نفح الطيب من غصن الأندلس الرطيب

نفح الطیب من غصن الأندلس الرطیب
پدیدآوران	مقری، احمد بن محمد (نویسنده) بقاعی، یوسف (محقق)
ناشر	دار الفکر
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1419 ق
چاپ	1
موضوع	ابن خطیب، محمد بن عبدالله، 713 - 776ق. - سرگذشت‌نامه اندلس - تاریخ اندلس - سرگذشت‌نامه شعر عربی - قرن 11ق.
زبان	عربی
تعداد جلد	10
کد کنگره	‏DP‎‏ ‎‏101‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏7‎‏ن‎‏7
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

نفح الطيب من غصن الاندلس الرطيب و ذكر وزيرها لسان‌الدين بن الخطیب تألیف شهاب‌الدين ابوالعباس احمد بن محمد بن احمد بن يحيى بن عبدالرحمن بن ابى العيش بن محمد، المقّرى التلمساني کتابى است كه بدون ترديد تشويق دمشقيان در تأليف آن كه مهمترين اثر ادبى مقّرى است، مؤثر افتاده است.خود او مى‌گويد كه ضمن گفتگو با دوستان به‌ويژه با احمد بن شاهين غالباً از اندلس ياد می‌كردند و ظاهرا سخنان او دلبستگى و علاقه‌اى فراوان در دل احمد بن شاهين نسبت به شخصيت و نبوغ لسان‌الدين بن خطیب پديد آورد، از اين رو به مقرى اصرار كرد كه كتابى ويژه دربارۀ ابن خطیب بنويسد.

مقرى به علل مختلف مدتها از قبول اين تقاضا إبا داشت ولى از آنجا كه نمى‌توانست با علاقه شخصى خود مقابله كند كار تأليف آن را آغاز و در مدت يك سال در /27رمضان1038/ق از آن فراغت يافت و به احتمال قوى فقط متن اولى را پديد آورد و آن را پذيراست.

در اين مرحله كتاب همه مربوط به ابن خطیب بود، بدين جهت عنوان «عرف الطيب في التعريف بالوزير ابن‌الخطیب» داشت.در آغاز تأليف، اين انديشه در ابن مقّرى نفوذ كرد كه بايد اين بحث را با گفتگو درتاريخ قديم و جديد اندلس و ادب آن به طور كلى، كامل كند.بدين‌سان و به تدريج ضمن آماده كردن متن‌دوم كتاب، قسمت تازه و مستقلى به‌وجود آمد كه رنگ عمومى داشت و در كتاب او مقام اول يافت و تقريبا2/3 آن را فرا گرفت.مؤلف كتاب خود را به صورت نهايى در 1039 هجرى به پايان برد و عنوانى‌را به آن داد كه جامع هر دو موضوع باشد يعنى:نفح الطيب من غصن الاندلس...».قسمت اول‌كتاب خاص اندلس به‌طور كلى است.كتاب دو قسمت است مطالب هر قسمت بر طبق فصل‌بندى‌اولى، منظم و مرتب است.البته در آخر كتاب مطالب با عنوانها هماهنگ نيست.

هر يك از دو قسمت‌هشت باب دارد.مقرى در مقدمه مفصل كتاب مطالبى از سرگذشت زندگى خويش و تاريخ تأليف كتاب‌مى‌آورد.اين كتاب جزو سفرنامه‌هاى علمى به شمار مى‌رود.قسمت دوم كتاب، مطالعه‌اى‌مفصّل دربارۀ لسان‌الدين ابن خطیب، وزير و اديب معروف غرناطه در قرن هشتم هجرى است.

ويژگى‌ها و معايب

ويژگى اين كتاب اينست كه تاريخ و ادب و علم و هنر جامعۀ اسپانياى مسلمان را از قرن هشتم تا قرن پانزدهم ميلادى از مقابل ما مى‌گذراند و تابلوى بسيار بزرگى است كه از رونق و وضوح بى‌بهره نيست و در آن آدم‌ها و شهرها و آثار و حوادث و سفرهاو پيكارها و منظره‌هاى گوناگون را مى‌بينيم بطورى كه در نوشته‌هاى عربى مانند ندارد.

چنانكه گفته شد، اثر مقرى جزو سفرنامه‌هاى علمى به شمار مى‌رود ولى نمونۀ انحطاط اين رشته است.

تقريبا مطالب واقعى وى منحصر به تاريخ رفت و آمدها يا رسيدن به جايى است، كه عموماًدقيق اما مختصر است.نام دانشوران محلّى كه معمولا در اين نوع از سفرنامه‌ها هست در كتاب مقرى‌نيست بجز ياران دمشق كه به تفصيل از آنها سخن مى‌گويد.مطالب بيش از حدّ طولانى و مفصل است.مطالب تكرارى فراوانى در آن به چشم مى‌خورد.عيب اساسى كتاب اين است كه با اين‌حجم زياد مطالب چون بيابانى بى‌راهنماست.

نسخه‌شناسى

طبع ليدن به سال 1855‌م تا 1861‌م در 2 جلد توسط:دوزى، دوگا، كريل و رايت.اين چهار نفر با استفاده از نسخه‌هاى خطى كتابخانه‌هاى لندن، پاريس، آكسفورد، برلين و...به طبع آن اقدام نموده‌اندچاپ قاهره در 4 جلد در سال 1304 هجرى كه ضبط و تصحيح آن را محمد قاسم الحسينى عهده‌دارگشته است.

چاپ ديگر اين كتاب با تحقيقات محيى‌الدين عبدالحميد، كه تا حد زيادى از اغلاط تهى است، منتشر شده است.

چاپ بعدى اين اثر با تحقيق دكتر احسان عباس منتشر شده است.

نسخه حاضر با تحقيق و پژوهش يوسف الشيخ محمد البقاعي در قطع وزيرى با جلد گالينگوردر 9 جلد به ضميمه يك جلد فهارس براى بار نخست در سال 1419 ه‍-1998 م‌توسط «دار الفكر» بيروت به طبع رسيده است.

جلد 1 در 354 صفحه، جلد 2 در 488 صفحه، جلد 3 در 410 صفحه، جلد 4 در 430 صفحه، جلد 5 در 444 صفحه، جلد 6 در 389 صفحه، جلد 7 در 381 صفحه، جلد 8 در 327 صفحه، جلد 9 در 335 صفحه و جلد 10 در 406 صفحه.

منابع مقاله

1. كراچكوفسكى، تاريخ نوشته‌هاى جغرافيايى در جهان اسلامى، ص 577-583، ترجمه:ابوالقاسم پاينده
2. ادوارد فنديك، اكتفاء القنوع بما هو مطبوع، ص 80
3. مقدمه محقق يوسف الشيخ محمد البقاعي