إكتفاء القنوع بما هو مطبوع من أشهر التآليف العربية في المطابع الشرقية و الغربية: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'ب‌ش' به 'ب‌ش') |
جز (جایگزینی متن - 'رده:25 دی الی 24 بهمن(97)' به '') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| خط ۸۳: | خط ۸۳: | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
نسخهٔ ۱۰ ژوئن ۲۰۲۰، ساعت ۲۰:۱۸
| إکتفاء القنوع بما هو مطبوع من أشهر التآلیف العربیة في المطابع الشرقیة و الغربیة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ببلاوی، محمد (مصحح) ون دایک، ادوارد (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | إکتفاء القنوع بما هو مطبوع من أجل التآلیف العربیة في المطابع الشرقیة و الغربیة اکتفاء القنوع بما هو مطبوع من اجمل التأليف العربیه فی المطابع الشرقیه و الغربیه |
| ناشر | دار صادر |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 13 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | کتاب‌شناسی کتابهای چاپی عربی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | Z 3030 /و9الف7 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
اكتفاء القنوع بما هو مطبوع، اثر عربى ادوارد ون دایک، شامل فهرستى موضوعى در نام و نشان و مشخصات نوشتارهاى عربى فرهنگ و تمدن اسلامى است كه تا اوايل سده 14ق، به چاپ رسيده‌اند.[۱]
نویسنده پيرامون انگيزه نگارش کتاب، به این نكته اشاره دارد كه احمد نظيم‌بیک، سرپرست مدرسه خديویه قاهره از او خواسته تا مشخصات آثار چاپى عربى را گردآورى كند تا رغبت دانشجویان به شناخت میراث علمى و فرهنگى‌شان بيش از پيش برانگيخته شود.[۲]
اين کتاب از مهم‌ترين آثار کتاب‌شناختى در نوع خود بشمار مى‌رود.[۳]
نام كامل این کتاب عبارت است از: «اكتفاء القنوع بما هو مطبوع من أشهر التآليف العربية في المطابع الشرقية و الغربیة».
ساختار
کتاب مشتمل بر یک مقدمه و چهار باب است.
گزارش محتوا
نویسنده در مقدمه، نخست به ذكر مهم‌ترين کتابخانه‌هایى كه آثار خطى و چاپى اسلامى در آنها نگهدارى مى‌شود، مانند کتابخانه‌هاى شهرهاى برلين، لايپزيگ، اسكوريال، موزه بريتانيا، ديوان هند، آكسفورد، پاريس، رم، وین، استانبول، بغداد، دمشق، تونس و قاهره پرداخته و شرحى اجمالى از آغاز چاپ این آثار از سده شانزدهم میلادى و ترجمه آنها به زبان‌هاى اروپايى عرضه كرده و در مواردى به مقايسه چاپ‌هاى اروپايى برخى کتاب‌ها با چاپ‌هاى شرقى همان آثار مهم دست زده است.[۴]
مؤلف پيرامون اهمیت و ارزش کتاب، به این نكته اشاره نموده است كه چون همه كسانى كه در زمینه‌هاى مختلف زبان و ادب عربى و فرهنگ و تمدن اسلامى به تحقيق و تحصيل مى‌پردازند، ناگزيرند اطلاعات قابل توجهى درباره آثار مربوط به این زمینه‌ها اعم از موضوع و مضمون کتاب و نام و نشان نویسنده و اوضاع و احوال زمان مؤلف و مشخصات چاپ آنها گرد آورند و دستيابى به همه این آثار و حتى قسمتى از آن دشوار و گاه ناممكن است، گردآورى فهرستى كه این هدف را تحقق بخشد ارزش بسيارى خواهد داشت.[۵]
ون دایک سپس مهم‌ترين فهارس قديم و جديد آثار اسلامى - عربى مانند «کتاب‌شناسى شرقى» كه زينكر آن را گرد آورد، «كشف الظنون»، «مفتاح السعادة»، «فهرست کتابخانه خديویه قاهره» و «فهرست توصيفى كتب شرقى» را كه آگوست مولر در هفت مجلد در برلين منتشر ساخته، معرفى كرده و طالبان آثار خطى عربى - اسلامى را بدين آثار رهنمون شده است.[۶]
متن کتاب شامل چهار باب است. باب اول، بحثى است درباره آغاز توجه اروپاييان به زبان عربى و فرهنگ و تمدن اسلامى؛ تاريخچه مختصر، اما ممتعى در زبان عربى قديم و جديد و آثارى كه اروپاييان درباره این زبان نوشته‌اند.[۷]
باب دوم، درباره ادبيات عرب به مفهوم عام است؛ يعنى آثارى كه در زمینه‌هاى علوم انسانى چون شعر و تاريخ و سفرنامه‌ها و تراجم احوال و تاريخ علوم و آثار لغوى و دينى به چاپ رسيده است. نویسنده در همین بخش، به سيرى اجمالى در تاريخ شعر عربى از عصر جاهلى به بعد پرداخته و پس از توصيف معلّقات سبع و شعر شاعرانى چون حسان بن ثابت و تاجرول بن اَوْس، به شاعران برجسته دوره اسلامى پرداخته و مشخصات دقيق دواوین چاپ‌شده بعضى از ايشان را به دست داده است. وى سپس به ذكر و معرفى بعضى از برجسته‌ترين جغرافى‌دانان عصر اسلامى از ابن خردادبه و اصطخرى تا قزوینى و ياقوت پرداخته و در فصل مباحث تاريخى از سيره‌نویسى و تاريخ‌نگارى و سپس علوم قرآنى، حديث و تفسير ياد كرده و ذيل هر مبحث، فهرستى از آثار چاپ‌شده در آن مبحث را عرضه داشته است. فلسفه و منطق، علوم رياضى و علوم طبيعى از ديگر مباحث مطرح‌شده است كه درباره هریک شرحى همراه با فهرستى از آثار مربوط به آن علم آمده است.[۸]
در باب سوم، از مشاهير نویسندگان و دانشمندان علوم مختلف ادبى، دينى، تاريخى، طب و رياضيات از سده 5ق11/م و آثارى از آنها كه به چاپ رسيده ياد شده و در باب چهارم كه آن را دوره اختلاط نامیده، فهرست آثارى را كه در همه رشته‌هاى علوم طبيعى و رياضى و ادبى از سقوط خلافت به این سو پديد آمده، به دست داده است.[۹]
با توجه به فصول و ابواب کتاب بايد گفت كه این اثر نه‌تنها فهرستى ارزشمند از آثار چاپ‌شده اسلامى، بلكه مجموعه‌اى پرفايده در تاريخ ادب به مفهوم عام؛ يعنى نوشتارهایى است كه در زمینه‌هاى مختلف تمدن اسلامى پديد آمده است.[۱۰]
شرح احوال مختصر بعضى از دانشمندان يا بررسى موجزى كه درباره بعضى از علوم در این کتاب ارائه شده بر فايده آن افزوده است. همچنين فهرستى كه از نویسندگان آثار مذكور در کتاب تنظيم شده مى‌تواند به‌مثابه فهرستى از دانشمندان تمدن اسلامى مورد توجه و مراجعه قرار گيرد.[۱۱]
سرانجام بايد گفت كه تأليف چنين کتابى بى‌گمان مستلزم اطلاعات گسترده و گاه احاطه بر برخى زمینه‌هاى فرهنگ و تمدن اسلامى است.[۱۲]
وضعيت کتاب
کتاب در سال 1313ق، در قاهره به چاپ رسيده و پس از آن بارها در ایران و مصر و سوريه منتشر گرديده است.[۱۳]
فهرست مطالب به‌همراه فهرست اسماء مصنفات و مصنفين، شعرا و شارحين، در انتهاى کتاب آمده است.
پانویس
منابع مقاله