المحاضرات

المحاضرات
پدیدآوران	محقق داماد، سید محمد (محاضر) طاهری، جلال‌الدین (مقرر)
عنوان‌های دیگر	مباحث اصول الفقه
ناشر	مبارک
مکان نشر	اصفهان - ایران
سال نشر	1382 ش
چاپ	1
موضوع	اصول فقه شیعه فقه - قواعد
زبان	عربی
تعداد جلد	3
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏159‎‏/‎‏8‎‏ ‎‏/‎‏ط‎‏29‎‏ ‎‏م‎‏3

المحاضرات، مباحث في اصول الفقه، تقريرات درس آیت‌الله سيد‌ ‎محمد داماد (متوفاى 1388ق) است كه‌به قلم آیت‌الله سيد‌ ‎جلال‌الدين طاهرى اصفهانى به رشته تحرير در آمده و در سه مجلد منتشر شده است.

ساختار

كتاب مشتمل بر يك مقدمه و هشت مقصد است. هر يك از مقاصد نيز در ضمن فصولى بيان شده است.نظرات نویسنده در ميان مباحث با كلمه «اقول» مشخص شده، و در پایان مباحث نيز سعى شده جمع‌بندى از مطالب در ضمن تحقيق ارائه شود.

نظم مطالب و سبک و سياق خاص مطالب درس استاد نویسنده را به تحرير دروس وى تشويق نمود و ارايه نوشته‌ها به استاد و اظهار نظر ايشان، كتاب را به نوشته قابل استناد براى محققین ارتقاء داده است.

گزارش محتوا

جلد اول:

نویسنده با مقدمه آغاز و آن را در سيزده امر قرار داده است. عناوين برخى از امور ياد شده عبارتند از موضوع علم و تعريف آن، جهات چهارگانه وضع، اطلاق لفظ، وضع مركبات، علايم حقيقت و مجاز، تعارض احوال لفظ، مباحث پنج گانه در صحيح و اعم، وقوع اشتراك لفظى و شش وجه در مشتق.

پس از مقدمه، مقصد اول در امور است كه در هفت فصل تنظيم شده است. ماده امر، آنچه به صيغه امر تعلق دارد، معناى اجزاء و آنچه به آن مرتبط است، مقدمه واجب، واجب موقت و موسع، امر بالامر و امر بعد از امر. مقصد دوم نيز در نواهى است و شامل سه فصل كلى است. فصل نخست در مفاد نهى است و عنوان جواز اجتماع امر و نهى در ذيل نه بحث آمده است. آخرين فصل اين بخش به بررسى هشت محور در موضوع نتيجه نهى از شى اختصاص يافته است. مقصد بعدى به مفاهيم پرداخته و مفهوم شرط، وصف، غايت، حصر، لقب و عدد را تشريح نموده است.

چهارمين مقصد كتاب موضوع عام و خاص است و در سيزده فصل به اين مفهوم و نيز موضوعاتى چون الفاظ عموم، حجيت عام بعد از تخصيص، جواز تمسك به عام، تخصيص كتاب به خبر واحد و وجوه مخالفت خاص در عام مورد بررسى قرار گرفته است. آخرين بخش و مقصد جلد نخست در موضوع مطلق و مقيد و مجمل و مبين است و عناوين فصول چهارگانه آن عبارت است از تعريف مطلق، مقدمات حكمت، حكم مطلق و مقيد و بحث در مجمل و مبين.

جلد دوم:

با مقصد ششم و عنوان امارات معتبره آغاز می‌شود. مقام اول در قطع و احكام آن و مقام دوم در ظن و مباحث آن و هر كدام ذيل فصول و امور متعدد توضيح داده شده است. در همين قسمت و در پنج فصل حجيت ظواهر و قول لغوى، اجماع منقول، شهرت فتوا و حجيت خبر واحد مطرح شده است.

مقصد بعدى در اصول عمليه است با چهار عنوان كلى برائت، قاعده لاضرر و لاضرار، استصحاب و تتمه آن. عنوان نخست در چهارده فصل آمده كه برخى موضوعات آن عبارت است از آيات و روايات مرتبط با برائت، تمسك به اجماع و دليل عقلى در اصالت برائت، مباحثى تحت عنوان تنبيهات در شش محور، دوران امر بين اقل و اكثر و تعيين و تخيير و شك در ركنيت، عنوان دوم در نه تنبيه تقسيم شده و در پایان اين جلد آمده است.

جلد سوم:

با عنوان سوم از مقصد هفتم و با موضوع استصحاب آغاز مى‌شود. سه فصل اين عنوان به تعريف، ادله حجيت و تنبيهات در استصحاب است. عنوان پایانى به تتمه استصحاب اختصاص يافته و در هفت فصل به اين موضوعات پرداخته است. كلام در شرط اول، تقدم اماره بر استصحاب، تعارض استصحاب با ساير اصول عمليه، اصالت صحت در فعل خير و قاعده قرعه. در مقصد هشتم تعارض ادله و امارات مطرح و در هشت فصل مورد بررسى قرار گرفته است. در انتهاى كتاب با عنوان خاتمه در اجتهاد و تقليد ذيل ده فصل، از تعريف اجتهاد و تقسيم آن به مطلق و متجزى و مقدمات آن آغاز و پس از بحث در وجوب تقليد از اعلم و جواز تقليد از ميت به موضوع جواز عدول و احكام پرداخته است.

وضعيت كتاب

در ابتداى هر جلد فهرست مطالب و در انتهاى جلد سوم نيز فهرست آيات و روايات آمده است.در پاورقى نيز آدرس آيات و روايات و توضيح برخى عبارات آمده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب