آذرنوش، آذرتاش

آذرنوش، آذرتاش

نام	آذرنوش، آذرتاش
نام‌های دیگر
نام پدر	محمد آذرنوش
متولد	1316 ش
محل تولد	قم
رحلت
اساتید
برخی آثار	تاریخ ترجمه از عربی به فارسی از آغاز تا عصر صفوی
کد مؤلف	AUTHORCODE01206AUTHORCODE

آذرتاش آذرنوش، مشاور عالی در بخش ادبیان عرب، عضو شورای عالی علمی، عضو هیئت‌های مشاوران عالی دانشنامه فرهنگ مردم ایران و تاریخ جامعه ایران، مؤلف و ویراستار، در مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، از چهره‌های ماندگار ادبیات عرب

ولادت

ایشان در 29 بهمن 1316ش، در قم زاده شد. او فرزند محمد آذرنوش،

تحصیلات

وی تحصيلات دوره ابتدايى را در تهران آغاز كرد. در نه سالگى همراه پدر كه رياست حسابدارى راه آهن ایران، ناحيه جنوب را به عهده گرفته بود، به اهواز رفت و تا سال 1329 كه دوره ابتدايى را به پایان رسانيد، در آن شهر زيست. دوره متوسطه را در تهران و در دبيرستان رازى آغاز كرد. در سال 1335، برای آنكه بتواند در رشته ادبى ادامه تحصيل دهد، به دبيرستان دارالفنون انتقال يافت. طى یک سالى كه در آن دبيرستان بود، در انجمن‌هاى ادبى شركت مى‌جست و گاه شعر مى‌سرود و در مجلات آن زمان منتشر مى‌ساخت. نيز به همراهى چند تن از دوستان خوش‌قريحه خود انجمنى به نام انجمن شعرا تشكيل داد كه بى‌گمان در پرورش ذوق ادبى و تعيين سرنوشت او و دوستانش بى‌تأثير نبود.

در سال 1336، در رشته ادبيات عرب كه به تازگى در دانشكده معقول و منقول دانشگاه تهران تشكيل شده بود، نام‌نویسى كرد. در پایان سال تحصيلى 36 - 37، در مسابقه‌اى كه دانشكده معقول برای تخصيص بورس تحصيلى دولت عراق به دو دانشجوى ایرانى برگزار كرده بود، شركت جست و بى‌درنگ به آن كشور سفر كرد و در دانشكده ادبيات، رشته ادبيات عرب نام نوشت. دو سال بعد، انقلاب عراق و پريشانى احوال، ادامه تحصيل را برای او غير ممكن ساخت و او ناچار به تهران بازگشت و در سال 1339 از دانشكده معقول فارغ‌التحصيل شد.

چون در آن هنگام برای ادامه تحصيل در رشته ادبيات عرب در ایران جايى نبود، او عازم كشور فرانسه شد و از آنجا كه زبان عربى و فرانسه را در حد معمول آموخته بود، به آسانى توانست دوره دكترى را بگذراند و از نخستين رساله دكترى خود كه «تحقيق و ترجمه بخشى از کتاب طبقات الشعراى ابن معتز» بود دفاع كند، اما چون هنوز خود را نيازمند دانش بيشترى مى‌ديد، دوباره در رشته ادبيات عرب برای نگاشتن رساله ديگرى نام‌نویسى كرد و چون پيش از آن دوره، کتابدارى را نيز خوانده بود، در کتابخانه ملى پاريس، بخش عربى نيز به كار مشغول شد. این شغل به او اجازه داد كه به وجود دو نسخه از کتاب «خريدة القصر» عمادالدين اصفهانى، بخش مغرب و اندلس، پى ببرد و به راهنمايى شارل پلا به‌عنوان رساله دومین دكترا، به تصحيح آن اقدام نمايد.

او پس از حصول بر دومین دكتراى خود، به ایران بازگشت و پس از چند ماه كار در «بنياد فرهنگ ایران» و پژوهش در باب واژه‌هاى فارسی معرب و نيز ترجمه کتاب «فتوح البلدان» بلاذرى، در دانشكده معقول و منقول كه آن هنگام به «الهيات و معارف اسلامى» تغيير نام داده بود، استخدام شد.

وى نخستين گروه عربى دانشكده خود را سروسامان بخشيد و سپس به معاونت دانشكده برگزيده شد، اما كار ادارى هيچ‌گاه مانع پژوهش‌هاى او نگرديد و در همان احوال، چندين مقاله و کتاب را قلم زد.

در سال 1356، از معاونت دانشكده استعفا داد و به كشور انگلستان شتافت تا در دانشگاه كمبريج به تحقيق و آموختن زبان آرامى بپردازد.

او از سال 1364، مديريت بخش ادبيات عرب را در مركز دائرةالمعارف بزرگ اسلامى به عهده گرفت و طى ده سال توانست علاوه بر تأليفات شخصى خود، بيش از 200 مقاله را كه برخى تا حد کتاب كوچكى گسترده است، بنگارد و صدها مقاله را نيز ویرايش كند.

او هم‌اكنون علاوه بر كار استادى در دانشكده ادبيات و گاه در دانشگاه امام صادق و تربيت مدرس و مديريت بخش عربى در دائرةالمعارف، سردبير مجله مقالات و بررسى‌ها و نيز مدير بخش عربى در انشكده الهيات نيز هست.

آثار

ايشان آثار فراوانى را تأليف يا ترجمه يا تحقيق نموده كه بخشى از آنها عبارت است از:

1. فتوح البلدان بلاذرى؛
2. النحو التجريبى؛
3. خريدة القصر عمادالدين اصفهانى؛
4. ترجمه تاريخ ادبيات عرب بلاشر؛
5. ترجمه تاريخ ادبيات عرب عبدالجليل؛
6. مقدمه بر الشعر و الشعراء ابن قتيبه؛
7. فرهنگ مصطلحات (مجمع اللغات)؛
8. آموزش زبان عربى 1؛
9. آموزش زبان عربى 2؛
10. راهنماى آموزشى زبان عربى 1؛
11. ترجمه موسيقى الكبير فارابى؛
12. اطلس تاريخ الاسلام، حسین مونس؛
13. تاريخ زبان و فرهنگ عربى؛
14. فرهنگ معاصر عربى - فارسی بر اساس فرهنگ عربى - انگليسى هانس‌ور؛
15. تاريخ ترجمه از عربى به فارسی از آغاز تا عصر صفوى؛
16. راه‌هاى نفوذ فارسی در فرهنگ و زبان عربى جاهلى؛
17. چندين مقاله در دائرةالمعارف بزرگ اسلامى.

منابع مقاله

پایگاه دائرةالمعارف بزرگ اسلامی

وابسته‌ها

تاریخ ترجمه از عربی به فارسی از آغاز تا عصر صفوی

فرهنگ معاصر عربی - فارسی براساس فرهنگي عربی - انگلیسی هانس ور

اطلس تاريخ اسلام

مقدمه کتاب الشعر و الشعرای ابن قتيبه در آيين نقد ادبی

تاریخ زبان و فرهنگ عربی

راههای نفوذ فارسی در فرهنگ و زبان عربی جاهلی (همراه با واژه‌های فارسی در شعر عربی جاهلی)

فتوح البلدان؛ بخش مربوط به ایران

آموزش زبان عربی

تاریخ ادبیات عرب

چالش میان فارسی و عربی سده‌های نخست

فرهنگ معاصر عربی - فارسی

حافظ (زندگی و اندیشه)