۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'م«' به 'م «') |
|||
(۲۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR01345J1.jpg | |||
| عنوان =سراج السالكین (منتخب مثنوی معنوی) | |||
| | | عنوانهای دیگر =مثنوی. برگزیده | ||
| پدیدآوران = | |||
[[فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی]] (گردآورنده) | |||
| | |||
| | |||
[[جهانبخش، جویا]] (محقق) | [[جهانبخش، جویا]] (محقق) | ||
| زبان =فارسی | |||
|زبان | | کد کنگره =PIR 5299 /آ1 1380 | ||
| موضوع = | |||
شعر فارسی - قرن 7ق. | |||
|کد کنگره | | ناشر = | ||
مرکز پژوهشی ميراث مکتوب | |||
| مکان نشر =تهران - ایران | |||
|موضوع | | سال نشر = 1380 ش | ||
|ناشر | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE01345AUTOMATIONCODE | |||
== | | چاپ =1 | ||
| شابک =964-6781-53-5 | |||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =01345 | |||
| کتابخوان همراه نور =01345 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''سراج السالكين، منتخب مثنوى معنوى'''، گزيدهاى از «[[مثنوی معنوی]]» به انتخاب [[فیض کاشانی، محمد بن شاهمرتضی|ملا محسن فيض كاشانى]] (1007 - 1091) است كه نشانگر جنبه عرفانى شخصيت خود فيض است. | |||
== ساختار == | == ساختار == | ||
در ابتدا، مقدمهاى از آقاى جويا جهانبخش و سپس فهرستى از مطالب كتاب ذكر گرديده است و در ادامه، پيشگفتارى از آقاى جهانبخش در سال 1379ش و تا انتهاى كتاب مطالبى با سرتيتر موضوعات اخلاقى و يا حكايت، دنبال مىشود. | در ابتدا، مقدمهاى از آقاى جويا جهانبخش و سپس فهرستى از مطالب كتاب ذكر گرديده است و در ادامه، پيشگفتارى از آقاى جهانبخش در سال 1379ش و تا انتهاى كتاب مطالبى با سرتيتر موضوعات اخلاقى و يا حكايت، دنبال مىشود. | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
اين برگزيده از حيث تدوين، تبويب و سرنويسها حائز اهميت است. مقدمه مفصل كتاب، شامل مباحثى است درباره طريقت عرفان و تصوف؛ بهويژه تفكر مولانا و مندرجات مثنوى، سير تاريخى اين انديشه، احوال و آثار فيض كاشانى و چگونگى تصحيح اين اثر بر اساس نسخههاى موجود. | |||
اين برگزيده از حيث تدوين، تبويب و سرنويسها حائز اهميت است. مقدمه مفصل كتاب، شامل مباحثى است | |||
چنانكه وى در مقدمه منثور و منظومش بر اين كتاب پرارزش بيان مىكند، اين ابيات را از جاىجاى مثنوى برگزيده و به شكلى كه سالكان را به كار آيد، سامان بخشيده است. | چنانكه وى در مقدمه منثور و منظومش بر اين كتاب پرارزش بيان مىكند، اين ابيات را از جاىجاى مثنوى برگزيده و به شكلى كه سالكان را به كار آيد، سامان بخشيده است. | ||
خط ۶۵: | خط ۴۷: | ||
طرفه آنكه- به تصريح مثنوىشناس بزرگ و سترگى چون استاد بديع الزّمان فروزانفر- «از ميان مؤلّفات پيشينيان، بيش از همه آثار محمّد غزّالى مطمح نظر مولانا بوده است؛ طرز و شيوه بحث و افكار و اطّلاعات حجّة الإسلام در «احياء العلوم»، اثرى عميق در فكر مولانا به جاى گذاشته است». | طرفه آنكه- به تصريح مثنوىشناس بزرگ و سترگى چون استاد بديع الزّمان فروزانفر- «از ميان مؤلّفات پيشينيان، بيش از همه آثار محمّد غزّالى مطمح نظر مولانا بوده است؛ طرز و شيوه بحث و افكار و اطّلاعات حجّة الإسلام در «احياء العلوم»، اثرى عميق در فكر مولانا به جاى گذاشته است». | ||
چنانكه مىدانيم، فيض هم سخت، دل در گرو محاسن «احياء علوم الدّين» داشته و | چنانكه مىدانيم، فيض هم سخت، دل در گرو محاسن «احياء علوم الدّين» داشته و شاهکار خود؛ يعنی «المحجّة البيضاء» را در تهذيب و احياى آن پرداخته است. | ||
پس، گونهاى دلبستگى و روىكرد به شيوه ديننگرى ابوحامد غزّالى، از مشتركات | پس، گونهاى دلبستگى و روىكرد به شيوه ديننگرى ابوحامد غزّالى، از مشتركات جلالالدّين بلخى و علامه فيض كاشانى است و به اندك ژرفبينى مىتوان همانندىهاى فراوان در گفتارها و انديشههاى اين سه تن جست. | ||
ذوق ادبى فيض هم بىترديد در مثنوىگرايى وى، بىاثر نبوده است. | ذوق ادبى فيض هم بىترديد در مثنوىگرايى وى، بىاثر نبوده است. | ||
خط ۷۳: | خط ۵۵: | ||
فيض از عالمانى است كه نه تنها به فارسىنگارى عنايت داشته، از ذوق شاعرى هم بهرهمند بوده و به فارسى شعر مىسروده است. | فيض از عالمانى است كه نه تنها به فارسىنگارى عنايت داشته، از ذوق شاعرى هم بهرهمند بوده و به فارسى شعر مىسروده است. | ||
استاد فقيد، دكتر سيّد | استاد فقيد، دكتر سيّد ذبيحاللّه صفا، درباره شعر او، اينگونه سخن گفته است: «فيض، شاعرى متوسّط... بود و مجموعه بزرگ اشعارى به زبان پارسى، از او بازمانده كه مشتمل است بر انواع شعر از قصيده و غزل و قطعه و رباعى در منقبت و مناجات و بيان مطلبهاى عرفانى و اخلاقى و جز آنها؛ جز آنكه در همه آنها، نه خشكى زهد و تعبّدى كه از مرد فقيه و محدّث انتظار مىرود، رخنه كرده، نه آنچه از عارفى كه به كنه ذوقيّات رسيده باشد». | ||
در نسبت اين «سراج السّالكين»، به [[فیض کاشانی، محمد بن شاهمرتضی|ملا محسن فيض كاشانى]] ترديدى نبايد روا داشت؛ چه منتخب مثنوى فيض را به همين نام از پيش و در سياهه آثار فيض مىشناختهايم و از ديگر سو، در مقدّمه منثور كتاب آمده: «... و أنا أقلّ الورى، محمّد بن مرتضى، الملقّب من عند أبويه بمحسن و من لدن إخوانه بفيض...» و نظما هم گفته: | در نسبت اين «سراج السّالكين»، به [[فیض کاشانی، محمد بن شاهمرتضی|ملا محسن فيض كاشانى]] ترديدى نبايد روا داشت؛ چه منتخب مثنوى فيض را به همين نام از پيش و در سياهه آثار فيض مىشناختهايم و از ديگر سو، در مقدّمه منثور كتاب آمده: «... و أنا أقلّ الورى، محمّد بن مرتضى، الملقّب من عند أبويه بمحسن و من لدن إخوانه بفيض...» و نظما هم گفته: | ||
{{شعر}}{{ب|''گوش اگر بدهد به پندش جان فيض''|2=''فيضها بستاند از سلطان فيض''}}{{پایان شعر}} | |||
{| | |||
«سراج السّالكين» از كارهاى روزگار جوانى فيض است. | «سراج السّالكين» از كارهاى روزگار جوانى فيض است. | ||
سال تأليف «سراج السّالكين»، 1032ق، مطابق«غلب» در حساب ابجد است؛ چرا كه فيض در مقدّمه منظوم كتاب فرموده: | سال تأليف «سراج السّالكين»، 1032ق، مطابق«غلب» در حساب ابجد است؛ چرا كه فيض در مقدّمه منظوم كتاب فرموده: | ||
{{شعر}}{{ب|''نورش افزون گشت بر هر منتخب''|2=''شد ازآن، تاريخ تأليفش، «غلب»''}}{{پایان شعر}} | |||
{| | |||
كه در اينجا، «غلب»، هم تاريخ حروفى است و هم اشارتى به غلبه نور كتاب بر ديگر منتخبات مثنوى كه فيض در مصراع يكم گفته. | كه در اينجا، «غلب»، هم تاريخ حروفى است و هم اشارتى به غلبه نور كتاب بر ديگر منتخبات مثنوى كه فيض در مصراع يكم گفته. | ||
خط ۱۱۱: | خط ۸۵: | ||
ديگرى، از ميرزا محمّد اخبارى، كشته شده به سال 1232. | ديگرى، از ميرزا محمّد اخبارى، كشته شده به سال 1232. | ||
اسماعيل پاشا بغدادى هم يك سراج السّالكين مىشناخته، ولى مع الأسف مشخّصات آن را معلوم نساخته تا بدانيم كدام سراج السّالكين است. به هر روى، سراج السّالكين ديگرى هم نوشته | اسماعيل پاشا بغدادى هم يك سراج السّالكين مىشناخته، ولى مع الأسف مشخّصات آن را معلوم نساخته تا بدانيم كدام سراج السّالكين است. به هر روى، سراج السّالكين ديگرى هم نوشته عبيداللّه نقشبند، شناخته تراثپژوهان است. | ||
پيش از «سراج» فيض و پس از آن، تا روزگار ما، منتخبات گوناگونى از مثنوى مولانا فراهم آمده است. | پيش از «سراج» فيض و پس از آن، تا روزگار ما، منتخبات گوناگونى از مثنوى مولانا فراهم آمده است. | ||
خط ۱۱۹: | خط ۹۳: | ||
اين شمار را نمىتوان دقيق دانست؛ بهويژه كه دستنوشتهاى معتبر و چاپهاى علمى مثنوى با آن مطابق نمىافتند، اما به تقريب پذيرفتنى است. | اين شمار را نمىتوان دقيق دانست؛ بهويژه كه دستنوشتهاى معتبر و چاپهاى علمى مثنوى با آن مطابق نمىافتند، اما به تقريب پذيرفتنى است. | ||
يكى از كوششها و سوىمندىهاى فيض در ساماندهی «سراج السّالكين»، كوشش و سوىمندى قرآنى است؛ بهگونهاى كه او مىكوشد ژرفبينانه و درونكاوانه لايههاى قرآنى درتافته در گفتار | يكى از كوششها و سوىمندىهاى فيض در ساماندهی «سراج السّالكين»، كوشش و سوىمندى قرآنى است؛ بهگونهاى كه او مىكوشد ژرفبينانه و درونكاوانه لايههاى قرآنى درتافته در گفتار جلالالدّين بلخى را از درياى موجخيز مثنوى فراز آورد و گوهرهاى مفسّرانه مثنوى را پيش روى خواننده نهد. | ||
در بسيارى از مواردى كه فيض، در سرنويسهاى هوشمندانهاش به رنگ تفسيرى و بنمايه قرآنى سخن | در بسيارى از مواردى كه فيض، در سرنويسهاى هوشمندانهاش به رنگ تفسيرى و بنمايه قرآنى سخن جلالالدّين توجّه مىدهد، در سرنويسهاى خود مثنوى يا ابيات آن، هيچ اشاره روشنى به نسبت سخن با آيهاى كه فيض بدان توجّه مىدهد و تصريح مىكند، نيست. | ||
به نظر مىرسد در ساماندهی «سراج»، فيض(ره)، خود، به تناسب توالى و اتّصال و انفصال بخشهاى كتابش، تصرّفات عمدى معدود و محدودى در برخى ابيات مثنوى اعمال كرده باشد. | به نظر مىرسد در ساماندهی «سراج»، فيض(ره)، خود، به تناسب توالى و اتّصال و انفصال بخشهاى كتابش، تصرّفات عمدى معدود و محدودى در برخى ابيات مثنوى اعمال كرده باشد. | ||
نمونه را، در مثنوى آمده: | نمونه را، در مثنوى آمده: | ||
{{شعر}}{{ب|''گفت و اللّه عالم السّرّ الخفى''|2=''كآفريد از خاک آدم را صفى... ''}}{{پایان شعر}} | |||
اين بيت، در «سراج»، آغازگر بخش«فى شرف الإنسان و سرّه المكنون» قرار گرفته و گويا ازاينرو بدين ريخت دستكارى شده: | اين بيت، در «سراج»، آغازگر بخش«فى شرف الإنسان و سرّه المكنون» قرار گرفته و گويا ازاينرو بدين ريخت دستكارى شده: | ||
{{شعر}}{{ب|''آن خداى عالم السّرّ الخفى''|2=''آفريد از خاک آدم را صفى ''}}{{پایان شعر}} | |||
تا مناسب آغاز بخش مورد[نظر] فيض(ره) گردد. | تا مناسب آغاز بخش مورد[نظر] فيض(ره) گردد. | ||
باز در مثنوى آمده: | باز در مثنوى آمده: | ||
{{شعر}}{{ب|''بعد از آن نوحهگرى آغاز كرد''|2=''كه فَخْ و صيّاد لرزان شد ز دَرد ''}}{{پایان شعر}} | |||
{{شعر}}{{ب|''كز تناقضهاى دل پشتم شكست''|2=''بر سرم جانا بيا مىمال دست... ''}}{{پایان شعر}} | |||
مرحوم فيض، از بيت دوم به بعد را كه درونمايههايى مناجاتگونه داشته، برگرفته و زير سرنويس«فى المناجاة» گنجانيده، وزينرو و به ناچار، «كه» را از آغاز بيت فروانداخته و چنين در «سراج» آورده است: | مرحوم فيض، از بيت دوم به بعد را كه درونمايههايى مناجاتگونه داشته، برگرفته و زير سرنويس«فى المناجاة» گنجانيده، وزينرو و به ناچار، «كه» را از آغاز بيت فروانداخته و چنين در «سراج» آورده است: | ||
خط ۱۶۰: | خط ۱۲۱: | ||
پايان كتاب، مشتمل است بر نمايه جايگاه ابيات «سراج السالكين» در مثنوى و يادداشتهاى پژوهنده(شامل توضيحات مربوط به برخى واژگان و عبارات و ذكر پارهاى از اختلاف نسخ) و فهرست برخى مآخذ پژوهش. | پايان كتاب، مشتمل است بر نمايه جايگاه ابيات «سراج السالكين» در مثنوى و يادداشتهاى پژوهنده (شامل توضيحات مربوط به برخى واژگان و عبارات و ذكر پارهاى از اختلاف نسخ) و فهرست برخى مآخذ پژوهش. | ||
== منابع == | == منابع مقاله == | ||
متن و مقدمه كتاب. | متن و مقدمه كتاب. | ||
==وابستهها== | |||
{{وابستهها}} | |||
[[مثنوی معنوی]] | |||
[[آیات مثنوی معنوی]] | |||
[[مصحف خاموشان]] | |||
[[گزیده مثنوی]] | |||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
[[رده:زبان و ادبیات فارسی]] | [[رده:زبان و ادبیات فارسی]] | ||
[[رده:نویسندگان و آثار انفرادی]] | [[رده:نویسندگان و آثار انفرادی]] |
ویرایش