عیاشی، محمد بن مسعود

عیاشی، محمد بن مسعود

نام	عیاشی، محمد بن مسعود
نام‌های دیگر	اب‍وال‍ن‍ض‍ر ال‍ع‍ی‍اش‍ی‌ ع‍ی‍اش‍ی‌، اب‍وال‍ن‍ض‍ر م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ م‍س‍ع‍ود ع‍ی‍اش‍ی‌، اب‍ون‍ض‍ر سلمی، ابی‌النضر محمد بن مسعود سمرقندی، محمد بن مسعود
نام پدر	مسعود
متولد
محل تولد	سمرقند
رحلت	320 ق
اساتید	ابراهیم بن محمد بن فارس فضل بن شاذان نیشابوری حسین بن عبدالله قمی
برخی آثار	التفسير (للعياشی)
کد مؤلف	AUTHORCODE02328AUTHORCODE

محمد بن مسعود بن محمد بن عياشى سمرقندى كوفى (متوفای 320ق)، كنيه‌اش ابوالنضر و معروف به «عياشى»، فقيه بزرگوار و عالم وارسته‌اى است كه در رشته‌هاى: فقه، ادب، حديث و تفسير تبحر فراوان داشته است. او از اعيان علما و از اكابر فقهاى شيعه در عهد مرحوم ثقةالاسلام كلينى و استادِ كلينى بوده است.

در شاهراه سعادت

عياشى در آغاز با توجه به محيط نشو و نماى خود كه حدود سمرقند و بخارا بوده و اكثر ساكنان آن ديار از فقه اهل سنت پيروى می‌كردند، پيرو مكتب فقهى اهل سنت بود، ولى در اثر مطالعه و ممارست در کتاب‌هاى شيعه، توفيق نصيب او گرديد و مكتب پر فيض فقه جعفرى را پذيرفت و تمامى تَركۀ پدر را كه بالغ بر سيصد هزار دينار بود در راه علم و نشر حديث انفاق و خرج نمود.

گويند خانه‌اش همانند مسجد پر از جمعيت قارى، محدث، عالم، دانشجو و مفسر مى‌گرديد.

در آن خانه يكى به تأليف، ديگرى به مقابله و جمعى به دست نويسى و جمعى به تعليقه و حاشيه پردازى اشتغال مى‌ورزيدند. او را دو گونه مجلس بود، يكى براى عوام و توده مردم و ديگرى براى خواص و دانشجويان علوم و معارف اسلامى.

القاب

القاب و اوصاف محمد بن مسعود سمرقندی در کتابهای رجالی به این ترتیب است: فقیه؛ جلیل القدر؛ عالم زاهد؛ واسع الاخبار؛ بصیر بالروایه؛ مضطلع؛ ثقه؛ صدوق؛ عین من عیون؛ نبیل؛ ادیب؛ فهیم؛ افضل اهل المشرق علماً؛ اوجد دهره و زمانه فی شقّه؛ غزاره العلم؛ مفسر؛ محدث؛ اکابر؛ وحید؛ مورخ؛ منجم؛ شاعر؛ طبیب؛ شیخ؛ اصحاب؛ رجال من کبار الاصحاب

تحصیلات

عیاشى در آغاز با توجه به محیط نشو و نماى خود که حدود سمرقند و بخارا بوده و اکثر ساکنان آن دیار از فقه اهل سنت پیروى مى‌کردند، پیرو مکتب فقهى اهل سنت بود، ولى در اثر مطالعه و ممارست در کتابهاى شیعه، توفیق نصیب او گردید و مکتب پر فیض فقه جعفرى را پذیرفت. او بیشتر تحصیلات خویش را در حوزه‌های کهن آن روز جهان اسلام، چون: کوفه، بغداد و قم گذرانید.

عیاشی با ثقه‌الاسلام کلینی و محمد بن بابویه معاصر بود. 

اساتید

محمد بن مسعود عیاشی سمرقندی از محضر نام‌آورترین ستارگان عصر خود در حوزه‌های دین‌پژوهی کوفه، بغداد، قم و سمرقند کسب دانش نمود. اینک نام‌های استادان وی را برمی‌شمریم:

1. اسحاق بن محمد بصری، از شاگردان امام حسن عسکری علیه‌السلام
2. ابراهیم بن محمد بن فارس، از شاگردان امام عسکری علیه‌السلام
3. احمد بن منصور خزاعی
4. احمد بن عبدالله علوی
5. ابوالعباس بن عبدالله بن سهل بغدادی
6. ابو عبدالله شاذان قزوینی
7. ابوعلی محمد بن احمد بن حماد مرورودی.
8. حسین بن عبدالله قمی
9. حمودیه بن نصر
10. حسین بن اشکیب سمرقندی، فقیه امامی مذهب در بلخ و سمرقند
11. جعفر بن ایوب سمرقندی، معروف به ابن تاجر
12. جبرئیل بن احمد فاریابی
13. علی بن فضال
14. عبدالله بن محمد بن خالد طیالسی
15. علی بن عبدالله بن مروان
16. علی بن محمد بن نصیر کشی از سمرقند است.
17. علی بن محمد بن فروزان قمی
18. علی بن علی خزاعی
19. علی بن قیس قومسی (سمنانی)
20. عبدالله بن خَلَفْ
21. علی بن محمد بن عیسی
22. عبدالله بن میمون
23. علی بن حسین
24. عبدالله بن حمدویه بیهقی (سبزواری)، از شاگردان امام عسکری علیه‌السلام
25. فضل بن شاذان نیشابوری
26. سلیمان بن جعفر
27. محمد بن یزدان رازی (اهل ری)
28. قاسم بن هشام لؤلؤ، از شاگردان امام حسن عسکری علیه‌السلام
29. محمد بن احمد نهدی
30. محمد بن عیسی بن عبید یقطینی
31. محمد بن احمد بن نُعیم، معروف به ابوعبدالله شاذانی
32. محمد بن ابراهیم بن محمد بن فارس
33. نصر بن صباح ابوالقاسم بلخی
34. یوسف بن سخت بصری، از یاران امام حسن عسکری علیه‌السلام

آثار

از جمله تأليفات وى مى‌توان به اين كتاب‌ها اشاره كرد:

1. كتاب التفسير
2. المعاريض
3. كتاب الشعر
4. الأنبياء و الأولياء
5. سيرة أبي‌بكر
6. سيرة عمر
7. سيرة عثمان
8. مكة و الحرام
9. الصلوة
10. الطهارة
11. مختصر الصلوة
12. مختصر الحيض
13. الجنائز
14. مختصر الجنائز
15. المناسك
16. العالم و المتعلم
17. الدعوات
18. الزكاة
19. الأشربة
20. حد الشار الأضاحى

وفات

زركلى، صاحب الأعلام تاريخ وفات او را 320 هجرى دانسته است.

منابع مقاله

پایگاه الشیعه

وابسته‌ها

التفسير (عیاشی)