۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
}} | }} | ||
'''البرهان في أصول الفقه'''، تألیف ابوالمعالی عبدالملک بن عبدالله بن یوسف جوینی (متوفی 478ق)، مشهور به امام‌الحرمین | '''البرهان في أصول الفقه'''، تألیف [[امام‌الحرمین، عبدالملک بن عبدالله|ابوالمعالی عبدالملک بن عبدالله بن یوسف جوینی]] (متوفی 478ق)، مشهور به [[امام‌الحرمین، عبدالملک بن عبدالله|امام‌الحرمین جوینی]]، متکلم، فقیه و اصولی مسلمان شافعی‌مذهب است. او از مدرسین معروف نظامیه نیشابور و آثارش کتب درسی بوده است. مقدمه و تحقیق این اثر به قلم [[عویضه، صلاح محمد|صلاح بن محمد بن عویضه]] است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب با مقدمه محقق و مؤلف آغاز شده است. مباحث مقدماتی در چند فصل و مباحث اصلی در پنج قول یا کتاب (بیان، اجماع، قیاس، استدلال و ترجیح) تنظیم شده است. مطالب هر کتاب نیز در چند باب یا فصل مطرح شده است. کتاب بیان و اجماع در جلد اول و سه کتاب دیگر در جلد دوم ارائه شده است. | کتاب با مقدمه محقق و مؤلف آغاز شده است. مباحث مقدماتی در چند فصل و مباحث اصلی در پنج قول یا کتاب (بیان، اجماع، قیاس، استدلال و ترجیح) تنظیم شده است. مطالب هر کتاب نیز در چند باب یا فصل مطرح شده است. کتاب بیان و اجماع در جلد اول و سه کتاب دیگر در جلد دوم ارائه شده است. | ||
محقق کتاب برای مراجعه راحت‌تر پژوهشگران تمام متن کتاب را در 1454 عدد شماره‌گذاری کرده است. | محقق کتاب برای مراجعه راحت‌تر پژوهشگران تمام متن کتاب را در 1454 عدد شماره‌گذاری کرده است. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
البرهان في أصول الفقه امام‌الحرمین | البرهان في أصول الفقه [[امام‌الحرمین، عبدالملک بن عبدالله|امام‌الحرمین جوینی]]، از جمله کتب معروف نزد علمای علم اصول است و در منابع ایشان جایگاه برجسته‌ای دارد؛ چراکه مشتمل بر علم سرشار و بیان بدیع و فوائد مهمی است که هیچ طالب علم و عالم ماهری از آن بی‌نیاز نیست. | ||
محقق اثر آیات ذکرشده در کتاب را از قرآن کریم و احادیث را از کتب اهل سنت که گمان می‌رفته، استخراج کرده است. بر بعضی از مسائل اصولی که نیاز به تبیین و توضیح داشته تعلیقه نوشته است. شرح حال اعلام ذکرشده در کتاب را نیز به‌همراه تعلیقات در پاورقی آورده است. وی تلاش کرده تحقیقی جدید و شایسته جایگاه کتاب و مؤلف آن را ارائه نماید. | محقق اثر آیات ذکرشده در کتاب را از قرآن کریم و احادیث را از کتب اهل سنت که گمان می‌رفته، استخراج کرده است. بر بعضی از مسائل اصولی که نیاز به تبیین و توضیح داشته تعلیقه نوشته است. شرح حال اعلام ذکرشده در کتاب را نیز به‌همراه تعلیقات در پاورقی آورده است. وی تلاش کرده تحقیقی جدید و شایسته جایگاه کتاب و مؤلف آن را ارائه نماید. | ||
او همچنین شرح حال مختصری از مؤلف با ذکر تألیفاتش در علم اصول و دیگر علوم نوشته است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص4-3</ref>. | او همچنین شرح حال مختصری از مؤلف با ذکر تألیفاتش در علم اصول و دیگر علوم نوشته است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص4-3</ref>. | ||
تقی‌الدین سبکی عالم بزرگ شافعی در مورد کتاب البرهان امام‌الحرمین گفته است: «می‌دانیم که کتاب فوق را امام‌الحرمین در مورد اصول فقه نوشته است که به روش عجیبی است که از هیچ‌کس در آن پیروی نکرده و من آن کتاب را لغز الأمة نامیده‌ام؛ چراکه مسائل بسیار مشکل در آن بسیار است و او هیچ مسئله‌ای را خالی از اشکال ندانسته و جز به روش خودش چیزی از آنها را خارج نکرده و جواب نداده و جز تحقیقاتی که خودش به‌تنهایی انجامشان داده، چیزی نیاورده است و اما این کتاب از افتخارات شافعیه است»<ref>ر.ک: گلجان، مهدی؛ مهرپرور، یوسف، ص136</ref>. | [[تقی‌الدین سبکی]] عالم بزرگ شافعی در مورد کتاب البرهان امام‌الحرمین گفته است: «می‌دانیم که کتاب فوق را امام‌الحرمین در مورد اصول فقه نوشته است که به روش عجیبی است که از هیچ‌کس در آن پیروی نکرده و من آن کتاب را لغز الأمة نامیده‌ام؛ چراکه مسائل بسیار مشکل در آن بسیار است و او هیچ مسئله‌ای را خالی از اشکال ندانسته و جز به روش خودش چیزی از آنها را خارج نکرده و جواب نداده و جز تحقیقاتی که خودش به‌تنهایی انجامشان داده، چیزی نیاورده است و اما این کتاب از افتخارات شافعیه است»<ref>ر.ک: گلجان، مهدی؛ مهرپرور، یوسف، ص136</ref>. | ||
سبکی اشاره می‌کند که بر کتاب البرهان چندین شرح نوشته شده است که عبارتند از: فرقه مالکیه جوابیه‌ای بر آن نوشته‌اند و امام ابوعبدالله المازری شرحی بر آن نوشت که به اتمام نرسید و همچنین مشکلاتی بر آن افزود، سپس ابوالحسن الانباری از فرقه مالکیه شرحی بر آن نوشت. بعدها فردی از مغرب، که الشریف ابویحیی نام داشت، بر آن شرح سوم را نوشت که دو شرح مذکور را جمع کرد<ref>ر.ک: همان</ref>. | سبکی اشاره می‌کند که بر کتاب البرهان چندین شرح نوشته شده است که عبارتند از: فرقه مالکیه جوابیه‌ای بر آن نوشته‌اند و امام ابوعبدالله المازری شرحی بر آن نوشت که به اتمام نرسید و همچنین مشکلاتی بر آن افزود، سپس ابوالحسن الانباری از فرقه مالکیه شرحی بر آن نوشت. بعدها فردی از مغرب، که الشریف ابویحیی نام داشت، بر آن شرح سوم را نوشت که دو شرح مذکور را جمع کرد<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۲: | ||
در کتاب، با عبارت «الأستاذ» یا «الأستاذ أبوإسحاق» مواجه می‌شویم که منظور ابواسحاق ابراهیم بن محمد بن مهران اسفراینی (متوفی 413ق)، فقیه و متکلم شافعی و نویسنده تعلیقه‌ای با نام «أصول الفقه» است<ref>ر.ک: همان، ص12، پاورقی1</ref>. همچنین به کلام قاضی ابوبکر باقلانی (متوفی 403ق)، متکلم و اصولی بزرگ شافعی که «كشف الأسرار» را در رد باطنیه نوشته است<ref>ر.ک: همان، ص9، پاورقی 3</ref>، فراوان استناد می‌شود. | در کتاب، با عبارت «الأستاذ» یا «الأستاذ أبوإسحاق» مواجه می‌شویم که منظور ابواسحاق ابراهیم بن محمد بن مهران اسفراینی (متوفی 413ق)، فقیه و متکلم شافعی و نویسنده تعلیقه‌ای با نام «أصول الفقه» است<ref>ر.ک: همان، ص12، پاورقی1</ref>. همچنین به کلام قاضی ابوبکر باقلانی (متوفی 403ق)، متکلم و اصولی بزرگ شافعی که «كشف الأسرار» را در رد باطنیه نوشته است<ref>ر.ک: همان، ص9، پاورقی 3</ref>، فراوان استناد می‌شود. | ||
در یکی از فصول مقدمه به مبحث تکلیف اشاره شده است. قاضی ابوبکر تکلیف را این‌گونه معرفی کرده است: «امر به آنچه که انجامش و یا خودداری از انجامش مشقت دارد»؛ یا به‌اختصار: «دعوت به کاری است که همراه مشقت است»؛ اما جوینی تعریف «إلزام ما فيه كلفة» را می‌پسندد<ref>ر.ک: همان، ص14</ref>. | در یکی از فصول مقدمه به مبحث تکلیف اشاره شده است. قاضی ابوبکر تکلیف را این‌گونه معرفی کرده است: «امر به آنچه که انجامش و یا خودداری از انجامش مشقت دارد»؛ یا به‌اختصار: «دعوت به کاری است که همراه مشقت است»؛ اما [[امام‌الحرمین، عبدالملک بن عبدالله|جوینی]] تعریف «إلزام ما فيه كلفة» را می‌پسندد<ref>ر.ک: همان، ص14</ref>. | ||
کتاب اول به موضوع «بیان» اختصاص دارد. ابتدا ماهیت بیان، مراتب بیان و تأخیر بیان از مورد لفظ تا زمان نیاز، مطرح و دیدگاه‌های مختلف بررسی شده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ج1، ص39</ref>. پس از آن به این نکته اشاره شده که بخش عمده مباحث در علم اصول متعلق به الفاظ و معانی است. مبحث معانی به کتاب قیاس احاله شده و مبحث الفاظ در این بخش مطرح شده است<ref>ر.ک: همان، ص43</ref>؛ مباحثی مهمی چون اوامر، نواهی، عموم و خصوص، مفهوم و اخبار. | کتاب اول به موضوع «بیان» اختصاص دارد. ابتدا ماهیت بیان، مراتب بیان و تأخیر بیان از مورد لفظ تا زمان نیاز، مطرح و دیدگاه‌های مختلف بررسی شده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ج1، ص39</ref>. پس از آن به این نکته اشاره شده که بخش عمده مباحث در علم اصول متعلق به الفاظ و معانی است. مبحث معانی به کتاب قیاس احاله شده و مبحث الفاظ در این بخش مطرح شده است<ref>ر.ک: همان، ص43</ref>؛ مباحثی مهمی چون اوامر، نواهی، عموم و خصوص، مفهوم و اخبار. | ||
| خط ۶۹: | خط ۷۱: | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references/> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||