المثل السائر في أدب الكاتب و الشاعر

المثل السائر في أدب الکاتب و الشاعر
پدیدآوران	ابن اثیر، نصرالله بن محمد (نويسنده) عبدالحميد، محمد محيي‌الدين (محقق)
ناشر	المکتبة العصرية
مکان نشر	لبنان - بيروت
سال نشر	1999م , 1420ق
چاپ	1
موضوع	ابن اثير، نصر الله بن محمد، 558 - 637ق. المثل السائر في ادب الکاتب و الشاعر - نقد و تفسير ادبيات عربي - مجموعه‌ها
زبان	عربي
تعداد جلد	2
کد کنگره	‎‏/‎‏م‎‏2‎‏ ‎‏1378 4217 ‏PJA‎‏ ‏‎
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

المثل السائر في أدب الكاتب و الشاعر، اثر ابوالفتح ضیاءالدین نصرالله بن محمد بن محمد عبدالکریم، معروف به ابن اثیر است که در موضوع علم بلاغت و بیان اسرار الفاظ و معانی و تفصیل انواع آنها، به زبان عربی نوشته شده و توسط محمد محیی‌الدین عبدالحمید، مورد تحقیق قرار گرفته است.

ساختار

کتاب، مشتمل است بر مقدمه محقق، شرح زندگانی نویسنده و متن اصلی که در یک مقدمه (دارای ده فصل) و دو مقاله، در دو جلد، تنظیم شده است.

گزارش محتوا

این کتاب، مشهورترین اثر ضیاءالدین است و در بیشتر منابع از وی به‌عنوان «صاحب المثل السائر» یاد می‌کنند.

موضوع کتاب، بیان اسرار الفاظ و معانی و تفصیل انواع آنهاست. مؤلف غالبا بخش‎هایی از رسائل خود را به‌عنوان الگوی منتخب کتابت می‎آورد.

شهرت فوق‎العاده این کتاب، شاید اولا به سبب تدریس آن توسط مؤلف در موصل و بغداد، ثانیا به سبب، جنبه تعلیمی آن باشد. سبک خاص نگارش و بیان ضیاءالدین را نیز نباید نادیده گرفت. این کتاب، ابن ابی‎الحدید را آن‌چنان برانگیخت که در مدت 13 یا 15 روز، کتاب «الفلك ‎الدائر علی المثل ‎السائر» را در رد آن نوشت و آن را بی‎آنکه بازخوانی کند، شتاب‌زده تقدیم کتابخانه مستنصریه بغداد کرد. اقدام ابن ابی‎الحدید، برخلاف آنچه وی با نام‌گذاری کنایت‌آمیز ردیه‎اش آرزو کرده بود، باعث گردید که از آن زمان تاکنون کتاب‎های متعددی در تأیید و رد «المثل السائر» نوشته شود و موجب جاودانگی آن گردد

ابن خلکان، درباره این کتاب مى‌گوید: «هر آنچه به فن کتابت مرتبط بوده است، در آن جمع آورى شده است».

کتاب، مشتمل بر یک مقدمه و دو مقاله است. مقدمه، بر محور بیان و ادوات و ابزار آن و نیز بر محور شاعر و کاتب و آنچه این دو باید به آن آراسته باشند، می‌چرخد و در ده فصل با موضوعات زیر نگارش یافته است: موضوع علم بیان، آلات علم بیان، حکم بر معانی، ترجیح بین معانی، جوامع کلم، حکمتی که گمشده مؤمن است، حقیقت و مجاز، فصاحت و بلاغت، ارکان کتابت و راه تعلم کتابت.

مقاله اول، در صناعت لفظى است که در دو بخش الفاظ مفرده و مرکبه تنظیم گشته است.

از جمله مطالبی که در این مقاله، مورد بحث و بررسی قرار گرفته، عبارتند از: تفاوت در الفاظ و وحشی و مبتذل از آنها، سجع، تصریع، تجنیس، موازنه و....

مقاله دوم، در صناعت معنوى است. نویسنده در این مقاله، نخست از خطابه و شعر و کتابت، سخن گفته و نمونه‌هایی از نوشته‌ها و رساله‌های خود را آورده، سپس مباحث این صناعت را در شانزده نوع بیان کرده که هر نوعی به جانبی از جوانب معنا مربوط می‌گردد؛ مثل: ایجاز، استدراج، اطناب، عطف، تقدیم و تأخیر و....

وضعیت کتاب

فهرست مطالب هر جلد، در انتهای همان جلد آمده است.

پاورقی‌ها، مشتمل است بر ذکر منابع، نسخه‌بدل‌ها، ترجمه شعرایی که در متن از آنها یاد شده و...

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. الفيصل، سمر روحي، «ابن الأثير الجزري و كتابه (المثل السائر في أدب الكاتب و الشاعر)»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: التراث العربي، محرم 1421، شماره 79، صفحه 70 تا 76.
3. یوسفی اشکوری حسن، مدخل «ابن اثیر»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامى، ج2،