ابن ابی‌الثلج، محمد بن احمد: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۴ ژوئن ۲۰۲۰، ساعت ۱۴:۴۹

ابن ابی‌الثلج، محمد بن احمد

نام	ابن ابی‌الثلج، محمد بن احمد
نام‌های دیگر	ابن ابی‌ثلج، ابوبکر محمد
نام پدر	احمد
متولد	238ق
محل تولد
رحلت	322 ق
اساتید	نیایش، محمد بن عبدالله ابوزید عمر ابن شبة قاسم بن محمد مروزی ابوعبدالله جعفر بن محمد حسنى
برخی آثار	مجموعة نفیسة في تاریخ الأئمة(ع) من آثار القدماء من علماء الإمامیة الثقات
کد مؤلف	AUTHORCODE02383AUTHORCODE

ابوبکر محمد بن احمد بن محمد بن عبدالله بن اسماعیل (238-322ق)، معروف به کاتب بغدادی که سبب اشتهارش به آن معلوم نیست.

مذهب

او بر مذهب امامیه بود. ابن ندیم او را «خاصى عامى» معرفى کرده و افزوده است که تشیع او بر تسنن غالب است. درعین‌حال او را در شمار فقهای اصحاب حدیث (از اهل سنت) دانسته است. درجای دیگر، وی را پیرو مکتب فقهى محمد بن جریر طبری و از اصحاب او شمرده است، اما طوسى به‌صراحت، و نجاشى تلویحاً او را امامى دانسته‌اند. کتاب تاریخ الأئمة وی نیز دلالت تام بر این معنى دارد. به‌هرحال با توجه به مشایخ و آثار ابن ابى الثلج، وی در معارف اهل سنت و تشیع هر دو مطلع بود و در عین اعتقاد به مبانى تشیع و تألیف آثاری در اثبات این مذهب به حدیث و فقه اخباری اهل سنت نیز علاقه‌مند بود و در این باب به تحصیل و تألیف پرداخت. این مسئله با عنایت به وضع شیعه در بغداد آن روزگار کاملاً موجه است. با توجه بدانچه گفته شد، ابن ابى الثلج را می‌توان از پیشگامان مکتب شیعى اخباری بغداد به شمار آورد.

وی در نوجوانى روزگار امامت هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع) را درک کرده است. ابن ابى الثلج کثیرالحدیث بوده و شاگردش یوسف قوّاس و نیز نجاشى او را توثیق کرده‌اند.

اساتید

از میان مشایخ وی می‌توان از نیایش، محمد بن عبدالله، ابوزید عمر ابن شبة، قاسم بن محمد مروزی و ابوعبدالله جعفر بن محمد حسنى نام برد. وی از محمد بن همام اسکافى نیز بهره‌هایی گرفته است.

شاگردان و راویان

راویان و شاگردان بنام وی اینان‌اند: قاضى ابوالفرج معافى بن زکریا، ابوالحسن دارقطنى، ابوحفص بن شاهین، ابوبکر دوری و ابوالمفضل شیبانى.

وفات

تاریخ وفات ابن ابى الثلج را 322ق، 323ق و 325ق دانسته‌اند.

آثار

نجاشى کتابى به نام تاریخ الأئمة به وی نسبت می‌دهد. این کتاب در مجموعه‌ای با عنوان مجموعة نفیسة در قم، 1396ق به چاپ رسیده است، سند روایت آن در اجازات به‌تصریح آیت‌الله مرعشى در مقدمه همین مجموعه سندی متصل است، اما شواهدی در متن این اثر وجود دارد که نشان می‌دهد شخص دیگری نکاتى بر آن افزوده است (این شخص شاید ابوعلى عمادی راوی کتاب بوده است)، از جمله در صفحه 34 آن از نیابت حسین بن روح و ابوالحسن سمری و آغاز غیبت کبری سخن به میان آمده است و حال‌آنکه حتى اگر درگذشت ابن ابى الثلج را در 325ق بدانیم، وی نیابت سمری (326- 328ق) غیبت کبری (328ق) را نمی‌توانسته است، درک بکند. این آثار نیز منسوب به اوست:

ما نزل من القرآن في أمیرالمؤمنین(ع) یا التنزيل في أمیرالمؤمنین(ع). این کتاب تا سده 7ق باقى بود و مورداستفاده ابن طاووس در الیقین واقع شده است؛
البشری و الزلفى في فضائل الشيعة؛ یا البشری و الزلفى و صفة الشیعة و فضلهم؛
أخبار النساء الممدوحات؛
أخبار فاطمة و الحسن و الحسین(ع)؛
من قال بالتفضیل من الصحابة و غیرهم؛
أسماء أمیرالمؤمنین(ع) في کتاب الله؛
السنن و الآداب على مذاهب العامّة؛
فضائل الصحابة؛
الإختيار من الإسانید^[۱].

پانویس

↑ پاکتچی، احمد، ج2، ص634

منابع مقاله

پاکتچی، احمد، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374

وابسته‌ها

مجموعة نفیسة في تاریخ الأئمة(ع) من آثار القدماء من علماء الإمامیة الثقات

[1] پاکتچی، احمد، ج2، ص634

[۱]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-<div class='wikiInfo'>
+<div class="wikiInfo">
 [[پرونده:NUR02383.jpg|بندانگشتی|ابن ابی‌الثلج، محمد بن احمد]]
 {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
 |-
-! نام!! data-type='authorName'|ابن ابی‌الثلج، محمد بن احمد
+! نام!! data-type="authorName" |ابن ابی‌الثلج، محمد بن احمد
 |-
 |نام‌های دیگر
-|data-type='authorOtherNames'| ابن ابی‌ثلج، ابوبکر محمد
+| data-type="authorOtherNames" | ابن ابی‌ثلج، ابوبکر محمد
 |-
 |نام پدر
-|data-type='authorfatherName'|
+| data-type="authorfatherName" |احمد
 |-
 |متولد
-|data-type='authorbirthDate'|
+| data-type="authorbirthDate" |238ق
 |-
 |محل تولد
-|data-type='authorBirthPlace'|
+| data-type="authorBirthPlace" |
 |-
 |رحلت
-|data-type='authorDeathDate'|325 هـ.ق
+| data-type="authorDeathDate" |322 ق
 |-
 |اساتید
-|data-type='authorTeachers'|
+| data-type="authorTeachers" |نیایش، محمد بن عبدالله
+ابوزید عمر ابن شبة
+قاسم بن محمد مروزی
+ابوعبدالله جعفر بن محمد حسنى
 |-
 |برخی آثار
-|data-type='authorWritings'|
+| data-type="authorWritings" |[[مجموعة نفیسة في تاریخ الأئمة(ع) من آثار القدماء من علماء الإمامیة الثقات]]
-|-class='articleCode'
+|- class="articleCode"
 |کد مؤلف
-|data-type='authorCode'|AUTHORCODE2383AUTHORCODE
+| data-type="authorCode" |AUTHORCODE02383AUTHORCODE
 |}
 </div>
+'''ابوبکر محمد بن احمد بن محمد بن عبدالله بن اسماعیل''' (238-322ق)، معروف به کاتب بغدادی که سبب اشتهارش به آن معلوم نیست.
-==مؤلف==
+==مذهب==
-اين اثر پيش‌تر به ابن ابى الثلج بغدادى (325 م) نسبت داده مى‌شد، ليكن محقق معاصر [[حسینی جلالی، محمدرضا|سيد محمدرضا حسينى جلالى]] اين رساله را به پنج نفر نسبت داده است: 1- نصر بن على جهضمى 2- امام رضا عليه‌السلام 3- احمد بن محمد فاريابى 4- ابن ابى الثلج بغدادى 5- ابن خشاب.
+او بر مذهب امامیه بود. ابن ندیم او را «خاصى عامى» معرفى کرده و افزوده است که تشیع او بر تسنن غالب است. درعین‌حال او را در شمار فقهای اصحاب حدیث (از اهل سنت) دانسته است. درجای دیگر، وی را پیرو مکتب فقهى محمد بن جریر طبری و از اصحاب او شمرده است، اما طوسى به‌صراحت، و نجاشى تلویحاً او را امامى دانسته‌اند. کتاب تاریخ الأئمة وی نیز دلالت تام بر این معنى دارد. به‌هرحال با توجه به مشایخ و آثار ابن ابى الثلج، وی در معارف اهل سنت و تشیع هر دو مطلع بود و در عین اعتقاد به مبانى تشیع و تألیف آثاری در اثبات این مذهب به حدیث و فقه اخباری اهل سنت نیز علاقه‌مند بود و در این باب به تحصیل و تألیف پرداخت. این مسئله با عنایت به وضع شیعه در بغداد آن روزگار کاملاً موجه است. با توجه بدانچه گفته شد، ابن ابى الثلج را می‌توان از پیشگامان مکتب شیعى اخباری بغداد به شمار آورد.
-وى معتقد است با توجه به اينكه بيشتر نصوص کتاب از ائمه اخير نقل شده است به نظر مى رسد اين روايات، اصلى واحد داشته كه افراد مختلف آن را نقل كرده‌اند و به هر يك از ايشان نسبت داده شده است. جهضمى كه فقط برخى از روايات را نقل كرده از راويان اهل سنت به شمار مى رود. [[ابن‌طاووس، علی بن موسی|سيد بن طاووس]] و [[حر عاملی، محمد بن حسن|شيخ حر عاملى]] اين رساله را به او نسبت داده‌اند. بر روى نسخه تركى کتاب به نام امام هشتم اشاره شده ولى آن حضرت هم مؤلف اثر نيست بلكه برخى روايات به ايشان مى رسد. سزگين، اين رساله را به فريابى نسبت داده كه او راوى از نصر جهضمى است ولى محقق کتاب، اين نسبت را هم ناتمام مى‌داند. چهارمين نفرى كه کتاب به او منسوب است ابن ابى‌ثلج است ولى برخى روايات، از متاخرين وى نيز نقل شده است. همچنين است نسبت کتاب به ابن خشاب يا [[خصیبی، حسین بن حمدان|خصيبى]].
+وی در نوجوانى روزگار امامت هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع) را درک کرده است. ابن ابى الثلج کثیرالحدیث بوده و شاگردش یوسف قوّاس و نیز نجاشى او را توثیق کرده‌اند.
-به هر حال اين نقل در دوره‌هاى مختلف از افراد متعدد نقل شده و مؤلف واحدى ندارد.
+==اساتید==
+از میان مشایخ وی می‌توان از نیایش، محمد بن عبدالله، ابوزید عمر ابن شبة، قاسم بن محمد مروزی و ابوعبدالله جعفر بن محمد حسنى نام برد. وی از محمد بن همام اسکافى نیز بهره‌هایی گرفته است.
+==شاگردان و راویان==
+راویان و شاگردان بنام وی اینان‌اند: قاضى ابوالفرج معافى بن زکریا، ابوالحسن دارقطنى، ابوحفص بن شاهین، ابوبکر دوری و ابوالمفضل شیبانى.
-== وابسته‌ها ==
+==وفات==
+تاریخ وفات ابن ابى الثلج را 322ق، 323ق و 325ق دانسته‌اند.
+==آثار==
+نجاشى کتابى به نام تاریخ الأئمة به وی نسبت می‌دهد. این کتاب در مجموعه‌ای با عنوان مجموعة نفیسة در قم، 1396ق به چاپ رسیده است، سند روایت آن در اجازات به‌تصریح آیت‌الله مرعشى در مقدمه همین مجموعه سندی متصل است، اما شواهدی در متن این اثر وجود دارد که نشان می‌دهد شخص دیگری نکاتى بر آن افزوده است (این شخص شاید ابوعلى عمادی راوی کتاب بوده است)، از جمله در صفحه 34 آن از نیابت حسین بن روح و ابوالحسن سمری و آغاز غیبت کبری سخن به میان آمده است و حال‌آنکه حتى اگر درگذشت ابن ابى الثلج را در 325ق بدانیم، وی نیابت سمری (326- 328ق) غیبت کبری (328ق) را نمی‌توانسته است، درک بکند.
+این آثار نیز منسوب به اوست:
+# ما نزل من القرآن في أمیرالمؤمنین(ع) یا التنزيل في أمیرالمؤمنین(ع). این کتاب تا سده 7ق باقى بود و مورداستفاده ابن طاووس در الیقین واقع شده است؛
+# البشری و الزلفى في فضائل الشيعة؛ یا البشری و الزلفى و صفة الشیعة و فضلهم؛
+# أخبار النساء الممدوحات؛
+# أخبار فاطمة و الحسن و الحسین(ع)؛
+# من قال بالتفضیل من الصحابة و غیرهم؛
+# أسماء أمیرالمؤمنین(ع) في کتاب الله؛
+# السنن و الآداب على مذاهب العامّة؛
+# فضائل الصحابة؛
+# الإختيار من الإسانید<ref>پاکتچی، احمد، ج2، ص634</ref>.
+==پانویس==
+<references/>
+==منابع مقاله==
+پاکتچی، احمد، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374
+==وابسته‌ها==
 {{وابسته‌ها}}
 [[مجموعة نفیسة في تاریخ الأئمة(ع) من آثار القدماء من علماء الإمامیة الثقات]]
 [[رده:زندگی‌نامه]]