۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'سقا، احمد حجازي' به 'سقا، احمد حجازی') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
}} | }} | ||
'''مناقب الإمام الشافعي'''، اثر فخرالدین محمد بن عمر | '''مناقب الإمام الشافعي'''، اثر [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخرالدین محمد بن عمر رازی]]، معروف به [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر رازی]] (متوفی 606ق)، کتابی است در بیان مناقب [[شافعی، محمد بن ادریس|امام شافعی]] که با تحقیق [[سقا، احمد حجازی|احمد حجازی سقا]] به چاپ رسیده است. | ||
نام کامل کتاب، «إرشاد الطالبين إلی المنهج القويم في بيان مناقب الإمام الشافعي رضي‌الله‌عنه» است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص5</ref>. | نام کامل کتاب، «إرشاد الطالبين إلی المنهج القويم في بيان مناقب الإمام الشافعي رضي‌الله‌عنه» است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص5</ref>. | ||
==انگیزه نگارش== | ==انگیزه نگارش== | ||
فخر رازی، کتاب را در پاسخ به درخواست عده‌ای (که از آنها، با عنوان «أفاضل الأصحاب» و «أكابر الأحباب» یاد کرده) که از وی خواسته‌اند کتابی مختصر و ملخص در بیان فضایل امام شافعی و ترجیح مذهب او بر سایر مذاهب بنویسد، نوشته است<ref>ر.ک: مقدمه مؤلف، ص18</ref>. | [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر رازی]]، کتاب را در پاسخ به درخواست عده‌ای (که از آنها، با عنوان «أفاضل الأصحاب» و «أكابر الأحباب» یاد کرده) که از وی خواسته‌اند کتابی مختصر و ملخص در بیان فضایل [[شافعی، محمد بن ادریس|امام شافعی]] و ترجیح مذهب او بر سایر مذاهب بنویسد، نوشته است<ref>ر.ک: مقدمه مؤلف، ص18</ref>. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
در مقدمه محقق، ابتدا به معرفی مختصر امام شافعی پرداخته شده، سپس ضمن نام بردن از مؤلف، به کتاب‌های او و نسخ خطی اثر حاضر، اشاره شده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص5-8</ref>. | در مقدمه محقق، ابتدا به معرفی مختصر [[شافعی، محمد بن ادریس|امام شافعی]] پرداخته شده، سپس ضمن نام بردن از مؤلف، به کتاب‌های او و نسخ خطی اثر حاضر، اشاره شده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص5-8</ref>. | ||
در مقدمه مؤلف، پس از حمد و ثنای الهی، به انگیزه نگارش کتاب و سپس، عناوین مطالب ارائه‌شده در چهار قسم آن، اشاره شده است<ref>ر.ک: همان، ص17-19</ref>. | در مقدمه مؤلف، پس از حمد و ثنای الهی، به انگیزه نگارش کتاب و سپس، عناوین مطالب ارائه‌شده در چهار قسم آن، اشاره شده است<ref>ر.ک: همان، ص17-19</ref>. | ||
در قسم نخست، در سه باب، به شرح زیر، با استفاده از منابع تاریخی، به شرح احوال امام شافعی، پرداخته شده است: | در قسم نخست، در سه باب، به شرح زیر، با استفاده از منابع تاریخی، به شرح احوال امام شافعی، پرداخته شده است: | ||
در باب دوم، در پنج فصل به شرح زیر، به معرفی اساتید، اسانید و شاگردان امام شافعی پرداخته شده است: | در باب اول، در سه فصل، نسب [[شافعی، محمد بن ادریس|امام شافعی]] و متعلقات آن تشریح گردیده است. در فصل اول، در سه مقام، اطلاعاتی پیرامون مطلّبی بودن وی از طرف پدر<ref>ر.ک: متن کتاب، ص25</ref>، هاشمی بودن از طرف اجداد مادری ارائه گردیده<ref>ر.ک: همان، ص29</ref> و اقوال مختلف پیرامون هاشمی بودن یا ازدی بودن نسب مادری بررسی شده است<ref>ر.ک: همان، ص30</ref>. در فصل دوم، به تشریح مناقبی که به‌واسطه نسب [[شافعی، محمد بن ادریس|امام شافعی]] برای او حاصل گردیده، پرداخته شده<ref>ر.ک: همان، ص31</ref> و در سومین فصل، به‌صورت مختصر و موجز، برخی از احوال وی، از ابتدای عمر تا زمان وفات، حکایت شده است<ref>ر.ک: همان، ص34</ref>. | ||
در باب دوم، در پنج فصل به شرح زیر، به معرفی اساتید، اسانید و شاگردان [[شافعی، محمد بن ادریس|امام شافعی]] پرداخته شده است: | |||
در فصل اول، اساتید و اسانید وی، معرفی شده است که از جمله آنها، عبارتند از: | در فصل اول، اساتید و اسانید وی، معرفی شده است که از جمله آنها، عبارتند از: | ||
# از اهالی مکه: سفیان بن عیینه، مسلم بن خالد زنجی، سعید بن سالم قداح، داود بن عبدالرحمن عطار و... | # از اهالی مکه: سفیان بن عیینه، مسلم بن خالد زنجی، سعید بن سالم قداح، داود بن عبدالرحمن عطار و... | ||
| خط ۵۷: | خط ۵۸: | ||
در فصل دوم، از شاگردان وی، نام برده شده است که از جمله آنها، عبارتند از: | در فصل دوم، از شاگردان وی، نام برده شده است که از جمله آنها، عبارتند از: | ||
# از اهل عراق: احمد بن | # از اهل عراق: [[ابن حنبل، احمد بن محمد|احمد بن حنبل]]، [[حسن بن محمد صباح زعفرانی]]، [[حسین کرابیسی]]، [[ابراهیم بن خالد کلبی]]. | ||
# از اهل مصر: ابوابراهیم اسماعیل بن یحیی مزنی، ابومحمد ربیع بن سلیمان مرادی جیزی، ابویعقوب یوسف بن یحیی بویطی، ابوحفص حرملة بن یحیی بن عبدالله بن حرمله تجیمی و...<ref>ر.ک: همان، ص47</ref>. | # از اهل مصر: ابوابراهیم اسماعیل بن یحیی مزنی، ابومحمد ربیع بن سلیمان مرادی جیزی، ابویعقوب یوسف بن یحیی بویطی، ابوحفص حرملة بن یحیی بن عبدالله بن حرمله تجیمی و...<ref>ر.ک: همان، ص47</ref>. | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۵: | ||
در فصل پنجم، سخنان و حکایاتی که در توصیف و ثنای وی، از زبان بزرگان و ائمه سایر مذاهب آمده، ذکر گردیده است<ref>ر.ک: همان، ص56</ref> و در فصل ششم، به دیگر احوال وی و شاگردان او، اشاره شده است<ref>ر.ک: همان، ص64</ref>. | در فصل پنجم، سخنان و حکایاتی که در توصیف و ثنای وی، از زبان بزرگان و ائمه سایر مذاهب آمده، ذکر گردیده است<ref>ر.ک: همان، ص56</ref> و در فصل ششم، به دیگر احوال وی و شاگردان او، اشاره شده است<ref>ر.ک: همان، ص64</ref>. | ||
در باب سوم، به بررسی اوضاع سیاسی زمان امام شافعی پرداخته شده و بدین منظور، موضوع «محنت شافعی» و حوادت مربوط به آن، از جمله سؤالاتی که از وی پرسیده شده<ref>ر.ک: همان، ص77</ref> و مناظراتی که بین او و بین ابوعبدالله محمد بن حسن | در باب سوم، به بررسی اوضاع سیاسی زمان امام شافعی پرداخته شده و بدین منظور، موضوع «محنت شافعی» و حوادت مربوط به آن، از جمله سؤالاتی که از وی پرسیده شده<ref>ر.ک: همان، ص77</ref> و مناظراتی که بین او و بین [[ابوعبدالله محمد بن حسن شیبانی]]، از فقهای برجسته اهل سنت و قاضی دربار هارون‌الرشید عباسی، درگرفت، مورد بحث قرار گرفته است<ref>ر.ک: همان، ص84</ref>. | ||
در قسم دوم، در ده باب زیر، به شرح فضایل و مناقب [[شافعی، محمد بن ادریس|امام شافعی]] و علومی که وی در آنها، تبحر و تخصص داشته، پرداخته شده است: | |||
در باب نخست، در ده فصل، به بررسی جایگاه [[شافعی، محمد بن ادریس|امام شافعی]] در علم اصول دین و دیدگاه وی پیرامون مسائل این علم، از جمله دلایل توحید و نبوت<ref>ر.ک: همان، ص102</ref>، عدم ضد در کل علی الدوام<ref>ر.ک: همان، ص103</ref>، آتش‌های چهارگانه (آتش شهوت، آتش خشم و...) در جسد واحد<ref>ر.ک: همان، ص104</ref>، طبایع چهارگانه<ref>ر.ک: همان، ص105</ref>، صفات خداوند<ref>ر.ک: همان، ص108</ref>، قرآن و رؤیت خداوند<ref>ر.ک: همان، ص110</ref>، خلق اعمال<ref>ر.ک: همان، ص112</ref>، نبوت<ref>ر.ک: همان، ص121</ref>، ایمان<ref>ر.ک: همان، ص122</ref>، احوال خلفا و صحابه<ref>ر.ک: همان، ص125</ref> و... پرداخته شده است. | |||
در باب نخست، در ده فصل، به بررسی جایگاه امام شافعی در علم اصول دین و دیدگاه وی پیرامون مسائل این علم، از جمله دلایل توحید و نبوت<ref>ر.ک: همان، ص102</ref>، عدم ضد در کل علی الدوام<ref>ر.ک: همان، ص103</ref>، آتش‌های چهارگانه (آتش شهوت، آتش خشم و...) در جسد واحد<ref>ر.ک: همان، ص104</ref>، طبایع چهارگانه<ref>ر.ک: همان، ص105</ref>، صفات خداوند<ref>ر.ک: همان، ص108</ref>، قرآن و رؤیت خداوند<ref>ر.ک: همان، ص110</ref>، خلق اعمال<ref>ر.ک: همان، ص112</ref>، نبوت<ref>ر.ک: همان، ص121</ref>، ایمان<ref>ر.ک: همان، ص122</ref>، احوال خلفا و صحابه<ref>ر.ک: همان، ص125</ref> و... پرداخته شده است. | |||
در باب دوم، جایگاه وی در علم اصول فقه در ضمن یازده مسئله مورد بحث قرار گرفته<ref>ر.ک: همان، ص141-168</ref> و در باب سوم، از علم امام شافعی به کتاب خدا، در ضمن موضوعاتی همچون کیفیت تعلم قرآن<ref>ر.ک: همان، ص174</ref>، علم و آگاهی به تفسیر<ref>ر.ک: همان، ص175</ref> و قرائاتی که به وی نسبت داده شده<ref>ر.ک: همان، ص188</ref>، سخن رفته است. | در باب دوم، جایگاه وی در علم اصول فقه در ضمن یازده مسئله مورد بحث قرار گرفته<ref>ر.ک: همان، ص141-168</ref> و در باب سوم، از علم [[شافعی، محمد بن ادریس|امام شافعی]] به کتاب خدا، در ضمن موضوعاتی همچون کیفیت تعلم قرآن<ref>ر.ک: همان، ص174</ref>، علم و آگاهی به تفسیر<ref>ر.ک: همان، ص175</ref> و قرائاتی که به وی نسبت داده شده<ref>ر.ک: همان، ص188</ref>، سخن رفته است. | ||
در باب چهارم، احاطه امام شافعی به علم حدیث، مورد بحث و بررسی قرار گرفته<ref>ر.ک: همان، ص195-208</ref> و در باب پنجم، از میزان آگاهی وی به علم لغت، بحث شده است<ref>ر.ک: همان، ص213-223</ref>. در باب ششم، در قالب 22 مسئله، به مناظرات امام شافعی که به مسائل فقهی مربوط می‌باشد، اشاره شده<ref>ر.ک: همان، ص241-263</ref> و موضوع سایر ابواب، به‌ترتیب، عبارت است از: اشعار منقول از امام شافعی<ref>ر.ک: همان، ص265</ref>، علم و آگاهی وی به طب، نجوم و فراست<ref>ر.ک: همان، ص285</ref>، نکات لطیف و سخنان منسوب به وی<ref>ر.ک: همان، ص295</ref>، شرح خصایل، صفات و ویژگی‌های اخلاقی<ref>ر.ک: همان، ص307</ref>. | در باب چهارم، احاطه [[شافعی، محمد بن ادریس|امام شافعی]] به علم حدیث، مورد بحث و بررسی قرار گرفته<ref>ر.ک: همان، ص195-208</ref> و در باب پنجم، از میزان آگاهی وی به علم لغت، بحث شده است<ref>ر.ک: همان، ص213-223</ref>. در باب ششم، در قالب 22 مسئله، به مناظرات [[شافعی، محمد بن ادریس|امام شافعی]] که به مسائل فقهی مربوط می‌باشد، اشاره شده<ref>ر.ک: همان، ص241-263</ref> و موضوع سایر ابواب، به‌ترتیب، عبارت است از: اشعار منقول از امام شافعی<ref>ر.ک: همان، ص265</ref>، علم و آگاهی وی به طب، نجوم و فراست<ref>ر.ک: همان، ص285</ref>، نکات لطیف و سخنان منسوب به وی<ref>ر.ک: همان، ص295</ref>، شرح خصایل، صفات و ویژگی‌های اخلاقی<ref>ر.ک: همان، ص307</ref>. | ||
در قسم سوم، در دو باب، ابتدا به ذکر مرجحات مذهب شافعی بر سایر مذاهب، به‌صورت عمومی پرداخته شده<ref>ر.ک: همان، ص331</ref> و سپس، ترجیح مذهب شافعی بر مذهب ابوحنیفه، به‌صورت خاص، تفصیل داده شده است<ref>ر.ک: همان، ص381</ref>. | در قسم سوم، در دو باب، ابتدا به ذکر مرجحات مذهب شافعی بر سایر مذاهب، به‌صورت عمومی پرداخته شده<ref>ر.ک: همان، ص331</ref> و سپس، ترجیح مذهب شافعی بر مذهب ابوحنیفه، به‌صورت خاص، تفصیل داده شده است<ref>ر.ک: همان، ص381</ref>. | ||