عمل الیوم و اللیلة: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات کتاب | تصویر = NUR59621J1.jpg | عنوان = عمل الیوم و اللیلة | عنوان‌های...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
[[نسائی، احمد بن علی]] (نويسنده) | [[نسائی، احمد بن علی]] (نويسنده) | ||
[[فاروق | [[حماده، فاروق]] (محقق) | ||
| زبان = عربی | | زبان = عربی | ||
| کد کنگره = /الف2ع8 266/3 BP | | کد کنگره = /الف2ع8 266/3 BP | ||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
| شابک = | | شابک = | ||
| تعداد جلد = 1 | | تعداد جلد = 1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =59621 | ||
| کد پدیدآور = 861 | | کد پدیدآور = 861 | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
}} | }} | ||
'''عمل الیوم و اللیلة'''، اثر ابوالرحمن احمد بن شعیب بن علی بن نسائی (متوفی 303ق)، کتابی است مشتمل بر احادیثی از پیامبر(ص) که درباره اعمال و اذکار شبانه‌روز می‌باشد. | '''عمل الیوم و اللیلة'''، اثر [[نسائی، احمد بن علی|ابوالرحمن احمد بن شعیب بن علی بن نسائی]] (متوفی 303ق)، کتابی است مشتمل بر احادیثی از پیامبر(ص) که درباره اعمال و اذکار شبانه‌روز می‌باشد. | ||
این کتاب با تحقیق فاروق حماده به چاپ رسیده است. | این کتاب با تحقیق [[حماده، فاروق|فاروق حماده]] به چاپ رسیده است. | ||
==انگیزه تألیف== | ==انگیزه تألیف== | ||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
مقدمه، در پنج فصل به شرح ذیل، سامان‌دهی شده است: | مقدمه، در پنج فصل به شرح ذیل، سامان‌دهی شده است: | ||
فصل نخست، به شرح‌حال نسائی اختصاص یافته و در آن، اطلاعاتی پیرامون نام، تاریخ ولادت و شهر آن<ref>مقدمه، ص11</ref>، سفرهایی که به‌منظور کسب علم انجام داده و شیوخ وی<ref>همان، ص15</ref>، شاگردان<ref>همان، ص21</ref>، نحوه سلوک و عقاید<ref>همان، ص25</ref> و تاریخ و نحوه وفات وی ارائه گردیده است<ref>همان، ص25</ref>. | فصل نخست، به شرح‌حال [[نسائی، احمد بن علی|نسائی]] اختصاص یافته و در آن، اطلاعاتی پیرامون نام، تاریخ ولادت و شهر آن<ref>مقدمه، ص11</ref>، سفرهایی که به‌منظور کسب علم انجام داده و شیوخ وی<ref>همان، ص15</ref>، شاگردان<ref>همان، ص21</ref>، نحوه سلوک و عقاید<ref>همان، ص25</ref> و تاریخ و نحوه وفات وی ارائه گردیده است<ref>همان، ص25</ref>. | ||
فصل دوم، به معرفی آثار نسائی، اختصاص یافته است. از جمله این آثار، می‌توان به | فصل دوم، به معرفی آثار [[نسائی، احمد بن علی|نسائی]]، اختصاص یافته است. از جمله این آثار، می‌توان به «[[المجتبی من السنن (المشهور بسنن النسائی)|السنن]]»، «الكنی»، «الضعفاء و المتروكين»، «التمييز»، «الطبقات»، «تصنيف في معرفة الإخوة و الأخوات من العلماء و الرواة»، «مسند حديث مالك بن أنس»، «مسند علي بن أبي طالب»، «تفسير القرآن الكریم»، «الجمعة»، «خصائص علي»، «مناسك الحج»، «فضائل القرآن الكریم» و «تسمية فقهاء الأمصار من أصحاب رسول‌الله(ص)» اشاره کرد<ref>همان، ص28- 38</ref>. | ||
در فصل سوم، ضمن بررسی اوضاع اجتماعی و سیاسی دوران زندگانی نسائی، به بحث پیرامون روش وی در تصنیف آثارش و آراء و نظریات او در باب جرح و تعدیل، پرداخته شده است<ref>همان، ص39- 59</ref>. | در فصل سوم، ضمن بررسی اوضاع اجتماعی و سیاسی دوران زندگانی [[نسائی، احمد بن علی|نسائی]]، به بحث پیرامون روش وی در تصنیف آثارش و آراء و نظریات او در باب جرح و تعدیل، پرداخته شده است<ref>همان، ص39- 59</ref>. | ||
در فصل چهارم، به معرفی دو اثر معروف سنایی، یعنی | در فصل چهارم، به معرفی دو اثر معروف سنایی، یعنی «[[المجتبی من السنن (المشهور بسنن النسائی)|السنن الكبری]]» و «السنن الصغری» پرداخته شده است. در ابتدای این فصل، نخست به نقل از ابن حجر در «تهذيب التهذيب»، مشهورترین راویان از نسایی نام برده شده است که عبارتند از: فرزندش عبدالکریم، ابوبکر احمد بن محمد بن اسحاق ابن سنی، ابوعلی حسن بن خضر اسیوطی، حسن بن رشیق عسکری، ابوالقاسم حمزه بن محمد بن علی کنانی، ابوالحسن محمد بن عبدالکریم بن زکریا بن حیویه، محمد بن معاویه احمد، محمد بن قاسم اندلسی، علی بن ابی جعفر طحاوی و ابوبکر احمد بن محمد بن مهندس<ref>همان، ص60</ref> و سپس، شرح‌حال مختصری از برخی از ایشان، ارائه گردیده است<ref>همان، ص61- 78</ref>. | ||
فصل پنجم، مطالعه و تحقیقی است پیرامون | فصل پنجم، مطالعه و تحقیقی است پیرامون «[[المجتبی من السنن (المشهور بسنن النسائی)|السنن]]» [[نسائی، احمد بن علی|نسائی]] از جنبه‌های مختلفی همچون متن، اسناد و رجال این کتاب مهم<ref>همان، ص79- 88</ref>. | ||
در فصل ششم، به معرفی کتاب حاضر و تشریح روش مؤلف در تدوین آن، پرداخته شده است. محقق معتقد است که نسایی، این کتاب را مستقل از سایر آثار خویش، به نگارش درآورده و برای این امر، به اموری استدلال نموده است که به برخی از آنها، اشاره می‌شود: | در فصل ششم، به معرفی کتاب حاضر و تشریح روش مؤلف در تدوین آن، پرداخته شده است. محقق معتقد است که نسایی، این کتاب را مستقل از سایر آثار خویش، به نگارش درآورده و برای این امر، به اموری استدلال نموده است که به برخی از آنها، اشاره می‌شود: | ||
# بیان انگیزه و سبب تألیف آن؛ که آن را به درخواست و سفارش بدرالحمامی، ابونجم مولی المعتضد بالله، یکی از امرای عباسی، نوشته است. | # بیان انگیزه و سبب تألیف آن؛ که آن را به درخواست و سفارش بدرالحمامی، ابونجم مولی المعتضد بالله، یکی از امرای عباسی، نوشته است. | ||
# تصریح برخی از حفاظ اوراد و اذکار نبوی بر اینکه نسائی، کتاب «عمل الیوم و اللیلة» را در این موضوع، نوشته است، که از جمله آنها، عبارتند از منذری (متوفی 656ق)، نووی در «الفتوحات الربانية»، جمال‌الدین زیلعی (متوفی 762ق)، عمادالدین ابن کثیر دمشقی، شیخ‌الاسلام بلقینی (متوفی 805ق) و ابن حجر عسقلانی در «نتائج الأفكار شرح الأذكار النووية». | # تصریح برخی از حفاظ اوراد و اذکار نبوی بر اینکه [[نسائی، احمد بن علی|نسائی]]، کتاب «عمل الیوم و اللیلة» را در این موضوع، نوشته است، که از جمله آنها، عبارتند از منذری (متوفی 656ق)، نووی در «الفتوحات الربانية»، جمال‌الدین زیلعی (متوفی 762ق)، عمادالدین ابن کثیر دمشقی، شیخ‌الاسلام بلقینی (متوفی 805ق) و ابن حجر عسقلانی در «نتائج الأفكار شرح الأذكار النووية». | ||
# علامه محمد بن سلیمان رودانی (متوفی 1094ق) در کتاب «أوائل الكتب الحديثية»، ابتدا حدیثی از این کتاب نقل کرده و آن را، کتابی مستقل دانسته و سپس، در نقل حدیثی دیگر، آن را کتابی ضمیمه شده به «السنن الكبری» دانسته است<ref>همان، ص90- 94</ref>. | # علامه محمد بن سلیمان رودانی (متوفی 1094ق) در کتاب «أوائل الكتب الحديثية»، ابتدا حدیثی از این کتاب نقل کرده و آن را، کتابی مستقل دانسته و سپس، در نقل حدیثی دیگر، آن را کتابی ضمیمه شده به «السنن الكبری» دانسته است<ref>همان، ص90- 94</ref>. | ||
پیرامون روش و شیوه کار نسائی در این کتاب، به این نکته اشاره شده است که این اثر، از لحاظ زمانی، اولین کتابی است که در این موضوع، به رشته تحریر درآمده و به شکلی عام، می‌توان آن را جزئی از | پیرامون روش و شیوه کار [[نسائی، احمد بن علی|نسائی]] در این کتاب، به این نکته اشاره شده است که این اثر، از لحاظ زمانی، اولین کتابی است که در این موضوع، به رشته تحریر درآمده و به شکلی عام، می‌توان آن را جزئی از «[[المجتبی من السنن (المشهور بسنن النسائی)|السنن]]» [[نسائی، احمد بن علی|نسائی]] و در کنار پنج کتاب صحیح دیگر اهل سنت دانست که به‌عنوان مرجعی مطمئن برای اهل سنت، به شمار رفته و از جایگاه خاص و ویژه‌ای در میان سایر کتب روایی اهل سنت دارد. نکته قابل‌تأمل پیرامون این کتاب، آن است که روش و شیوه نگارش این کتاب، همان روش نگارش [[نسائی، احمد بن علی|نسائی]] در کتاب «[[المجتبی من السنن (المشهور بسنن النسائی)|السنن الكبری]]» بوده و فقط از لحاظ موضوع روایات، با آن متفاوت است و لذا از دو زاویه زیر، می‌توان این کتاب را مورد بحث و بررسی قرار داد: | ||
# اسانید، رجال و متن؛ | # اسانید، رجال و متن؛ | ||
# موضوع و شمولیت<ref>همان، ص95</ref>. | # موضوع و شمولیت<ref>همان، ص95</ref>. | ||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
در فصل هفتم، به معرفی تألیفاتی که در موضوع اثر حاضر، به رشته تحریر درآمده، با اشاره به زمان نگارش آنها، پرداخته شده است که از جمله آنها، می‌توان از آثار علمای زیر نام برد: | در فصل هفتم، به معرفی تألیفاتی که در موضوع اثر حاضر، به رشته تحریر درآمده، با اشاره به زمان نگارش آنها، پرداخته شده است که از جمله آنها، می‌توان از آثار علمای زیر نام برد: | ||
# محمد بن فضیل بن غزوان ضبی (متوفی 195ق) صاحب کتاب «الدعاء»؛ | # محمد بن فضیل بن غزوان ضبی (متوفی 195ق) صاحب کتاب «الدعاء»؛ | ||
# ابوداود سجستانی (متوفی 275ق) صاحب کتاب «الدعاء»؛ | # [[ابوداود، سلیمان بن اشعث|ابوداود سجستانی]] (متوفی 275ق) صاحب کتاب «الدعاء»؛ | ||
# ابوبکر عبدالله بن محمد بن عبید بن سفیان قریشی (متوفی 281ق) صاحب کتاب «الدعاء»؛ | # ابوبکر عبدالله بن محمد بن عبید بن سفیان قریشی (متوفی 281ق) صاحب کتاب «الدعاء»؛ | ||
# حسن بن علی بن شبیب معمری (متوفی 295ق) صاحب کتاب «عمل الیوم و اللیلة»؛ | # حسن بن علی بن شبیب معمری (متوفی 295ق) صاحب کتاب «عمل الیوم و اللیلة»؛ | ||
| خط ۸۱: | خط ۸۱: | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||
<references/> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
| خط ۸۸: | خط ۸۸: | ||
== وابسته‌ها == | == وابسته‌ها == | ||
[[مفتاح الفلاح في عمل اليوم و الليلة من الواجبات و المستحبات]] | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | |||
[[رده: | [[رده:آداب و رسوم]] | ||
[[رده:مباحث خاص آداب و رسوم]] | |||
[[رده: | [[رده:ادعیه، اذکار، اوراد، اعمال]] | ||
[[رده: | |||
[[رده: | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۵ سپتامبر ۲۰۲۰، ساعت ۰۰:۳۶
| عمل الیوم و اللیلة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | نسائی، احمد بن علی (نويسنده) حماده، فاروق (محقق) |
| ناشر | مؤسسة الرسالة |
| مکان نشر | مغرب - رباط |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /الف2ع8 266/3 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
عمل الیوم و اللیلة، اثر ابوالرحمن احمد بن شعیب بن علی بن نسائی (متوفی 303ق)، کتابی است مشتمل بر احادیثی از پیامبر(ص) که درباره اعمال و اذکار شبانه‌روز می‌باشد.
این کتاب با تحقیق فاروق حماده به چاپ رسیده است.
انگیزه تألیف
کتاب به درخواست بدرالکبیر امیر ابوالنجم، از فرماندهان ترک المعتضد بالله عباسی نوشته شده است[۱].
ساختار
کتاب با مقدمه مفصلی از محقق آغاز شده و 1141 روایت کتاب بر اساس اولین حرف آن، به ترتیب حروف الفباء، تنظیم شده است.
گزارش محتوا
مقدمه، در پنج فصل به شرح ذیل، سامان‌دهی شده است:
فصل نخست، به شرح‌حال نسائی اختصاص یافته و در آن، اطلاعاتی پیرامون نام، تاریخ ولادت و شهر آن[۲]، سفرهایی که به‌منظور کسب علم انجام داده و شیوخ وی[۳]، شاگردان[۴]، نحوه سلوک و عقاید[۵] و تاریخ و نحوه وفات وی ارائه گردیده است[۶].
فصل دوم، به معرفی آثار نسائی، اختصاص یافته است. از جمله این آثار، می‌توان به «السنن»، «الكنی»، «الضعفاء و المتروكين»، «التمييز»، «الطبقات»، «تصنيف في معرفة الإخوة و الأخوات من العلماء و الرواة»، «مسند حديث مالك بن أنس»، «مسند علي بن أبي طالب»، «تفسير القرآن الكریم»، «الجمعة»، «خصائص علي»، «مناسك الحج»، «فضائل القرآن الكریم» و «تسمية فقهاء الأمصار من أصحاب رسول‌الله(ص)» اشاره کرد[۷].
در فصل سوم، ضمن بررسی اوضاع اجتماعی و سیاسی دوران زندگانی نسائی، به بحث پیرامون روش وی در تصنیف آثارش و آراء و نظریات او در باب جرح و تعدیل، پرداخته شده است[۸].
در فصل چهارم، به معرفی دو اثر معروف سنایی، یعنی «السنن الكبری» و «السنن الصغری» پرداخته شده است. در ابتدای این فصل، نخست به نقل از ابن حجر در «تهذيب التهذيب»، مشهورترین راویان از نسایی نام برده شده است که عبارتند از: فرزندش عبدالکریم، ابوبکر احمد بن محمد بن اسحاق ابن سنی، ابوعلی حسن بن خضر اسیوطی، حسن بن رشیق عسکری، ابوالقاسم حمزه بن محمد بن علی کنانی، ابوالحسن محمد بن عبدالکریم بن زکریا بن حیویه، محمد بن معاویه احمد، محمد بن قاسم اندلسی، علی بن ابی جعفر طحاوی و ابوبکر احمد بن محمد بن مهندس[۹] و سپس، شرح‌حال مختصری از برخی از ایشان، ارائه گردیده است[۱۰].
فصل پنجم، مطالعه و تحقیقی است پیرامون «السنن» نسائی از جنبه‌های مختلفی همچون متن، اسناد و رجال این کتاب مهم[۱۱].
در فصل ششم، به معرفی کتاب حاضر و تشریح روش مؤلف در تدوین آن، پرداخته شده است. محقق معتقد است که نسایی، این کتاب را مستقل از سایر آثار خویش، به نگارش درآورده و برای این امر، به اموری استدلال نموده است که به برخی از آنها، اشاره می‌شود:
- بیان انگیزه و سبب تألیف آن؛ که آن را به درخواست و سفارش بدرالحمامی، ابونجم مولی المعتضد بالله، یکی از امرای عباسی، نوشته است.
- تصریح برخی از حفاظ اوراد و اذکار نبوی بر اینکه نسائی، کتاب «عمل الیوم و اللیلة» را در این موضوع، نوشته است، که از جمله آنها، عبارتند از منذری (متوفی 656ق)، نووی در «الفتوحات الربانية»، جمال‌الدین زیلعی (متوفی 762ق)، عمادالدین ابن کثیر دمشقی، شیخ‌الاسلام بلقینی (متوفی 805ق) و ابن حجر عسقلانی در «نتائج الأفكار شرح الأذكار النووية».
- علامه محمد بن سلیمان رودانی (متوفی 1094ق) در کتاب «أوائل الكتب الحديثية»، ابتدا حدیثی از این کتاب نقل کرده و آن را، کتابی مستقل دانسته و سپس، در نقل حدیثی دیگر، آن را کتابی ضمیمه شده به «السنن الكبری» دانسته است[۱۲].
پیرامون روش و شیوه کار نسائی در این کتاب، به این نکته اشاره شده است که این اثر، از لحاظ زمانی، اولین کتابی است که در این موضوع، به رشته تحریر درآمده و به شکلی عام، می‌توان آن را جزئی از «السنن» نسائی و در کنار پنج کتاب صحیح دیگر اهل سنت دانست که به‌عنوان مرجعی مطمئن برای اهل سنت، به شمار رفته و از جایگاه خاص و ویژه‌ای در میان سایر کتب روایی اهل سنت دارد. نکته قابل‌تأمل پیرامون این کتاب، آن است که روش و شیوه نگارش این کتاب، همان روش نگارش نسائی در کتاب «السنن الكبری» بوده و فقط از لحاظ موضوع روایات، با آن متفاوت است و لذا از دو زاویه زیر، می‌توان این کتاب را مورد بحث و بررسی قرار داد:
- اسانید، رجال و متن؛
- موضوع و شمولیت[۱۳].
در فصل هفتم، به معرفی تألیفاتی که در موضوع اثر حاضر، به رشته تحریر درآمده، با اشاره به زمان نگارش آنها، پرداخته شده است که از جمله آنها، می‌توان از آثار علمای زیر نام برد:
- محمد بن فضیل بن غزوان ضبی (متوفی 195ق) صاحب کتاب «الدعاء»؛
- ابوداود سجستانی (متوفی 275ق) صاحب کتاب «الدعاء»؛
- ابوبکر عبدالله بن محمد بن عبید بن سفیان قریشی (متوفی 281ق) صاحب کتاب «الدعاء»؛
- حسن بن علی بن شبیب معمری (متوفی 295ق) صاحب کتاب «عمل الیوم و اللیلة»؛
- یوسف قاضی (متوفی 297ق) صاحب کتاب «الذکر»؛
- ابوبکر جعفر بن محمد بن حسن فریابی (متوفی 301ق) صاحب کتاب «الذکر»؛
- ابن فطیس ابوعبدالله بن محمد بن فطیس اندلسی البیری (متوفی 319ق) صاحب کتاب «الروع و الأهوال» و «الدعاء»؛
- ابوعبدالله حسین بن اسماعیل بن محمد بن اسماعیل ضبی محاملی (متوفی 330ق) و...[۱۴].
در فصل هشتم، ضمن اشاره به نسخ مورد اعتماد محقق در تحقیق کتاب[۱۵]، به اقدامات تحقیقی صورت گرفته بر روی آن، اشاره شده است که از جمله آنها، می‌توان به امور زیر، اشاره نمود:
- ضبط اسانید، به واسطه تحریر اسامی رجال و تصحیح اغلاط و نقصان آن؛
- ضبط صحیح متون به‌دوراز تصحیف و تحریف؛
- ثبت اختلاف نسخ؛
- شماره‌گذاری احادیث؛
- نوشتن تعلیق برای احادیث و تخریج آن با کمک کتب صحاح سته[۱۶].
به‌منظور آشنایی با روایات کتاب، به عنوان نمونه، به چند روایت، اشاره می‌شود: در روایتی از ابوسلام، چنین آمده است که پیامبر(ص) فرمودند: «ما من مسلم یقول حین یصبح ثلاثاً و حین یمسی: رضیت بالله ربا، وبالاسلام دینا و بمحمد(ص) نبیا إلا کان حقاً علی الله أن یرضیه یوم القیامة» (هیچ بنده مسلمانی نیست که هنگام صبح و شب سه مرتبه بگوید: از خدا به عنوان رب و از اسلام به عنوان دین و از محمد(ص) به عنوان پیامبر راضی هستم، مگر آنکه بر خداوند حتمی می‌شود که او روز قیامت، او را راضی بدارد)[۱۷]. در روایت دیگری که عمرو بن شعیب از پدر و جدش نقل می‌کند، پیامبر(ص) فرمودند: «من قال: لا إله إلا ألله، وحده لا شریک له، له الملک و له الحمد و هو علی کل شیء قدیر، مائة مرة إذا أصبح و مائة مرة إذا أمسی لم یأت احد بأفضل منه إلا من قال أفضل من ذلک» (هر کسی که روز و شب، صد مرتبه بگوید خدایی جز خدای یگانه نیست، ملک و ستایش از آن اوست و او بر هر چیزی قدیر و تواناست، کسی افضل از او نخواهد بود، مگر کسی که بیشتر از او، این ذکر را بگوید)[۱۸].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب، به همراه فهرست منابع مورد استفاده محقق، در انتهای کتاب آمده و در پاورقی‌ها، علاوه بر اشاره به اختلاف نسخ[۱۹] به بررسی روات و موثق یا ضعیف بودن آنها، پرداخته شده است[۲۰].
پانویس
- ↑ مقدمه، ص90
- ↑ مقدمه، ص11
- ↑ همان، ص15
- ↑ همان، ص21
- ↑ همان، ص25
- ↑ همان، ص25
- ↑ همان، ص28- 38
- ↑ همان، ص39- 59
- ↑ همان، ص60
- ↑ همان، ص61- 78
- ↑ همان، ص79- 88
- ↑ همان، ص90- 94
- ↑ همان، ص95
- ↑ همان، ص103- 116
- ↑ همان، ص117- 126
- ↑ همان، ص116-129
- ↑ متن کتاب، ص135
- ↑ همان، ص383- 384
- ↑ ر.ک: پاورقی، ص213
- ↑ ر.ک: همان، ص209
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.