مرشد بالله، یحیی بن حسین: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
{{کاربردهای دیگر|شجری (ابهام زدایی)}} | |||
'''مرشد بالله یحیی بن حسین بن اسماعیل جرجانی شجری''' (412- 479ق)، عالم، محدث و نسابه زیدی ایرانی قرن پنجم است که بیشترین شهرت وی در سنت زیدیه به دلیل نگارش دو امالی و شرح‌حالی برای امام زیدی ایرانی، المؤید بالله است. | '''مرشد بالله یحیی بن حسین بن اسماعیل جرجانی شجری''' (412- 479ق)، عالم، محدث و نسابه زیدی ایرانی قرن پنجم است که بیشترین شهرت وی در سنت زیدیه به دلیل نگارش دو امالی و شرح‌حالی برای امام زیدی ایرانی، المؤید بالله است. | ||
نسخهٔ ۱ مهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۷:۰۵
| نام | مرشد بالله، یحیی بن حسین |
|---|---|
| نام‌های دیگر | جرجانی شجری، یحیی بن حسین
جرجانی، یحیی بن حسین حسنی، یحیی بن حسین |
| نام پدر | حسین بن اسماعیل جرجانی |
| متولد | 412ق |
| محل تولد | |
| رحلت | 479 ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | الأمالی: و هی المعروفة بالأمالی الخمیسیة |
| کد مؤلف | AUTHORCODE03337AUTHORCODE |
مرشد بالله یحیی بن حسین بن اسماعیل جرجانی شجری (412- 479ق)، عالم، محدث و نسابه زیدی ایرانی قرن پنجم است که بیشترین شهرت وی در سنت زیدیه به دلیل نگارش دو امالی و شرح‌حالی برای امام زیدی ایرانی، المؤید بالله است.
نام
نام کامل وی، یحیی بن حسین بن زید بن حسن بن جعفر بن محمد بن جعفر بن عبدالرحمن شجری بن قاسم بن حسن بن زید بن حسن بن علی بن ابی‌طالب(ع) شجری و مشهور به المرشد بالله است[۱].
ازورقانی لقب وی را «المرشد بالله» یاد کرده و از شهرت وی به «کیا» سخن گفته است.
تولد
درباره محل تولد وی چیزی در منابع نیامده است و تنها از سال تولد وی در سال 214ق سخن رفته است.
نسب
شجری از سادات حسنی است که نسب وی از طریق عبدالرحمن بن قاسم، به حسن بن زید بن حسن بن علی بن ابی‌طالب(ع) منتهی می‌شود. او به دلیل سکونت در روستای شجره، به شجری شهرت یافته است.
تحصیل
شجری نخست نزد پدرش الموفق بالله حسین بن اسماعیل شجری که خود از عالمان بنام زیدیه بود، به تحصیل پرداخت. پدر شجری، الموفق بالله نخست در جرجان سکونت داشت، اما بعدها به ری مهاجرت کرد و ابن طباطبا نام وی را در ضمن سادات مهاجر از جرجان که در ری اقامت گزیده‌اند، ذکر کرده است.
المرشد بالله سپس برای درک مشایخ و سماع از آن‌ها به شهرهای دیگر مهم جهان اسلام سفر کرد.
اساتید
شجری در قزوین از ابویعلی خلیل بن عبدالله بن احمد قزوینی مؤلف کتاب «الارشاد» و ابونصر بن احمد بن فرحان شافعی سماع حدیث نمود. در اصفهان نیز از مشایخ بزرگ آنجا چون ابوبکر محمد بن عبدالله بن احمد بن ریذه که راوی آثار سلیمان بن احمد بن ایوب طبرانی، ابوطاهر محمد بن احمد بن محمد حسنابادی مشهور به مکشوف، رأس شیخ صوفیان و راوی آثار ابومحمد عبدالله بن محمد بن جعفر بن حیان، مشهور به ابو الشیخ (متوفای 369ق) و کسان دیگر سماع حدیث نمود. آثار طبرانی و ابو‌الشیخ، به دلیل دربرداشتن احادیث فراوانی در فضایل اهل‌بیت(ع)، مورد توجه شجری قرار گرفت و بعدها در آثار مختلف خود، خاصه دو کتاب امالی خود، احادیث فراوانی از آن‌ها نقل کرده است.
شجری در بغداد نیز از مشایخ مختلفی چون ابومحمد حسن بن محمد بن عمر حسینی زیدی و برادرش ابوطاهر ابراهیم بن محمد بن عمر حسینی زیدی، قاضی ابوطیب طاهر بن عبدالله طبری امام شافعیان بغداد به سماع حدیث پرداخت. در کوفه نیز از مشایخ زیدی چون ابوعبدالله محمد بن علی بن حسن حسنی بطحانی (متوفای 445ق) عالم نامور زیدی و مؤلف کتاب «الجامع الکافی» روایت کرده است.
شاگردان
شجری شاگردان چندی پرورش داد که از جمله آن‌ها می‌توان به افراد زیر اشاره کرد:
- اسماعیل بن علی فرزادی؛
- ابوسعد مظفر بن عبدالرحیم بن علی حمدونی؛
- نصر بن مهدی علوی؛
- ابوسعد یحیی بن طاهر سمان؛
- ابواسماعیل ابراهیم طباطبایی نسابه مشهور و صاحب کتب «منتقلة الطالبیة»؛
- ابوالعباس احمد بن حسن بن قاسم بن بابا آذونی.
حوادث زندگی
از حوادث زندگی شجری اشاره چندانی در منابع نیامده است، جز آن‌که وی در شهرری سکونت داشته است و از وی به‌عنوان مفتی، عالم و بزرگ زیدیه یاد شده است.
نظر سایرین درباره مؤلف
حاکم جشمی (متوفای 494ق) در «عیون المسائل» شجری را ستوده و او را از جمله کسانی دانسته است که برای طلب علم باید به نزدش رفت و از زهد، تقوا و علم او سخن گفته است.
اسماعیل بن حسین مروزی ازورقانی در شرح‌حال کوتاهی که از شجری آورده، به شاعر بودن او نیز اشاره کرده است؛ همچنین وی از قیام المرشد بالله در سال 446ق در دیلمان سخن گفته است؛ هرچند قیام او ظاهراً با موفقیت همراه نبوده یا دست‌کم به امارت کوتاه و محلی او بر مناطق کوچکی از دیلمان و به‌احتمال‌قوی شهر هوسم که پایگاه مهم زیدیان در دیلم بود، منتهی شده باشد.
ازورقانی، شجری را ستوده و او را یکی از امامان زیدیه دانسته، از تبحر وی در دانش‌های اصول فقه، کلام، حدیث و شعر سخن گفته است و او را از جمله معاصران المرتضی مطهر نقیب ری ذکر کرده است.
وفات
شجری در روز شنبه پانزدهم ربیع‌الثانی 479ق درگذشته است. بر جنازه وی شاگردش حسن بن علی بن اسحاق فرزادی زیدی نماز گزارد و او را در خانه خواهرش در محله فرانین شهرری که خواهرش آن را به خانقاه تبدیل کرده بود، به خاک سپردند.
آثار
از آثار شجری تنها نام پنج کتاب شناخته شده است. شجری در تداوم سنت نگارش آثاری در شرح‌حال امامان زیدی، کتابی در شرح‌حال امام زیدی ایرانی ابوالحسین احمد بن حسین هارونی (متوفای 114ق) با نام «سيرة الإمام المؤید بالله احمد بن الحسين الهاروني» تألیف کرده است.
ابن ابی رجال از کتابی دیگر به نام «الإستنصار في أخبار العترة الأطهار» نام برده که ظاهراً کتابی در شرح‌حال سادات زیدی بوده و شاید ابن طباطبا در تألیف «منتقلة الطالبية» از این کتاب بهره برده باشد؛ هرچند نقل‌قول‌هایی که ابن طباطبا از شجری نقل کرده، بیشتر به توضیحات و بیان شفاهی شباهت دارد.
دو اثر حدیثی به نام‌های «أمالی الإثنينية و الخمسية» نیز از شجری باقی‌مانده است. «امالی الإثنينية في فضائل آل‌البیت علیهم‌السلام» که با نام «الأنوار» نیز در میان زیدیه شهرت دارد و اثری در فضایل اهل‌بیت(ع) است. علت شهرت این امالی به این نام نیز به دلیل املای حدیث در روزهای دوشنبه بوده است[۲].
پانویس
منابع مقاله
رحمتی، محمدکاظم، «المرشد بالله شجری و کتاب «الأمالی الأثنینیة»»، پایگاه مجلات تخصصی نور: آینه پژوهش، فروردین و اردیبهشت 1389- شماره 121 (از صفحه 46 تا 50)، به آدرس: http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/562725