فروغی، محمدعلی

فروغی، محمدعلی

نام	فروغی، محمدعلی
نام‌های دیگر	ذکاءالملک
نام پدر	محمدحسين اديب
متولد	1254 ش
محل تولد	تهران
رحلت	1321 ش
اساتید	کمال‌الملک
برخی آثار	فن سماع طبیعی سیر حکمت در اروپا به ضمیمه گفتار در روش راه بردن عقل رباعیات عمر خیام نیشابوری، متن درست و کامل رباعیات خیام مقابله
کد مؤلف	AUTHORCODE05892AUTHORCODE

محمدعلى فروغى (1254-1321ق)، ذكاءالملک فرزند محمدحسين اديب (1294 - 1361ق)، نویسنده، اديب، مترجم و روشنفکر، سیاستمدار، دیپلمات، نماینده، نخست وزیر، وزیر، روزنامه‌نگار، تاریخ‌دان، فراماسونر، نوه محمدمهدى ارباب اصفهانى

ولادت

فرزند محمدحسین ذكاءالملك اول به سال ۱۲۵۴ خورشیدی در تهران چشم به جهان گشود. پدرش یعنی محمدحسین خان اهل اصفهان و در آنجا متولد شده بود. مرحوم استاد جلال همایی درباره شرح زندگی این خاندان مطالبی نوشته و تاكید كرده است كه محمدعلی خان فروغی فرزند محمدحسین خان بن آقا مهدی ارباب بوده است. آنها خانوادگی در عین تجارت اهل علم و فضل بوده اند. 

تحصیلات

تحصيلات خود را از پنج سالگى نزد پدر آغاز كرد و ظرف مدت هفت سال كليات زبان‌هاى فارسى، عربى و فرانسه را آموخت و از علوم جديد نيز بهره گرفت. بعد از آن وارد مدرسه دارالفنون شد و به تحصيل در رشته طب پرداخت، اما پس از چندى به علت علاقه به فلسفه و ادبيات، در اين دو زمينه مشغول به فعاليت شد. چندى نيز در مدرسه صدر به تكميل تحصيلات پرداخت. بعد از اينكه پدرش هفته‌نامه «تربيب» را انتشار داد، محمدعلى به‌عنوان سردبير، نویسنده و مترجم هفته‌نامه مقالاتى در آن نوشت.

پس از تأسيس مدرسه علوم سياسى در ابتدا به‌عنوان مترجم و سپس به‌عنوان استاد و معاون مدرسه به خدمت پرداخت. بعد از درگذشت محمدحسين فروغى، محمدعلى ملقب به ذكاء الملك شد و رياست مدرسه علوم سياسى را به عهده گرفت. فروغى در طى زندگانى سياسى خود چند بار به وكالت مجلس و سفارت رسيد و چندين بار وزير و نخست‌وزير شد.

پدر فروغی از معاریف فرهنگی زمان خود به شمار می‌رفت که تحت تأثیر میرزا ملکم خان از پیشکسوتان ترویج فرهنگ غربی و فراماسونری در ایران به شمار می‌رود. محمدعلی فروغی مشوّق احمدشاه قاجار برای استعفا بود و در به قدرت رسیدن رضاخان و تأسیس سلسله پهلوی، نقشی اساسی ایفا کرد. او نخستین رییس الوزرای رضاخان بود که شانزده سال بعد نیز برای اولین بار تاج پادشاهی را بر سر محمدرضا پهلوی نهاد. فروغی معتمدترین شخصیت سیاسی ایران از نظر دربار لندن جهت پیشبرد سیاست‌های استعماری بریتانیا در ایران محسوب می‌شد. او در تمام مراحل سیاست‌های ضداسلامی خود و رضاخان، مورد حمایت مستقیم انگلیس قرار داشت. 

وفات

 محمدعلی فروغی سرانجام در 5 آذر 1321 ش، در 67 سالگی، هنگامی که وزیر دربار محمدرضا پهلوی بود، بر اثر سکته قلبی در تهران درگذشت و در ابن بابويه به خاک سپرده شد.

آثار

1. آئين سخنورى در فن خطابه؛
2. حكمت سقراط؛
3. تاريخ ملل مشرق؛
4. ترجمه اصول علم ثروت؛
5. سير حكمت در اروپا؛
6. تاريخ سلاطين ساسانى؛
7. ترجمه فهرست رجال بزرگ مماليك.

وى به تصحيح و تحقيق آثار زير نيز همت نهاده است:

1. فن سماع طبيعى؛
2. بوستان سعدى از روى قديم‌ترين نسخه‌هاى موجود؛
3. كليات سعدى؛
4. رباعيات عمر خيام نيشابورى، متن درست و كامل رباعيات خيام.

منابع مقاله

اثرآفرينان، دكتر محمدرضا نصيرى، جلد چهارم، ص 285 - 286.

وابسته‌ها

فرهنگ نفیسی

فن سماع طبیعی

سیر حکمت در اروپا به ضمیمه گفتار در روش راه بردن عقل

بوستان سعدي از روي قديمترين نسخه‌های موجود

کلیات سعدی

رباعیات عمر خیام نیشابوری، متن درست و کامل رباعیات خیام

قصاید سعدی