منارات السائرين إلی حضرة الله جل جلاله و مقامات الطائرين: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    (صفحه ای تازه حاوی «<div class='wikiInfo'> [[پرونده:NUR10461J1.jpg|بندانگش» ایجاد کرد.)
     
    جز (جایگزینی متن - 'مصنفات فارسی علاء الدوله سمنانی' به 'مصنفات فارسی علاءالدوله سمنانی')
     
    (۲۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    [[پرونده:NUR10461J1.jpg|بندانگشتی|منارات السائرین إلی حضرة الله جل جلاله و مقامات الطائرین]]
    | تصویر =NUR10461J1.jpg
    {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
    | عنوان =منارات السائرین إلی حضرة الله جل جلاله و مقامات الطائرین
    |+ |
    | عنوان‌های دیگر =
    |-
    | پدیدآوران =  
    ! نام کتاب!! data-type='bookName'|منارات السائرین إلی حضرة الله جل جلاله و مقامات الطائرین
    [[نجم رازی، عبدالله بن محمد]] (نویسنده)
    |-
    |نام های دیگر کتاب
    |data-type='otherBookNames'|
    |-
    |پدیدآورندگان
    |data-type='authors'|[[نجم رازی، عبدالله بن محمد]] (نويسنده)


    [[کیالی، عاصم ابراهیم]] (محقق)
    [[کیالی، عاصم ابراهیم]] (محقق)
    |-
    | زبان =عربی
    |زبان  
    | کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏283‎‏ ‎‏م‎‏8‎‏ر‎‏2‎‏*
    |data-type='language'|عربی
    | موضوع =
    |-
    اخلاق عرفانی
    |کد کنگره  
    |data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏BP‎‏ ‎‏283‎‏ ‎‏م‎‏8‎‏ر‎‏2‎‏*
    |-
    |موضوع  
    |data-type='subject'|اخلاق عرفانی


    عرفان - متون قدیمی تا قرن 14
    عرفان - متون قدیمی تا قرن 14
    |-
    | ناشر =
    |ناشر  
    دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون
    |data-type='publisher'|دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون
    | مکان نشر =بیروت - لبنان
    |-
    | سال نشر = 1425 ق  
    |مکان نشر  
    |data-type='publishPlace'|بیروت - لبنان
    |-
    |سال نشر  
    |data-type='publishYear'| 1425 هـ.ق  
    |-class='articleCode'
    |کد اتوماسیون
    |data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE10461AUTOMATIONCODE
    |}
    </div>


    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE10461AUTOMATIONCODE
    | چاپ =1
    | تعداد جلد =1
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =10461
    | کتابخوان همراه نور =10461
    | کد پدیدآور =
    | پس از =
    | پیش از =
    }}


    == معرفى اجمالى ==
    '''منارات السائرين الى حضرة الله و مقامات الطائرين'''، به زبان عربى، اثر شيخ [[نجم رازی، عبدالله بن محمد|نجم‌الدين رازى]]، در موضوع عرفان عملى است. شيخ، آن را در نيمه دوم عمر خود، هنگام اقامت در بغداد تأليف كرده است. تاريخ كتابت آن، حدود سال‌هاى 650ق، تا 652ق، است.


    مؤلف، در ابتداى كتاب، يكى از انگيزه‌هاى خود را از تأليف اين كتاب، بيان معانى استنباط شده از اشارات قرآنى و ناگفته‌هاى روايى و اسرارى كه بر زبان مشايخ بزرگوار رفته، مى‌داند.
    == ساختار ==
    كتاب، در يك فاتحه، ده باب و يك خاتمه تدوين شده و هر يك از ابواب داراى چند فصل است.


    «منارات السائرين الى حضرة الله و مقامات الطائرين»، به زبان عربى، اثر شيخ نجم الدين رازى، در موضوع عرفان عملى است. شيخ، آن را در نيمه دوم عمر خود، هنگام اقامت در بغداد تأليف كرده است. تاريخ كتابت آن، حدود سال‌هاى 650ق، تا 652ق، است.
    شيخ، هر جا به آيه‌اى برمى‌خورد، با صرف نظر از معانى ظاهرى آيات، مستنبطات ذوقى خويش را عرضه مى‌دارد و اين نشان مى‌دهد كه ذهن نجم‌الدين در مواجهه با قرآن، ذهنى تأويل‌گر بوده و در تمامى ابواب كتاب اين رويه را حفظ كرده است.


    مؤلف، در ابتداى كتاب، يكى از انگيزه‌هاى خود را از تأليف اين كتاب، بيان معانى استنباط شده از اشارات قرآنى و ناگفته‌هاى روايى و اسرارى كه بر زبان مشايخ بزرگوار رفته، مى‌داند.
    كتاب، از نظر محتوا، بسيار به «مرصاد العباد» شبيه است و شايد بتوان گفت در بسيارى از موارد نسخه عربى همان كتاب است. از مقدمه كتاب نيز برمى‌آيد كه وى قصد داشته است همان مطالب «مرصاد العباد» را براى استفاده تازيان، جامه عربیت بپوشاند.
     
    == گزارش محتوا ==
    مقامات كتاب، به ترتيب باب‌هاى ده‌گانه عبارتند از: مقام معرفت، مقام توحيد، مقام نبوت، مقام ولايت، مقام انسان، مقام خلافت مختصه انسان، مقامات انسان هنگام رجوع به پروردگار، مقامات نفس و شناخت آنها، مقامات مربوط به قلب و شناخت آن، مقامات روح و شناخت و ماهيت آن.
     
    #مقام معرفت: مقام معرفت، سه قسم است: معرفت عوام، معرفت خواص و معرفت اخص الخواص. در معرفت عوام، صرفاً استدلال عقلى بر وجود صانع و وحدانيت اوست. معرفت خواص، مخصوص اهل بصيرت و رؤيت از ارباب قلوب سليمه و زكيه مى‌باشد و سومين معرفت كه همان مقام معرفت شهودى است، مختص به اصحاب مشاهدات جمال و ارباب مكاشفات جلال است و كسى مى‌تواند به اين مقام راه يابد كه از مقامات نفس، قلب، سر، روح و خفى بگذرد و مؤيد به تأييدات الهى باشد.
    #مقام توحيد: توحيد داراى سه مقام است: توحيد عوام، توحيد خواص و توحيد اخص الخواص. توحيد عوام، همان توحيد مبتدى است كه در آن، به اثبات صفات كماليه و سلب صفات نقصان مى‌پردازد. توحيد خواص، مبتنى بر تجريد از تعلقات كونيه است و توحيد اخص الخواص كه بر تفريد، بعد از آداب حق تجريد، مبتنى است، اختصاص به امت محمدى(ص) دارد.
    #مقام نبوت: مؤلف، در اين باب، درباره کیفیت ارتقاى حس به مرحله دريافت وحى، کیفیت وحى، اصناف وحى، مطاع و فرمان‌بردار بودن عقل، منام صادق، دلايل نبوت و فرق بين رسول و نبى، اثبات نبوت مصطفى(ص) و فضيلت پيامبر اكرم(ص) بر ساير انبيا صحبت مى‌كند.
    #مقام ولايت: مراتب مقامات اوليا بر سه قسم است: بدايت، وسط و نهايت. اهل بدايت، همان مؤمنان صالح هستند كه با اداى فرايض، به حق تعالى تقرب حاصل مى‌كنند. متوسطين اهل ولايت، كسانى هستند كه با انجام فرايض به مقام محبت رسيده، ولى از مقام ولايت خود غافلند، اما اهل نهايت از اوليا، افرادى هستند كه خداوند سبحان آنها را از ظلمات حدوث خلقت، با افناى از وجودشان، به نور تجلى صفات قدم خارج مى‌كند و اين بزرگ‌ترين كرامتى است كه نصيب اولياى كمل الهى مى‌گردد.
    #مقام احسان: يكى از مباحث مهم اين باب، کیفیت تعلق روح به قالب است. به نظر مؤلف، روح كه يكى از مراتب وجود انسان است، قبل از خلقت بدن، موجودى در ملكوت اعلى بوده و در آنجا حياتى منطبق بر سرشت ملكوتى خويش داشته است. تعلق روح به بدن، در حقيقت، پديد آمدن نفس ناطقه در قالب بدن است كه با جلوه‌اى از روح به نفس حيوانى، به وجود مى‌آيد و نفس ناطقه، بعد از تولد از روح، محور وجود انسان قرار مى‌گيرد و روح، در سير صعودى انسان به يارى دهنده نفس تبديل مى‌شود.
    #مقام خلافتى است كه اختصاص به انسان دارد: به نظر مؤلف، حقيقت خلافت مبنى بر سه اصل است: فناء، بقاء و ثبات بر قدم تسليم و رضا. وى، بعد از بيان ماهيت خلافت و اختصاص داشتن انسان به آن و تفاوت و درجه آن، تصريح مى‌كند كه سر خلافت آن است كه انسان، مظهر اتم اسماء و صفات الهى است.
    #مقامات انسان به هنگام رجوع به حضرت حق: روح انسانى، از آنجا كه در احسن تقويم خلق شده، لذا استعداد قبول فيض الهى را بدون واسطه داراست، پس همين روح زمانى كه به اصل فطرت خود نظر كند، نزديك‌ترين موجود به حضرت حق به شمار مى‌رود و زمانى كه به اسفل السافلين تنزل كند و متوجه آنجا شود، دورترين موجود از پروردگار متعال خواهد شد. انسان، در مقام رجوع به اصل خويش، بايد از مقامات خواص جواهر عبور كرده و با خرق حجاب‌هاى ظلمانى و نورانى به حضرت حق رجوع نمايد.
    #مقامات نفس و معرفت آن: معرفت نفس، سر همه سعادت‌هاست و تا انسان نفس خود را نشناسد، نمى‌تواند به تربيت آن اقدام نمايد. مؤلف، بعد از تبيين معرفت نفس، به صفات مختلفى از قبيل كبر، حرص، حسد، شهوت، غضب، بخل، و حقد اشاره كرده و علاج آنها را توضيح مى‌دهد و در پايان به مراتب توبه بر حسب مقامات نفس اشاره مى‌كند. به نظر وى، توبه، داراى چهار مرتبه است: مرتبه اول، در مقام نفس اماره؛ مرتبه دوم، در مقام نفس لوامه؛ مرتبه سوم، در مقام نفس ملهمه و مرتبه چهارم، در مقام نفس مطمئنه است كه مخصوص اولياء و انبياست؛ بنابراین، توبه، دائر مدار منازل و مراحل سير و سلوك انسانى است.
    #معرفت قلب و مقامات آن: نجم‌الدين، پس از معرفى قلب و ويژگى‌هاى آن به كمك آيات و روايات، درباره مقامات قلب سخن گفته و يكايك آنها را از قبيل زهد، ورع، توكل، رضا، يقين، صدق، خوف، رجاء، اخلاص، مراقبه، محاسبه، خلق، ذكر و خلوت، شرح داده است.
    #معرفت روح و مقامات آن: روح انسانى، از عالم امر است و آن‌چنان قربى به حضرت حق دارد كه هيچ موجودى چنين تقربى ندارد و عالم امر، عبارت است از عالمى كه مقدار و كميت و کیفیت ندارد. مقامات روح، عبارت است از: اراده، استقامت، حياء، حريت، محبت، مراقبه، فقر، تصوف، ادب، صحبت و سماع.
     
    == وضعيت كتاب ==
     
     
    كتاب، توسط عاصم ابراهيم كيالى حسينى، تصحيح و تحقيق شده است. وى، در آغاز، به معرفى كتاب و شرح زندگانى مؤلف پرداخته است. پاورقى‌ها، به ذكر منابع روايات و پاره‌اى از نقل قول‌ها اختصاص يافته است. فهرست محتويات، در آخر كتاب ذكر شده است.
     
     
     
    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}
     
    [[غيث المواهب العلية في شرح الحكم العطائية]]
     
    [[شرح فصوص الحكم لابن عربي (بالی‌زاده حنفی)]]
     
    [[آفاق معرفت (تبصرة المبتدي و تذكرة المنتهي)]]
     
    [[مجموعة رسائل ابن عربی]]
     
    [[زبدة الحقایق]]
     
    [[المقدمات من كتاب نص النصوص في شرح فصوص الحكم]]
     
    [[مجموعه رسائل و مصنفات]]
     
    [[انوار الحقيقة و اطوار الطريق و اسرار الشريعة]]
     
    [[مرموزات اسدی در مزمورات داودی]]
     
    [[المصباح في التصوف (جديد)]]
     
    [[ترجمه و متن مرآة العارفين و مظهر الكاملين في ملتمس زبدة العابدين]]
     
    [[رساله حق الیقین]]
     
    [[زبدة الحقایق]]
     
    [[مصنفات فارسی علاءالدوله سمنانی]]
     
    [[مقالات شمس تبریزی]]
     
    [[مجموعه رسائل عوارف المعارف]]


    == ساختار ==
    [[لوائح الحق و لوامع العشق]]


    [[زبدة الحقایق]]


    كتاب، در يك فاتحه، ده باب و يك خاتمه تدوين شده و هر يك از ابواب داراى چند فصل است.
    [[عنقا مغرب في ختم الأولياء و شمس المغرب]]


    شيخ، هر جا به آيه‌اى برمى‌خورد، با صرف نظر از معانى ظاهرى آيات، مستنبطات ذوقى خويش را عرضه مى‌دارد و اين نشان مى‌دهد كه ذهن نجم الدين در مواجهه با قرآن، ذهنى تأويل‌گر بوده و در تمامى ابواب كتاب اين رويه را حفظ كرده است.
    [[شرح فصوص الحكم (ابن تركه)]]


    كتاب، از نظر محتوا، بسيار به«مرصاد العباد» شبيه است و شايد بتوان گفت در بسيارى از موارد نسخه عربى همان كتاب است. از مقدمه كتاب نيز برمى‌آيد كه وى قصد داشته است همان مطالب«مرصاد العباد» را براى استفاده تازيان، جامه عربيت بپوشاند.
    [[ترجمه و شرح مصباح الانس(ناییجی)]]


    == گزارش محتوا ==
    [[المقدمات من كتاب نص النصوص في شرح فصوص الحكم]]


    [[رسائل دهدار]]


    مقامات كتاب، به ترتيب باب‌هاى ده‌گانه عبارتند از: مقام معرفت، مقام توحيد، مقام نبوت، مقام ولايت، مقام انسان، مقام خلافت مختصه انسان، مقامات انسان هنگام رجوع به پروردگار، مقامات نفس و شناخت آنها، مقامات مربوط به قلب و شناخت آن، مقامات روح و شناخت و ماهيت آن.
    [[شرح فصوص الحكم (خوارزمی)]]


    1. مقام معرفت: مقام معرفت، سه قسم است: معرفت عوام، معرفت خواص و معرفت اخص الخواص. در معرفت عوام، صرفاً استدلال عقلى بر وجود صانع و وحدانيت اوست. معرفت خواص، مخصوص اهل بصيرت و رؤيت از ارباب قلوب سليمه و زكيه مى‌باشد و سومين معرفت كه همان مقام معرفت شهودى است، مختص به اصحاب مشاهدات جمال و ارباب مكاشفات جلال است و كسى مى‌تواند به اين مقام راه يابد كه از مقامات نفس، قلب، سر، روح و خفى بگذرد و مؤيد به تأييدات الهى باشد.
    [[جامع الأسرار و منبع الأنوار]]


    2. مقام توحيد: توحيد داراى سه مقام است: توحيد عوام، توحيد خواص و توحيد اخص الخواص. توحيد عوام، همان توحيد مبتدى است كه در آن، به اثبات صفات كماليه و سلب صفات نقصان مى‌پردازد. توحيد خواص، مبتنى بر تجريد از تعلقات كونيه است و توحيد اخص الخواص كه بر تفريد، بعد از آداب حق تجريد، مبتنى است، اختصاص به امت محمدى(ص) دارد.
    [[معارف؛ مجموعه مواعظ و سخنان سلطان العلما بهاءالدین محمد بن حسین خطیبی بلخی مشهور به بهاءولد]]


    3. مقام نبوت: مؤلف، در اين باب، در باره كيفيت ارتقاى حس به مرحله دريافت وحى، كيفيت وحى، اصناف وحى، مطاع و فرمان‌بردار بودن عقل، منام صادق، دلايل نبوت و فرق بين رسول و نبى، اثبات نبوت مصطفى(ص) و فضيلت پيامبر اكرم(ص) بر ساير انبيا صحبت مى‌كند.
    [[المصباح في التصوف (جديد)]]


    4. مقام ولايت: مراتب مقامات اوليا بر سه قسم است: بدايت، وسط و نهايت. اهل بدايت، همان مؤمنان صالح هستند كه با اداى فرايض، به حق تعالى تقرب حاصل مى‌كنند. متوسطين اهل ولايت، كسانى هستند كه با انجام فرايض به مقام محبت رسيده، ولى از مقام ولايت خود غافلند، اما اهل نهايت از اوليا، افرادى هستند كه خداوند سبحان آنها را از ظلمات حدوث خلقت، با افناى از وجودشان، به نور تجلى صفات قدم خارج مى‌كند و اين بزرگ‌ترين كرامتى است كه نصيب اولياى كمل الهى مى‌گردد.
    [[آفاق معرفت (تبصرة المبتدي و تذكرة المنتهي)]]


    5. مقام احسان: يكى از مباحث مهم اين باب، كيفيت تعلق روح به قالب است. به نظر مؤلف، روح كه يكى از مراتب وجود انسان است، قبل از خلقت بدن، موجودى در ملكوت اعلى بوده و در آنجا حياتى منطبق بر سرشت ملكوتى خويش داشته است. تعلق روح به بدن، در حقيقت، پديد آمدن نفس ناطقه در قالب بدن است كه با جلوه‌اى از روح به نفس حيوانى، به وجود مى‌آيد و نفس ناطقه، بعد از تولد از روح، محور وجود انسان قرار مى‌گيرد و روح، در سير صعودى انسان به يارى دهنده نفس تبديل مى‌شود.
    [[مجموعه رسائل عوارف المعارف]]


    6. مقام خلافتى است كه اختصاص به انسان دارد: به نظر مؤلف، حقيقت خلافت مبنى بر سه اصل است: فناء، بقاء و ثبات بر قدم تسليم و رضا. وى، بعد از بيان ماهيت خلافت و اختصاص داشتن انسان به آن و تفاوت و درجه آن، تصريح مى‌كند كه سر خلافت آن است كه انسان، مظهر اتم اسماء و صفات الهى است.
    [[شرح فصوص الحكم ابن عربي (قاساني)]]


    7. مقامات انسان به هنگام رجوع به حضرت حق: روح انسانى، از آنجا كه در احسن تقويم خلق شده، لذا استعداد قبول فيض الهى را بدون واسطه داراست، پس همين روح زمانى كه به اصل فطرت خود نظر كند، نزديك‌ترين موجود به حضرت حق به شمار مى‌رود و زمانى كه به اسفل السافلين تنزل كند و متوجه آنجا شود، دورترين موجود از پروردگار متعال خواهد شد. انسان، در مقام رجوع به اصل خويش، بايد از مقامات خواص جواهر عبور كرده و با خرق حجاب‌هاى ظلمانى و نورانى به حضرت حق رجوع نمايد.
    [[لوامع و لوایح در شرح قصیده خمریه ابن فارض و در بیان معارف و معانی عرفانی (سه رساله در تصوف)]]


    8. مقامات نفس و معرفت آن: معرفت نفس، سر همه سعادت‌هاست و تا انسان نفس خود را نشناسد، نمى‌تواند به تربيت آن اقدام نمايد. مؤلف، بعد از تبيين معرفت نفس، به صفات مختلفى از قبيل كبر، حرص، حسد، شهوت، غضب، بخل، و حقد اشاره كرده و علاج آنها را توضيح مى‌دهد و در پايان به مراتب توبه بر حسب مقامات نفس اشاره مى‌كند. به نظر وى، توبه، داراى چهار مرتبه است: مرتبه اول، در مقام نفس اماره؛ مرتبه دوم، در مقام نفس لوامه؛ مرتبه سوم، در مقام نفس ملهمه و مرتبه چهارم، در مقام نفس مطمئنه است كه مخصوص اولياء و انبياست؛ بنابراين، توبه، دائر مدار منازل و مراحل سير و سلوك انسانى است.
    [[مرصاد العباد]]


    9. معرفت قلب و مقامات آن: نجم الدين، پس از معرفى قلب و ويژگى‌هاى آن به كمك آيات و روايات، در باره مقامات قلب سخن گفته و يكايك آنها را از قبيل زهد، ورع، توكل، رضا، يقين، صدق، خوف، رجاء، اخلاص، مراقبه، محاسبه، خلق، ذكر و خلوت، شرح داده است.
    [[شرح فصوص الحكم داود القيصري (حسن‌زاده آملی)]]


    10. معرفت روح و مقامات آن: روح انسانى، از عالم امر است و آن‌چنان قربى به حضرت حق دارد كه هيچ موجودى چنين تقربى ندارد و عالم امر، عبارت است از عالمى كه مقدار و كميت و كيفيت ندارد. مقامات روح، عبارت است از: اراده، استقامت، حياء، حريت، محبت، مراقبه، فقر، تصوف، ادب، صحبت و سماع.
    [[مصنفات فارسی علاءالدوله سمنانی]]


    == وضعيت كتاب ==
    [[شرح فصوص الحكم ابن عربی (پارسا)]]


    [[المصباح في التصوف (جديد)]]


    كتاب، توسط عاصم ابراهيم كيالى حسينى، تصحيح و تحقيق شده است. وى، در آغاز، به معرفى كتاب و شرح زندگانى مؤلف پرداخته است. پاورقى‌ها، به ذكر منابع روايات و پاره‌اى از نقل قول‌ها اختصاص يافته است. فهرست محتويات، در آخر كتاب ذكر شده است.
    [[شرح فصوص الحكم داود القيصري (حسن‌زاده آملی)]]


    [[ممد الهمم در شرح فصوص الحكم]]


    == پیوندها ==
    [[فصوص الحكم (تعليقات ابوالعلاء عفيفي)]]
    [http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/6541 مطالعه کتاب منارات السائرین إلی حضرة الله جل جلاله و مقامات الطائرین در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]




    [[رده:کتاب‌شناسی]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۲۷ ژوئیهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۳:۰۵

    منارات السائرین إلی حضرة الله جل جلاله و مقامات الطائرین
    منارات السائرين إلی حضرة الله جل جلاله و مقامات الطائرين
    پدیدآوراننجم رازی، عبدالله بن محمد (نویسنده) کیالی، عاصم ابراهیم (محقق)
    ناشردار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون
    مکان نشربیروت - لبنان
    سال نشر1425 ق
    چاپ1
    موضوعاخلاق عرفانی عرفان - متون قدیمی تا قرن 14
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏BP‎‏ ‎‏283‎‏ ‎‏م‎‏8‎‏ر‎‏2‎‏*
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    منارات السائرين الى حضرة الله و مقامات الطائرين، به زبان عربى، اثر شيخ نجم‌الدين رازى، در موضوع عرفان عملى است. شيخ، آن را در نيمه دوم عمر خود، هنگام اقامت در بغداد تأليف كرده است. تاريخ كتابت آن، حدود سال‌هاى 650ق، تا 652ق، است.

    مؤلف، در ابتداى كتاب، يكى از انگيزه‌هاى خود را از تأليف اين كتاب، بيان معانى استنباط شده از اشارات قرآنى و ناگفته‌هاى روايى و اسرارى كه بر زبان مشايخ بزرگوار رفته، مى‌داند.

    ساختار

    كتاب، در يك فاتحه، ده باب و يك خاتمه تدوين شده و هر يك از ابواب داراى چند فصل است.

    شيخ، هر جا به آيه‌اى برمى‌خورد، با صرف نظر از معانى ظاهرى آيات، مستنبطات ذوقى خويش را عرضه مى‌دارد و اين نشان مى‌دهد كه ذهن نجم‌الدين در مواجهه با قرآن، ذهنى تأويل‌گر بوده و در تمامى ابواب كتاب اين رويه را حفظ كرده است.

    كتاب، از نظر محتوا، بسيار به «مرصاد العباد» شبيه است و شايد بتوان گفت در بسيارى از موارد نسخه عربى همان كتاب است. از مقدمه كتاب نيز برمى‌آيد كه وى قصد داشته است همان مطالب «مرصاد العباد» را براى استفاده تازيان، جامه عربیت بپوشاند.

    گزارش محتوا

    مقامات كتاب، به ترتيب باب‌هاى ده‌گانه عبارتند از: مقام معرفت، مقام توحيد، مقام نبوت، مقام ولايت، مقام انسان، مقام خلافت مختصه انسان، مقامات انسان هنگام رجوع به پروردگار، مقامات نفس و شناخت آنها، مقامات مربوط به قلب و شناخت آن، مقامات روح و شناخت و ماهيت آن.

    1. مقام معرفت: مقام معرفت، سه قسم است: معرفت عوام، معرفت خواص و معرفت اخص الخواص. در معرفت عوام، صرفاً استدلال عقلى بر وجود صانع و وحدانيت اوست. معرفت خواص، مخصوص اهل بصيرت و رؤيت از ارباب قلوب سليمه و زكيه مى‌باشد و سومين معرفت كه همان مقام معرفت شهودى است، مختص به اصحاب مشاهدات جمال و ارباب مكاشفات جلال است و كسى مى‌تواند به اين مقام راه يابد كه از مقامات نفس، قلب، سر، روح و خفى بگذرد و مؤيد به تأييدات الهى باشد.
    2. مقام توحيد: توحيد داراى سه مقام است: توحيد عوام، توحيد خواص و توحيد اخص الخواص. توحيد عوام، همان توحيد مبتدى است كه در آن، به اثبات صفات كماليه و سلب صفات نقصان مى‌پردازد. توحيد خواص، مبتنى بر تجريد از تعلقات كونيه است و توحيد اخص الخواص كه بر تفريد، بعد از آداب حق تجريد، مبتنى است، اختصاص به امت محمدى(ص) دارد.
    3. مقام نبوت: مؤلف، در اين باب، درباره کیفیت ارتقاى حس به مرحله دريافت وحى، کیفیت وحى، اصناف وحى، مطاع و فرمان‌بردار بودن عقل، منام صادق، دلايل نبوت و فرق بين رسول و نبى، اثبات نبوت مصطفى(ص) و فضيلت پيامبر اكرم(ص) بر ساير انبيا صحبت مى‌كند.
    4. مقام ولايت: مراتب مقامات اوليا بر سه قسم است: بدايت، وسط و نهايت. اهل بدايت، همان مؤمنان صالح هستند كه با اداى فرايض، به حق تعالى تقرب حاصل مى‌كنند. متوسطين اهل ولايت، كسانى هستند كه با انجام فرايض به مقام محبت رسيده، ولى از مقام ولايت خود غافلند، اما اهل نهايت از اوليا، افرادى هستند كه خداوند سبحان آنها را از ظلمات حدوث خلقت، با افناى از وجودشان، به نور تجلى صفات قدم خارج مى‌كند و اين بزرگ‌ترين كرامتى است كه نصيب اولياى كمل الهى مى‌گردد.
    5. مقام احسان: يكى از مباحث مهم اين باب، کیفیت تعلق روح به قالب است. به نظر مؤلف، روح كه يكى از مراتب وجود انسان است، قبل از خلقت بدن، موجودى در ملكوت اعلى بوده و در آنجا حياتى منطبق بر سرشت ملكوتى خويش داشته است. تعلق روح به بدن، در حقيقت، پديد آمدن نفس ناطقه در قالب بدن است كه با جلوه‌اى از روح به نفس حيوانى، به وجود مى‌آيد و نفس ناطقه، بعد از تولد از روح، محور وجود انسان قرار مى‌گيرد و روح، در سير صعودى انسان به يارى دهنده نفس تبديل مى‌شود.
    6. مقام خلافتى است كه اختصاص به انسان دارد: به نظر مؤلف، حقيقت خلافت مبنى بر سه اصل است: فناء، بقاء و ثبات بر قدم تسليم و رضا. وى، بعد از بيان ماهيت خلافت و اختصاص داشتن انسان به آن و تفاوت و درجه آن، تصريح مى‌كند كه سر خلافت آن است كه انسان، مظهر اتم اسماء و صفات الهى است.
    7. مقامات انسان به هنگام رجوع به حضرت حق: روح انسانى، از آنجا كه در احسن تقويم خلق شده، لذا استعداد قبول فيض الهى را بدون واسطه داراست، پس همين روح زمانى كه به اصل فطرت خود نظر كند، نزديك‌ترين موجود به حضرت حق به شمار مى‌رود و زمانى كه به اسفل السافلين تنزل كند و متوجه آنجا شود، دورترين موجود از پروردگار متعال خواهد شد. انسان، در مقام رجوع به اصل خويش، بايد از مقامات خواص جواهر عبور كرده و با خرق حجاب‌هاى ظلمانى و نورانى به حضرت حق رجوع نمايد.
    8. مقامات نفس و معرفت آن: معرفت نفس، سر همه سعادت‌هاست و تا انسان نفس خود را نشناسد، نمى‌تواند به تربيت آن اقدام نمايد. مؤلف، بعد از تبيين معرفت نفس، به صفات مختلفى از قبيل كبر، حرص، حسد، شهوت، غضب، بخل، و حقد اشاره كرده و علاج آنها را توضيح مى‌دهد و در پايان به مراتب توبه بر حسب مقامات نفس اشاره مى‌كند. به نظر وى، توبه، داراى چهار مرتبه است: مرتبه اول، در مقام نفس اماره؛ مرتبه دوم، در مقام نفس لوامه؛ مرتبه سوم، در مقام نفس ملهمه و مرتبه چهارم، در مقام نفس مطمئنه است كه مخصوص اولياء و انبياست؛ بنابراین، توبه، دائر مدار منازل و مراحل سير و سلوك انسانى است.
    9. معرفت قلب و مقامات آن: نجم‌الدين، پس از معرفى قلب و ويژگى‌هاى آن به كمك آيات و روايات، درباره مقامات قلب سخن گفته و يكايك آنها را از قبيل زهد، ورع، توكل، رضا، يقين، صدق، خوف، رجاء، اخلاص، مراقبه، محاسبه، خلق، ذكر و خلوت، شرح داده است.
    10. معرفت روح و مقامات آن: روح انسانى، از عالم امر است و آن‌چنان قربى به حضرت حق دارد كه هيچ موجودى چنين تقربى ندارد و عالم امر، عبارت است از عالمى كه مقدار و كميت و کیفیت ندارد. مقامات روح، عبارت است از: اراده، استقامت، حياء، حريت، محبت، مراقبه، فقر، تصوف، ادب، صحبت و سماع.

    وضعيت كتاب

    كتاب، توسط عاصم ابراهيم كيالى حسينى، تصحيح و تحقيق شده است. وى، در آغاز، به معرفى كتاب و شرح زندگانى مؤلف پرداخته است. پاورقى‌ها، به ذكر منابع روايات و پاره‌اى از نقل قول‌ها اختصاص يافته است. فهرست محتويات، در آخر كتاب ذكر شده است.


    وابسته‌ها

    غيث المواهب العلية في شرح الحكم العطائية

    شرح فصوص الحكم لابن عربي (بالی‌زاده حنفی)

    آفاق معرفت (تبصرة المبتدي و تذكرة المنتهي)

    مجموعة رسائل ابن عربی

    زبدة الحقایق

    المقدمات من كتاب نص النصوص في شرح فصوص الحكم

    مجموعه رسائل و مصنفات

    انوار الحقيقة و اطوار الطريق و اسرار الشريعة

    مرموزات اسدی در مزمورات داودی

    المصباح في التصوف (جديد)

    ترجمه و متن مرآة العارفين و مظهر الكاملين في ملتمس زبدة العابدين

    رساله حق الیقین

    زبدة الحقایق

    مصنفات فارسی علاءالدوله سمنانی

    مقالات شمس تبریزی

    مجموعه رسائل عوارف المعارف

    لوائح الحق و لوامع العشق

    زبدة الحقایق

    عنقا مغرب في ختم الأولياء و شمس المغرب

    شرح فصوص الحكم (ابن تركه)

    ترجمه و شرح مصباح الانس(ناییجی)

    المقدمات من كتاب نص النصوص في شرح فصوص الحكم

    رسائل دهدار

    شرح فصوص الحكم (خوارزمی)

    جامع الأسرار و منبع الأنوار

    معارف؛ مجموعه مواعظ و سخنان سلطان العلما بهاءالدین محمد بن حسین خطیبی بلخی مشهور به بهاءولد

    المصباح في التصوف (جديد)

    آفاق معرفت (تبصرة المبتدي و تذكرة المنتهي)

    مجموعه رسائل عوارف المعارف

    شرح فصوص الحكم ابن عربي (قاساني)

    لوامع و لوایح در شرح قصیده خمریه ابن فارض و در بیان معارف و معانی عرفانی (سه رساله در تصوف)

    مرصاد العباد

    شرح فصوص الحكم داود القيصري (حسن‌زاده آملی)

    مصنفات فارسی علاءالدوله سمنانی

    شرح فصوص الحكم ابن عربی (پارسا)

    المصباح في التصوف (جديد)

    شرح فصوص الحكم داود القيصري (حسن‌زاده آملی)

    ممد الهمم در شرح فصوص الحكم

    فصوص الحكم (تعليقات ابوالعلاء عفيفي)

    برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=منارات_السائرين_إلی_حضرة_الله_جل_جلاله_و_مقامات_الطائرين&oldid=540483»