۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
}} | }} | ||
'''شرح | '''شرح کتاب سیبویه'''، اثر [[سیرافی، حسن بن عبدالله|ابوسعید حسن بن عبدالله مرزبان سیرافى]] (متوفى 385ق)، مشهور به [[سیرافی، حسن بن عبدالله|قاضى ابوسعید سیرافى]]، قدیمى‌ترین شرح بر «الکتاب» [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سیبویه]] است که به زبان عربى، با تحقیق [[مهدلی، احمد حسن|احمد حسن مهدلى]] و [[علی، علی سید|على سید على]] در پنج جلد منتشر شده است. | ||
کتاب [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سیبویه]]، اولین کتاب جامع مسائل علم نحو است که از طریق شاگردش اخفش به دست ما رسیده است<ref>ماهر عباس جلال، ص 289</ref>[[سیبویه، عمرو بن عثمان|سیبویه]] با نگارش «الکتاب»، نقشى حیاتى و مهم در رشد و شکوفایى فرهنگ و تمدن اسلامى ایفا کرد. کتاب وى، نه‌تنها نخستین و ماندگارترین اثر موجود در زمینه دستور زبان عربى است، بلکه دانش‌هاى دیگرى چون زبان‌شناسى، لغت، تفسیر، قرائت، بلاغت، حدیث و حتى فقه نیز از آن بهره‌هاى فراوانى برده‌اند و پایه‌هاى نخستین خویش را بر این کتاب استوار ساخته‌اند. آراى [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سیبویه]] در «[[كتاب سيبويه و يليه تحصيل عين الذهب من معدن جوهر الأدب في علم مجازات العرب|الکتاب]]» چنان ارزشمند و مهم است که زبان‌شناسان و دستوریان غرب و شرق جهان درباره این آرا، پژوهش‌ها و تحقیقات گسترده‌اى داشته و دیدگاه‌هاى مختلفى را دراین باره بیان کرده‌اند؛ به‌طورى‌که نزدیک به یک‌صد شرح و حاشیه و تعلیقه بر آن در طول بیش از دوازده سده نوشته شده و براى تبیین دیدگاه‌هاى [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سیبویه]] و بیان ارزش‌هاى نهفته در «[[كتاب سيبويه و يليه تحصيل عين الذهب من معدن جوهر الأدب في علم مجازات العرب|الکتاب]]» نیز بیش از یک‌صد و پنجاه کتاب و بیش از دویست مقاله به زبان‌هاى مختلف به نگارش درآمده است<ref>على‌محمدى، على، ص 66</ref> | |||
[[سمعانی، عبدالکریم بن محمد |سمعانى]] در «[[الأنساب]]» گروهى از دانشمندان و | [[سمعانی، عبدالکریم بن محمد |سمعانى]] در «[[الأنساب]]» گروهى از دانشمندان و پرهیزکاران منسوب به «سیراف» و از جمله هفت تن را به نام و نشان ذکر مى‌کند و مشهورترین آنان را [[سیرافی، حسن بن عبدالله|ابوسعید سیرافى]] مؤلف کتاب حاضر مى‌داند<ref>مهدوى دامغانى، احمد، ص 18</ref>که کسى شرحى بهتر از آن بر این کتاب ننوشته است. حتى کسانى چون [[ابوعلى فارسى]] که معاصر [[سیرافی، حسن بن عبدالله|سیرافى]] بود، بر وى حسادت مى‌ورزیدند<ref>السامرايى، ابراهيم، ص 250</ref>[[ابن انباری، محمد بن قاسم|ابن الانبارى]] درباره شرح سیرافى بر «[[كتاب سيبويه و يليه تحصيل عين الذهب من معدن جوهر الأدب في علم مجازات العرب|الکتاب]]» [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سیبویه]] مى‌گوید: «اگر تنها همین یک کتاب را مى‌داشت بر فضیلت او کافى بود»<ref>مهدوى دامغانى، احمد، ص 24</ref> | ||
[[سیرافی، حسن بن عبدالله| | [[سیرافی، حسن بن عبدالله|سیرافى]] شرحش را بدون تمهید و مقدمه‌اى که شیوه او را توضیح دهد آغاز کرده است، اما با توجه به کتاب مى‌توان به شیوه او در این شرح دست یافت. وى ابتدا تکه‌اى از کلام [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سیبویه]] را ذکر مى‌کند و به دنبال آن به شرح آن عبارت مى‌پردازد. البته او همیشه به این روش ملتزم نیست؛ چنان‌که در «باب الهمزة»<ref>جلد 4، ص 274</ref>توضیحات خود را بر کلام [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سیبویه]] مقدم مى‌کند. [[سیرافی، حسن بن عبدالله|سیرافى]] عبارات را به‌گونه‌اى توضیح مى‌دهد که براى خواننده قابل فهم باشد؛ لذا [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|یاقوت]] در «[[معجم الأدباء (یاقوت حموی)|معجم الأدباء]]» مى‌نویسد: «نحویون زمان ما سه گروهند: آن‌که کلامش فهم نمى‌شود که «رمانى» است؛ آن‌که بخشى از کلامش فهمیده مى‌شود که «ابوعلى فارسى» است و آن‌که تمامى کلام او فهمیده مى‌شود که «[[سیرافی، حسن بن عبدالله|سیرافى]]» است»<ref>السامرايى، ابراهيم، ص 260</ref> | ||
وى در شرح مطالب تنها به عبارات [[سیبویه، عمرو بن عثمان| | وى در شرح مطالب تنها به عبارات [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سیبویه]] بسنده نکرده، بلکه مسائل فراوانى و به‌ویژه آراء نحویون پیش از [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سیبویه]] را متعرض شده است؛ به‌عنوان مثال اقوالى از [[مبرد، محمد بن یزید|مبرد]] را که [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سیبویه]] با آنها مخالف بوده، متعرض شده و همین اقوال، مشهور شده و نحویون بر آنها تعلیقه زده‌اند. گاه نیز اقوالى از [[مبرد، محمد بن یزید|مبرد]] را که [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سیبویه]] متذکر شده، رد کرده است<ref>همان، ص 261</ref> | ||
مذهب نحوى [[سیرافی، حسن بن عبدالله| | مذهب نحوى [[سیرافی، حسن بن عبدالله|سیرافى]] عموماً بصرى بوده و وقتى نظریه‌اى از آنها را متذکر مى‌شود با لفظ «أصحابنا» مى‌آورد و لذا وى مؤید بصریون بوده و آراء کوفیون را رد مى‌کند<ref>همان، ص 263</ref> | ||
در ابتداى | در ابتداى کتاب، مقدمه مختصرى از محققین اثر در شرح حال، اساتید، شاگردان و آثار [[سیرافی، حسن بن عبدالله|سیرافى]] آمده است. | ||
فهرست | فهرست محتویات هر جلد در انتهاى آن ذکر شده است. پاورقى‌هاى کتاب نیز به آدرس آیات، روایات، اشعار و اختلاف نسخ اختصاص دارد. | ||
== | ==پانویس == | ||
<references /> | <references /> | ||
== منابع مقاله == | == منابع مقاله == | ||
# مقدمه و متن | # مقدمه و متن کتاب. | ||
# ماهر عباس جلال، «نظرات | # ماهر عباس جلال، «نظرات فی کتاب [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سیبویه]]»، التراث العربی، جمادی‌الآخرة 1422، العدد 83 و 84. | ||
# | #السامرایی، إبراهیم، «أبوسعید السیرافی و کتاب [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سیبویه]]»، الدراسات الأدبیة، پاییز و زمستان 1343، شماره 3 و 4. | ||
#مهدوى دامغانى، احمد، «مقدمه‌اى در باب أخبار | #مهدوى دامغانى، احمد، «مقدمه‌اى در باب أخبار النحویین قاضى سیرافى»، گزارش میراث، دوره دوم، سال ششم، شماره سوم و چهارم، مرداد - آبان‌ماه 1391. | ||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||