاس مستقیم و قیاس خلف؛ مباحث مربوط به صناعت جدل؛ پاره‌ای از مباحث مربوط به صغزی و کبری و نتیجه؛ پاره‌ای از استدلالات که در حکم مقاییس هستند؛ انعکاسی در دو حد متقابل وجود دارد، هرکدام بر طرف مقابل خود منعکس می‌شود؛ ائتلاف دو موجبه کلیه در شکل ثانی و ثالث؛ استقراء، ضمیر و سایر قیاسات مورد استفاده در حکم قیاس‎هایی است که بحث آنها مطرح شد و..<ref>همان، ص255-‎363</ref>.

در پاورقی‎ها علاوه بر اشاره به اختلاف نسخ، به توضیح برخی از مطالب متن پرداخته شده است.<ref>ر.ک: پاورقی، ص198</ref>.