آیات مثنوی معنوی

آیات مثنوی معنوی
پدیدآوران	کاظم محمّدی (نویسنده)
عنوان‌های دیگر	مولانا و ترجمه‌ی آيات قرآن
ناشر	انتشارات نجم کبری
مکان نشر	ایران ـ کرج
سال نشر	1386 ش
چاپ	1
شابک	‎9-6-91374-964-978
موضوع	مثنوی – قرآن.
زبان	فارسي
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏ 11آ/5299 PIR

آیات مثنوی معنوی تألیف کاظم محمّدی می‌باشد و مشتمل است بر آیات قرآن که در شش دفتر مثنوی معنوی اثر جاودانه‌ی مولوی به طور پراکنده وجود دارد که توسّط مؤلّف، کاظم محمّدی تجمیع، تنظیم و ترتیب شده است. قابل ذکر است که نویسنده ی کتاب در خصوص مولوی شناسی و مثنوی پژوهی کارهای دیگری هم دارد که نشان از روش تخصّصی او در دنبال کردن این موضوع است، به مانند: تصحیح مثنوی معنوی، مصحف خاموشان تمام آیات قرآن در دیوان کبیر یا همان کلّیّات شمس تبریزی، چنین گفت پیغمبر و نهایتاً کتاب پرتو ساقی، جامع احادیث مثنوی در شش جلد که تا به امروز در این زمینه وسیع‌ترین نوشتار قابل توجّه است.

ساختار

کتاب مقدّمه‌ای کوتاه در هشت صفحه دارد که زمینه ی بحث را از منظر مولانا و احیانا دیگر عارفان به مانند حکیم سنایی غزنوی که به نوعی آغازگر شعر عرفانی و صوفیانه است برای مخاطبان خود تمهید می‌کند. مؤلّف محترم در بخشی از این مقدّمه می‌نویسد: «قرآن به عنوان وحی الهی و کتاب آسمانی که تردیدی در آن نیست عالی‌ترین مأخذ برای اهل سلوک و عرفان است. کتابی که اسرار هستی در آن به تمامی وجود دارد و چیزی نیست که در آن نیست، هر چه که هست از «رطب» و «یابس» در آن نهان و برخی هم آشکار است و این برای اهل عرفان نیز به تمامی هویدا و قابل پذیرش است .

مولانا چنانکه مؤلّف کتاب می‌گوید به وجود «راسخان در علم» به عنوان کسانی که تأویل آیات قرآن را می‌دانند باور دارد و بیتی هم در این باره از قول او در مثنوی می‌آورد .

غیر از مقدّمه که مختصر ولی گویاست، اصل کتاب مربوط می‌شود به اشعار قرآنیِ مولانا و آیات قرآن که در متن شش دفتر مثنوی به وفور وجود دارد.کاری که در این کتاب چشمگیر است و ظاهراً برای نخستین بار دیده و مشاهده می‌شود آن است که ابیات قرآنی مثنوی را نه به طریق دفاتر ششگانه ی مثنوی، بلکه بر اساس صورتبندی قرآن نوشته و منتشر کرده است. بدین معنا که از سوره ی حمد آغاز کرده و تا سوره ی ناس را طبق فرم فعلیِ قرآن مرتّب نموده است و این کاری خاص و مهم است که مؤلّف برای نخستین بار به این توفیق دست یافته است. تنها سوره ای که در این یکصد و چهارده سوره بدان اشاره نشده فقط سوره ی هشتاد و هشتم است که «غاشیه» نام دارد. این عدم حضور هم از بابت الفاظ آن است ورنه از لحاظ معنایی ابیاتی وجود دارد که می‌تواند ترجمان آن آیات یا الفاظ به طور پیوسته باشد.

گزارش محتوا

مقدّمه‌ی کتاب با اختصاری که دارد شمایی از دید مؤلّف به قرآن و نیز دیدگاه عرفانی مولانا را به نمایش در آورده است. در همین مقدّمه اشاراتی به وحیانی بودن، جامعیّت قرآن، وجود ظاهر و باطن، آیات محکم و متشابه و تأویل پذیر بودن آیات متشابه و این که راسخان بر این امر توانا هستند، این که قرآن افراد را در چند موضع به تحدّی و مباره ی فکری و فرهنگی دعوت کرده وجود دارد. نویسنده همسو با مولانا نگرشی خاص به قرآن را مدّ نظر قرار می‌دهد و ابیاتی را از قول مولانا در مثنوی شاهد می‌آورد که قرآن را باید در سلوک انبیاء الهی مدّ نظر قرار داد. به زعم مولانا در این مقدّمه: .

چونکه در قرآن حق بگریختی		با روان انبیا آمیختی
هست قرآن حالهای انبیا		ماهیان بحر پاک کبریا

غیر از مقدّمه، تمام کتاب با فهرستی که بر اساس سوره‌های قرآن با شماره‌های مسلسل 1 تا 114 طبق سوره‌های قرآن ترتیب شده است، تنظیم گردیده است. تعداد آیاتی که از هر سوره در متن مثنوی به طور پراکنده وجود داشته در اینجا مرتّب و منظّم شده و در ذیل همان سوره قرار گرفته است. این گونه با شماره‌های قرآن کاملاً منطبق شده و از سوره‌ی حمد یا فاتحة الکتاب تا سوره ی النّاس را در برگرفته است. و این ترتیب و تنظیم امری شاق و ابتکاری است که ظاهرا باید به نام مؤلّف رقم بخورد.

ویژگیها

در نگاهی کلّی به کتاب می‌توان به نکته هایی خاص برخورد کرد که برخی از آنها بدین شرح است:

1. اوّین نکته نام کتاب است که ما را متوجّه دینی بودن و قرآنی بودن مثنوی می‌کند و نشان می‌دهد که مثنوی تنها یک کتاب ادبی و شاعرانه نیست، بلکه محتوا محور بوده و تعلیم و تربیّت سلوکیِ خود را مبتنی بر قرآن و نیز حدیث قرار داده است. گفتنی است که مؤلّف محترم کتاب پرتو ساقی، جامع احادیث مثنوی را هم در شش مجلّد در خصوص احادیث مثنوی نوشته و منتشر نموده است.
2. ویژگی اصلی کتاب چنانکه از ظاهر آن پیداست ابتکار نویسنده است که آیات پراکنده در شش دفتر مثنوی را تجمیع و مرتّب کرده و این کتاب را بر مبنای قرآن و ترتیب سوره های قرآن تنظیم نموده که قبلاً کسی چنین کاری را نکرده بود. ضمن ابتکاری بودن معلوم است که امری شاق و بسیار دشوار نیز بوده است، زیرا فرد باید حدّ اقل به دو متن حتّی در ظاهر هم که شده تسلّط داشته باشد و نویسنده کتاب کاظم محمّدی با سابقه و تسلّطی که بر دین و عرفان دارد به خوبی از عهده ی این کار برآمده است.
3. ویژگی دیگر این که خواننده با فهرستی که در ابتدای کتاب وجود دارد به سهولت می‌تواند وارد همان سوره بشود و ناظر به آیاتی باشد که مولانا در مثنوی خود وارد کرده است.
4. دیگر این که جامعیّت کار چنان است که به نظر نمی‌آید بیتی و یا آیه ای مغفول مانده و یا از قلم افتاده باشد، مگر در ضرورت و آنهم از بابت مکرّر بودن و یا مشابهتی که قبلاً متذکر آن شده‌اند.

وضعیت کتاب

آیات مثنوی معنوی، تألیف کاظم محمّدی

کتاب یک جلد، دارای مقدّمه و یکصدو چهارده شماره است که نامهای سوره‌های قرآن است، متن آن فارسی و دارای 608 صفحه و جلد نرم می‌باشد. ابتدای کتاب هم با فهرست مطالب دسترسی به ابیات و سوره ها را آسان کرده است.

منابع مقاله

مقدّمه و متن کتاب

وابسته‌ها

مثنوی معنوی

سراج السالكين

گزیده مثنوی (کاظم محمّدی)

مثنوی معنوی، تصحیح کاظم محمّدی

مصحف خاموشان

پرتو ساقی، جامع احادیث مثنوی

چنین گفت پیغمبر

سخن و سخنوری مولانا

عروسان معانی

مولانا و حکایات نبوی

مولانا و قرآن