تنقيح الأبحاث للملل الثلاث: تفاوت میان نسخه‌ها

| زبان =عربي

انجمن آثار و مفاخر فرهنگي

| کتابخانۀ دیجیتال نور =  

'''‎تنقيح الأبحاث للملل الثلاث'''، نوشته [[ابن کمونه، سعد بن منصور|سعد بن منصور]]، معروف به [[ابن کمونه، سعد بن منصور|ابن ‎کمونه]]، کتابی است با موضوع کلامی که در یک جلد به نگارش درآمده است. محتوای این کتاب تجزیه و تحلیل مباحث اعتقادی سه دین الهی یهودیت، مسیحیت و اسلام است که به زبان عربی نوشته شده است. نویسنده از منظر و دیدگاه فلسفی، مباحث اعتقادی این سه دین الهی را درباره‎ی توحید، نبوت و به‌ویژه اثبات ادعای آنان در خصوص نبوت پیامبر مورد نظرشان را بیان نموده و در ادامه به رد نظریه‎ی ختم نبوت از دیدگاه یهودیت و مسیحیت پرداخته است.

کتاب، توسط [[کريمي زنجاني‌اصل، محمد|محمد کریمی زنجانی اصل]]، تحقیق، مقدمه‎نویسی و تعلیقه‎نگاری شده است.

کتاب، با یک پیشگفتار و یک مدخل آغاز شده و متن اصلی در ضمن یک مقدمه و چهار باب کلی (هرکدام متشکل از بخش‎های گوناگون) عرضه گردیده است.

برخی از مصادری که مصنف از آن‎ها اخذ مطلب کرده است از این قرار است که در باب اول کتاب از کتب [[غزالی، محمد بن محمد|غزالی]]، [[شهرستانی، محمد بن عبدالکریم|شهرستانی]]، [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخرالدین رازی]] و [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سینا]] استفاده شده است. در باب دوم از نصوص تورات و کتب [[ابن میمون، موسی بن میمون|ابن میمون]] و سموئیل مغربی بهره گرفته شده است. در باب سوم از اناجیل چهارگانه و کتب [[شهرستانی، محمد بن عبدالکریم|شهرستانی]] و... و در باب چهارم از کتب کلامی، تاریخی و فلسفی اسلامی استفاده شده است.<ref>ر.ک: مدخل، ص‎48</ref>.  

پیشگفتار کتاب که به‌وسیله دکتر مهدی محقق، نگارش یافته است، حاوی مطالب ارزنده‌ای به زبان فارسی است؛ از جمله اینکه در مورد اهمیت و جایگاه فلسفه و سیر فلسفه در مقطعی از تاریخ که در آن اقبال و انکارهایی نسبت به این علم صورت گرفته است، سخن به میان آمده و پس از آن درباره برگزاری همایش قرطبه و اصفهان، بیان می‌دارد که هدف از این کنگره که با همکاری برخی از مراکز علمی تحت عنوان قرطبه و اصفهان تشکیل گردید، آن است که اندیشه نادرستی را که غربیان و به‎تبع آن دانشمندان کشورهای عربی اظهار داشتند، مبنی بر اینکه پس از [[ابن رشد، محمد بن احمد|ابن رشد]] اندیشه‌های فلسفی و تفکر عقلی در جهان اسلام رو به افول نهاد، از چهره تاریخ فلسفه اسلامی زدوده گردد و با معرفی برخی چهره‌های درخشان این دوره که تاکنون در گوشه‌های فراموشی مانده، ممیزات حکمت متعالیه به دوستداران علوم معقول و اهل فلسفه و عرفان نمایانده شود<ref>ر.ک: پیشگفتار، صفحه بیست‎ونه</ref>.

در مدخل کتاب در مورد زندگی‌نامه [[ابن کمونه، سعد بن منصور|ابن کمونه]] و ویژگی‎های عصری که در آن زندگی می‌کرده است و همچنین اساتید و آثار علمی وی سخن به میان آمده و سپس در مورد روش‎شناسی تألیف کتاب حاضر و خصوصیات و اسلوب آن مطالب مفیدی عرضه شده است.<ref>ر.ک: مدخل، ص‎1-84</ref>.

مقدمه مصنف دربردارنده مطالب مفیدی است؛ از جمله اینکه سبب تألیف این کتاب را متذکر شده و فهرست مختصری از ابواب این کتاب را بیان کرده است. نگارنده در مقدمه خاطرنشان کرده است که ابتدا به‎طور اجمالی از احوال نبوت‎ها سخن می‌گویم، سپس آنچه را به هر ملتی اختصاص دارد به‎ترتیب زمانی متذکر می‌شوم (یهویت، مسیحیت و اسلام).  

وی وعده می‌دهد که اصول اعتقادی هریک از ملل یادشده و ادله مثبته و انتقادیه و ادله مدافعین هرکدام را بیان خواهد کرد و در نقد و نظر در مباحث خود عدالت و وجدان را به‎کار خواهد برد تا بی‌دلیل دینی بر دین دیگر ترجیح داده نشود<ref>ر.ک: مقدمه نویسنده، ص87-88</ref>.

# قوت نظر و شدت استعداد برای پذیرش علوم از افاضه‎کننده آنها؛

بر اساس این تقسیم پیامبران الهی به چند دسته تقسیم می‌شوند: دسته اول از آنها هر سه خصوصیت مذکور را دارا هستند، البته با شدت و ضعف در آن؛ دسته دوم از ایشان دارای دو خصوصیت هستند و دسته‌ای دیگر، فقط از یک ویژگی برخوردار می‎باشند<ref>ر.ک: همان</ref>.

موضوع بعدی بیان اقسام وحی است (در خواب و بیداری و هرکدام، باواسطه یا بی‎واسطه)<ref>ر.ک: همان، ص45</ref>.

موضوع ولایت از دیگر بخش‎های این نوشتار است که به اعتقاد مصنف از اقل درجات نبوت محسوب می‌شود و خود دارای دو درجه است.

در پاورقی‎ها توضیح برخی از جملات و آدرس مطالب ذکر شده است.