شرح العلامة الخيالي علی النونية: تفاوت میان نسخه‌ها

[[خضر بک، خضر بن جلال الدين]] (نویسنده)

| زبان =عربي

خضر بيک، خضر بن جلال الدين، 810 - 836ق. جواهر العقايد - نقد و تفسير  

| کتابخانۀ دیجیتال نور =18368

'''شرح العلامة الخيالي علی النونية'''، شرح کتاب نونیه [[خضر بک، خضر بن جلال الدين|خضر بن جلال‎الدین خضربک]] به قلم [[خيالي، احمد بن موسي|احمد بن موسی خیالی]] است که به تحقیق [[مليباري هندی، عبدالنصير ناتور|عبدالنصیر ناتور ملیباری هندی]] رسیده است. اصل اثر، منظوم و شرحش در قالب نثر است و هر دو به زبان عربی نوشته شده‎اند. شارح، عبارات خودش را با «أقول» شروع می‎کند. محقق، مقدمه‎ای بر کتاب افزوده و در آن به ارائه بیوگرافی شارح و اصل و شرح کتاب پرداخته است<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18368/1/3 ر.ک: مقدمه کتاب، ص3-138]</ref>.

[[مليباري هندی، عبدالنصير ناتور|عبدالنصیر ناتور]]، خلاصه‎ای از محتوا و کارهایش را به‎منظور تکمیل فایده مطالعه، چنین ارائه می‎دهد: محتوای کتاب در دو قسم کلی دراسة و تحقيق ارائه شده است. بخش دراسة در دو باب کلی بیان شده: باب اول به سخن از نویسنده اصل کتاب قصیده نونیه (جواهر العقائد) [[خضر بک، خضر بن جلال الدين|خضر بن جلال‎الدین]] مشهور به [[خضر بک، خضر بن جلال الدين|خضربک]] و شارح کتاب [[خيالي، احمد بن موسي|احمد بن موسی]] مشهور به [[خيالي، احمد بن موسي|خیالی]] می‎پردازد. این باب سه فصل دارد: در فصل اولش دوران [[خضر بک، خضر بن جلال الدين|خضربک]] و خیالی به‎لحاظ سیاسی و اجتماعی و علمی بررسی می‎شود. فصل دوم، حاوی معرفی [[خضر بک، خضر بن جلال الدين|خضربک]] و زندگی او ضمن بیان اسم، لقب، نسب، شهرت، زادگاه و زادروز، اساتید، شاگردان، آثار، قصیده نونیه یا جواهر العقائد و وفاتش، است و فصل سوم نیز همین مباحث را (به‎جز معرفی اثر؛ چون در باب دوم، آن را بیان خواهد کرد) درباره احمد بن موسی خیالی داراست<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18368/1/8 ر.ک: همان، ص8]</ref>.

دومین باب، به چهار فص‎ تقسیم می‎شود: در فصل اول، از شرح خیالی بر قصیده نونیه ضمن چهار مبحث (نسبت این اثر به وی، موضوع و روش او در این اثر، حواشی شرح خیالی و نسخ خطی این اثر) صحبت می‎شود.  

فصل دوم، روش تحقیق را در قالب اساس اختیار نسخ خطی، بیان نسخه‎های مورد اعتماد نویسنده، بنیادهای اختیار متن، اختلافاتی که مورد ذکر نیستند و روش کلی تحقیق این اثر، بیان می‎دارد.

فصل سوم، بیان گزارشی اجمالی از شرح خیالی بر نونیه است و فصل چهارم، شخصیت احمد خیالی را در خلال این شرح معرفی می‎کند. قسم دوم در تحقیق مباحث کتاب است و محتوای مطالب را بیان کرده است<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18368/1/9 ر.ک: همان، ص9]</ref>.

[[خيالي، احمد بن موسي|خیالی]]، متکلمی ماتریدی است. محقق، در بخشی از مقدمه‎اش به این مسائل پاسخ داده که آیا خیالی یک ماتریدی صرف است یا در برخی مسائل از ماتریدیان فاصله می‎گیرد و به دیگران مثلاًاشاعره نزدیک می‎شود. علاوه بر این آیا او صرفا ملتزم به مذهب اهل سنت است یا گاهی از آن خارج می‎شود؟ میزان فاصله او با مذاهب فلسفی چیست؟ با توجه به گرایشات صوفیانه‎اش دیدگاهش درباره تصوف چیست؟ و... او در این خصوص از شرح عقاید نسفی نیز کمک گرفته است. به‎هرحال، خیالی جدای از ماتریدی یا اشعری بودنش، یکی از اهل تسنن است و این امر را در شرح بیت:

به‎وضوح بیان می‎دارد. البته او عقایدی را که در این کتاب مطرح می‎کند، عقاید اهل سنت و جماعت صحابه و تابعین می‎شمارد. منظور او از اهل سنت و جماعت، اشاعره و ماتریدیه هستند (همان طور که در حواشی نسفیه به این مطلب تصریح می‎کند)<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18368/1/77 ر.ک: همان، ص77-78]</ref>.