حاشية شرائع الإسلام: تفاوت میان نسخه‌ها

<div class="wikiInfo">

[[پرونده:NUR00116J1.jpg|بندانگشتی|حاشیة شرائع الإسلام]]

{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"

! نام کتاب!! data-type="bookName" |حاشیة شرائع الإسلام

|-

|نام های دیگر کتاب

| data-type="otherBookNames" |شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. حاشیه

|-

| data-type="authors" |[[پژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامی(دفتر تبلیغات اسلامی)]] (محقق)

[[شهید ثانی، زین‌‎الدین بن علی]] (نويسنده)

|زبان  

| data-type="language" |عربی

|کد کنگره  

| data-type="congeressCode" style="direction:ltr" |‏BP‎‏ ‎‏182‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏3‎‏ ‎‏ش‎‏4035

|موضوع  

| data-type="subject" |فقه جعفری - قرن 7ق.

|ناشر  

| data-type="publisher" |ب‍وس‍ت‍ان‌ ک‍ت‍اب‌ ق‍م‌ (مرکز النشر التابع لم‍ک‍ت‍ب‌ الإع‍لام‌ الإس‍لامي‌‌)

|مکان نشر  

| data-type="publishPlace" |قم - ایران

|سال نشر  

| data-type="publishYear" | 1380 هـ.ش یا 1422 هـ.ق  

'''حاشية شرائع الإسلام''' نوشته شيخ [[شهید ثانی، زین‌‎الدین بن علی|زين‌الدين بن على عاملى]](قدس‌سره) معروف به شهيد ثانى

كتاب شرائع الإسلام از مهمترين، مرتبترين و جامعترين متون فقهى به حساب ميآيد، چرا كه [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]] در اين كتاب لب مطالب كتاب نهايه شيخ را كه طبق مضامين اخبار است آورده. و به مطالب دو كتاب مبسوط و خلاف شيخ نيز كه در جامعيت فروع در راستاى كتب عامه است پرداخته است. او اول كسى است كه كتب فقهى را به ترتيب كتب متأخرين درآورده.

از ويژگيهاى اين كتاب می‌توان به اين امور اشاره كرد: روش روان، عبارتهاى روشن، دقت در رساندن معنى، خلاصه گويى در كلمات، روش استثنايى در بحث، و امانتدارى در بيان آراء.

اصحاب از دوران مؤلف اين كتاب تا كنون ميل شديدى به اين كتاب داشته‌اند، و اين كتاب تاكنون نيز در مراكز علمى شيعه از متون درسى به حساب ميآيد، فقها نيز طى اين قرنها بر آن تكيه كرده بحث و درس خود را بر آن نهاده‌اند و بر آن شرح و حاشيه نوشته‌اند، اين كتاب داراى شروح بسيارى است و می‌توان اينگونه گفت كه بيشتر موسوعه‌هاى فقهى بزرگى كه پس از عصر محقق نوشته شده‌اند -چنانكه نام خواهم برد- شروحى بر اين كتاب بوده‌اند، از آن جمله كتب: أساس الأحكام و تقرير المرام و جامع الجوامع و جواهر الكلامند 1.

 

(1) الذريعة:47 13،84،1611.

دوم: شهيد الثانى تاريخى براى تأليف اين حاشيه ذكر نميكنند، و شايد آن را پيش از [[مسالك الأفهام إلی تنقيح شرائع الإسلام|مسالك الافهام]] نوشته باشند، چرا كه ايشان در ابتدا به نوشتن تعليقات مختصرى بر شرايع پرداخته و پس از آن شروع به پروراندن آن و نگارش شرحى كامل كردند، و روشن است كه مصنف رحمه الله بخش اول مسالك را در روز چهارشنبه سوم رمضان سال نهصد و يك به پايان رساندند. پس نگارش اين حاشيه پيش از اين تاريخ بوده.  

الف:حجم اين حاشيه براى ما روشن نيست و اين امر ناشى از اختلاف نسخههاى خطى اين حاشيه است، نسخه خطى كتابخانه امام رضا عليه‌السلام، در شهر مشهد مقدس به شماره 14046 با كتاب سكنى و حبس پايان ميپذيرد، و نسخه خطى كتابخانه مجلس شوراى إسلامى در تهران به شماره 4360 با كتاب سبق و رماية تمام می‌شود، فصل چهارم، در أحكام نضال، نزد اين كلام ماتن: و لو قال:من سبق فله درهمان، و من صلى فله درهم، فلو سبق واحد أو أربعة فلهم الدرهمان.

 

شيخ تهرانى نيز نسخه‌اى از اين حاشيه يافته كه تنها شامل كتاب فرائض است، او اينگونه گفته: و رأيت نسخة من حاشية الشهيد على كتاب الفرائض خاصة من الشرائع فى مكتبة سيدنا الشيرازى بسامراء، أوله قوله: الفرائض هى جمع الفريضة بمعنى مفروضة من الفرض و هو التقدير، و ينتهى إلى قوله: الحمل يرث بشرط (1).

(1) الذريعة:106 6،574.

ب: مصنف رحمه الله اين حاشيه را به شكلى گزيده و مختصر نگاشته، او ابتدا قول [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]] را می‌آورد و آنگاه به مقدار ضرورت شرح ميدهد، به همين دليل هم مگر در موارد بسيار كم استدلالى به آيات كريمه و احاديث شريفه نميبينيم، و نقل اقوال علما را نيز مگر در موارد نادرى نميآورند. گاهى هم به اقوال برخى علما مانند شهيد أول، و علامة حلى و [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] بدون اين كه نامى از آنها ببرد اشاره می‌كند. ايشان در مقدمه اين حاشيه به مشخصات آن اشاره ميكنند و آن را مختصر ميدانند ايشان اينگونه ميگويند: تعليقة مختصرة و قيود محبرة، و نيز ميگويند: تقيد ما أطلقه و تبين ما أجمله.

د: مصنف رحمه الله در برخى موارد آراء [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]] در كتابهاى معتبرش را نقل می‌كند، چه اين آراء موافق شرائع باشند يا مخالف آن.

چهارم: كمى پيشتر گفتيم كه مصنف رحمه الله ابتدا اين حاشيه را به شكلى مختصر بر شرايع نوشتند و پس از آن شروع به نوشتن شرح كاملى بر آن نمودند و كتاب فقهى معروفشان به نام [[مسالك الأفهام إلی تنقيح شرائع الإسلام|مسالك الافهام]] را تأليف نمودند، به همين دليل هم شباهت بسيارى ميان عبارات اين حاشيه و مسالك مى‌بينيم.

اين نسخه در 254 ورقه و به حجم 1323 سم است، هر ورق شامل 18 سطر بوده، و در پايان آن اين عبارت يافت می‌شود: نقلت هذه النسخة من خط الشيخ الشهيد زين‌الدين قدس الله روحه و نور ضريحه.

رمز اين نسخه حرف‌م است.

دوم: نسخه نگهدارى شده در كتابخانه امام رضا عليه‌السلام در شهر مشهد مقدس به شماره 14046، كه در فهرست الفبايى اين كتابخانه شماره‌اش 194 است، نويسنده اين نسخه ناشناس بوده و تاريخ نگارش آن نيز معلوم نيست چرا كه برگه پايانى آن موجود نميباشد. اين نسخه در 228 ورق و به حجم 1220 سم بوده، و هر ورق آن شامل 17 سطر است.

رمز اين نسخه حرف ض ميباشد.