بحث حول الإستقسام (مشروعية الإستخارة)

‏بحث حول الإستقسام (مشروعية الإستخارة)
پدیدآوران	صافی، لطف‌‎الله (نويسنده)
ناشر	بی نا
مکان نشر	ايران - قم
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

بحث حول الإستقسام (مشروعية الإستخارة)، اثر عالم و مرجع شیعه آیت‌الله لطف‌الله صافی گلپایگانی (متولد 1297ش)، رساله عربی مختصری در بررسی مشروعیت استخاره به قرآن کریم و تسبیح و رد دلایل منکرین است.

ساختار

کتاب مشتمل بر مقدمه، قول شیخ محمود شلتوت و سه قول دیگر است. نویسنده هر یک از اقوال را بررسی و سپس قول سوم را که مروی از اهل‌بیت(ع) می‌باشد را تقویت کرده است.

گزارش محتوا

نویسنده در مقدمه اثر پس از حمد و ثنای الهی و صلوات بر محمد و خاندان طاهرینش چنین می‌نویسد: در یکی از شماره‌های «رسالة الإسلام» که در دارالتقریب قاهره منتشر می‌شود، بخشی را در موضوع تفسیر قرآن کریم به استاد شهیر «شیخ محمود شلتوت» اختصاص داده است. در آن بر آنچه وی پیرامون تفسیر آیه کریمه وَ أَنْ تَسْتَقْسِمُوا بِالْأَزْلامِ نوشته بود و نظر خودش در رابطه با این آیه برخوردم. وی استخاره به قرآن و دانه‌های تسبیح مأثوره از ائمه(ع) را ملحق به استقسام بالازلام با حصی و رمل شمرده که نوعی سحر به‌حساب می‌آمده است. وی گمان کرده که استخاره به قرآن و تسبیح با حفظ عقل منافات دارد و قرآن با این کار وسیله سحر و چشم‌بندی می‌شود ‏.

ازلام‌ جمع‌ «زلم»‌ بر وزن‌‌ شرف‌ به معنی چوبه‌های تیر است که به‌وسیله آنها «گوشت شـتر خریداری شده‌» تقسیم می‌شود، و تقسیم گوشت به حکم آیه یاد شده، به آن طریق در اسلام ممنوع گردید. توضیح‌ اینکه‌: در عصر جاهلی ده نفر شتری را خریداری می‌کردند و ذبح می‌نمودند، و گوشت آن را میان هفت نـفر بـه سهام مختلف تقسیم می‌کردند، درحالی‌که هفت نفر از آنها، از طریق‌‌ «قرعه‌کشی» سهم و یا سهام مختلفی می‌بردند، ولی سه نفر از آنان فاقد سهم بودند و چیزی نمی‌بردند و علاوه بر آن هرکدام یک‌سوم بهاء شتر را می‌پرداختند. تقسیم گوشت به‌وسیله ازلام که یک نوع قمار است حرام می‌باشد. این تفسیر در مجمع‌البیان از امام محمدباقر(ع) و امام جعفر صادق(ع) نقل شده است‏.

سپس در رد انتساب استخاره به سحر بر این نکته تأکید می‌کند که شیخ شلتوت اولاً معنی استقسام بالازلام را نفهمیده و سپس حقیقت استخاره را درک نکرده است. توضیح مطلب اینکه استخاره در مواردی که عقل مستقلاً می‌تواند حسن فعل و ترک آن را یا حکم شرع به رجحان فعل و ترکش را درک کند و منافات با کرامت قرآن مجید و اینکه کتاب هدایت و ارشاد است ندارد. همچنان‌که منافات با تبرک جستن به آیاتش و قرائتش برای ثواب بردن و برخی مقاصد دیگر مانند شفای امراض که مجرب است و در احادیث فراوان متواتری نقل شده است. البته فرهنگ مادی حاکم بر افهام و مشاعر نمی‌خواهد تأثیر عالم غیب بر عالم دنیا را بپذیرد و اثر توکل و تفویض و دعا و صدقه را انکار می‌کند. لذا می‌بینیم که معجزات انبیا و خرق عادات در عالم ماده مانند تبدیل عصا به اژدها، معجزه صالح، زنده ماندن یونس در دهان ماهی بزرگ، احیا مردگان، شفا دادن کور مادرزاد و مبتلای به پیسی و یاری پیامبر اکرم(ص) به‌وسیله ملائکه را انکار می‌کنند‏.

در حقیقت در رابطه با استخارات مأثوره که مظهر ایمان به خدا و طلب خیر یا معرفت از اوست نیز از این فرهنگ مادی که به‌هیچ‌وجه برخواسته از تفکر اسلامی نیست پیروی و آن را انکار کرده‌اند. گاه آن را به افعال و عادات مشرکین ملحق و گاه به اینکه حدیث و روایتی در این زمینه وارد نشده و یا شرعیتش از جانب شرع اثبات نشده انکار می‌کنند‏.

استخاره طلب علم به آنچه در آینده اتفاق می‌افتد، مانند مرگ، بیماری و... -از آنچه رجوعش به طلب آگاهی از غیب است- نیست. اگر مؤادی استخاره خیر باشد، امر واقع شود یا نشود و به هرگونه که واقع شود خیر است و آنچه که واقع شده بهترین است. به همین خاطر نهی از تفأل به قرآن شده اما از استخاره نهی نشده است؛ چراکه تفأل در رابطه با اموری است که در آینده واقع می‌شود مانند شفای مریض و آمدن مسافر، به خلاف استخاره که طلب آگاهی از رشد و امور خیر است؛ بنابراین استخاره به قرآن کریم و تسبیح مخالف کتاب خدا نیست و مانع هدایت و ارشاد به استوارترین راه نیست‏.

از احادیث استفاده می‌شود که استخاره دو نوع است:

1. مجرد طلب خیر به‌وسیله دعا.
2. طلب شناخت آنچه در آن خیر از سوی خداوند متعال است یا طلب عزم بر آنچه در آن خیر است. این مورد محل بحث است که مستخیر در دو موضوع مباح یا مستحب بلکه مکروه متحیر است و راهی برای آنکه یکی از آن دو را بر دیگری رحجان دهد نیست نه از سوی شارع و نه از سوی عقل و نه از سوی کسی که با او مشاوره کند‏.

نویسنده در انتهای این رساله مختصر، تفصیل مطلب را به کتب جوامع حدیث و کتبی که پیرامون استخاره و آداب و انواع آن نوشته شده ارجاع داده است‏.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. بی‌نام، «مقصود از (تقسیم به ازلام) چیست؟»، پایگاه مجلات تخصصی نور: درس‌هایی از مکتب اسلام، شهریور 1363، سال 24 - شماره 6، صفحه 67 تا 69.