راهنمای دانشوران در ضبط نام‌ها، نسب‌ها و نسبت‌ها

راهنمای دانشوران در ضبط نامها، نسب‌ها و نسبت‌ها
پدیدآوران	برقعی، علی‌اکبر (نویسنده) برقعي، محمدباقر (مقدمه نويس)
ناشر	جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی
مکان نشر	ايران - قم
سال نشر	1384ش
چاپ	1
شابک	‎964-470-090-2
موضوع	1.اسلام - سرگذشت‌نامه 2.نامهای جغرافیایی - تلفظ 3.نسب شناسی
زبان	فارسی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏CS‎‏ ‎‏25‎‏ ‎‏/‎‏ب‎‏4‎‏ر‎‏2

راهنمای دانشوران در ضبط نام‌ها، نسب‌ها و نسبت‌ها، اثر سید علی‌اکبر برقعی قمی، با تحقیق سید محمدباقر برقعی، مجموعه ای است که به ضبط صحیح نام‌ها، نسب‌ها و نسبت‌های مختلف و دشوار پرداخته است.

کتاب به زبان فارسی نوشته شده و برای نخستین بار در سال 1328ش، چاپ شده است.

ساختار

کتاب با مقدمه محقق آغاز و اسامی به ترتیب حروف الفبا، در دو جلد گرد آمده است.

برای ضبط نام‌ها، نسب‌ها و نسبت‌ها به سه طریق می‌توان عمل کرد:

1. با قرار دادن اعراب بر روی حروف، ضبط کلمه را نشان داد و مشخص کرد.
2. در برابر هر کلمه، شکل لاتین آن را نوشت تا ضبط آن به درستی شناخته شود.
3. حروف هر کلمه را با قید ضم، فتح، کسر و سکون نوشت و مشخص ساخت.

مؤلف در این کتاب از روش سوم استفاده کرده، ولی برای ضبط هر کلمه، غیر از تقیید کلمات به ضم و فتح و کسر و سکون، وزن هر کلمه را نیز با آوردن کلمه معروفی که هم وزن آن است، به طور دقیق مشخص کرده است تا هیچ ابهامی برای خواننده باقی نماند

توجه به این نکته ضروری است که تمام تاریخ‌های کتاب، چه در متن و چه در حواشی، بر اساس تاریخ هجری قمری است؛ مگر چند مورد که در آن‌ها تاریخ شمسی، قید شده است.

گزارش محتوا

در مقدمه، ابتدا زندگی نامه مفصلی از نویسنده ارائه گردیده و در ادامه، نکاتی پیرامون کتاب تذکر داده شده است.

نویسنده در توضیح و ضبط کلمه «آلوسی»، چنین نگاشته است:با همزه کشیده و لام مضموم، منسوب است به آلوسه بر وزن آسوده و آن قریه ای است بر کنار فرات و جمعی از اعلام ادب و فضل، از آنجا برخاسته‌اند؛ از جمله: مؤید بن محمد بن علی آلوسی از شعرای قرن ششم و از مخصوصاًن یحیی بن خبیره وزیر و متوفی 557 و از جمله: شهاب‌الدین سید محمود آلوسی، ادیب بارع، صاحب کتاب «روح المعانی» و..

برخی از دیگر اسامی ذکرشده در کتاب، عبارتند از: آمدی، آملی، آوی، ابحر، ابرش، ابلی، اثال، احسایی، احمری، احمسی، امامه و...

از جمله ویژگی‌های اثر حاضر آن است که نویسنده پس از سال‌ها بررسی و استقصا، آن را به صورت تحقیقی دلنشین درآورده تا پژوهشگران را از مراجعه به کتب مختلف، بی نیاز کند؛ لذا می‌توان چنین گفت که این کتاب، در موضوع ضبط نام‌ها، نسب‌ها و نسبت‌ها در نوع خود کم نظیر است.

ویژگی دیگر این اثر، آن است که نویسنده، برای آنکه خوانندگان احساس ملال و خستگی نکنند، از ذوق ادبی خود بهره گرفته و در خلال کتاب، به لطایف و ظرایفی اشاره کرده تا مطالعه کننده را بر سر شوق آورد. همچنین تحقیقات وی در زمینه لغت شناسی و ریشه یابیواژه‌ها هم بر شیرینی و اهمیت کار افزوده است.

وضعیت کتاب

فهارس هر جلد، در انتهای همان جلد آمده است که عبارتند از: فهرست آیات و روایات؛ اشعار عربی؛ اشعار فارسی؛ اسامی انبیا و ائمه معصومین(ع)؛ اعلام رجال؛ اعلام نسوان؛ کنی و القاب؛ تخلص‌ها؛ تیره‌ها؛ خاندان، طوایف و قبایل؛ اماکن و مطالب. البته با این تفاوت که فهرست منابع و مآخذ مورد استفاده نویسنده نیز در انتهای جلد دوم آمده است.

پاورقی‌ها توسط مؤلف و محقق نوشته شده و پاورقی‌های نویسنده، با قید (مؤلف) مشخص شده است. در پاورقی‌ها، به توضیح و تشریح برخی واژه‌های متنو نیز اضافات و توضیحات بیشتر محقق پرداخته شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.