بهجة الأريب في بيان ما في كتاب الله العزيز من الغريب

بهجه الاریب فی بیان ما فی کتاب الله العزیز من الغریب
پدیدآوران	ابن ترکمانی، علی بن عثمان (نویسنده) ابراهیم، مرزوق علی (محقق)
ناشر	الهیئة المصریة العامة للکتاب
مکان نشر	قاهره - مصر
سال نشر	2002 م
چاپ	1
موضوع	غریب القرآن قرآن - واژه‌نامه‌ها
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏82‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ب‎‏9
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

بهجة الأريب في بيان ما في كتاب الله العزيز من الغريب تألیف علی بن عثمان ابن ترکمانی از جمله آثار ارزشمندى است كه در زمينۀ غرائب قرآن كريم نگاشته شده است.

غريب در كلام عبارتست از كلمه و واژه‌اى كه دشوار فهم و به دور از ذهن باشد.مؤلف با شناخت عميقى كه به لغت عرب دارد به نگارش اثرى مختصر و در عين حال جامع در اين‌باره پرداخته است.

وى اثر خود را برحسب ترتيب سور قرآن و ترتيب مصحف منظم ساخته و پس از ذكر تك‌تك واژگان غريب قرآن به بيان معنا يا معانى مختلف آن با بهره‌گيرى از کتاب‌هاى لغت پرداخته و به قرآن كريم و احاديث نبوى يا اقوال صحابه و تابعين و نيز اشعار و أمثال و أقوال عرب در تأييد معناى مورد نظر استناد جسته است.

كتاب حاضر دربرگيرنده آراء و ديدگاههاى گوناگونى از ائمۀ لغت و مفسران قرآن كريم بوده و مؤلف در بسيارى موارد براى تبيين وجه اختلاف معانى به بيان اختلاف قرائات پرداخته و همچنين اثر خويش را مملو از شواهد حديثى و نيز آثار صحابه و تابعين و ساير اهل فن در اين زمينه نموده است.

اين كتاب توسط آقاى مرزوق على ابراهیم مورد تحقيق و پژوهش قرار گرفته و وى به ضبط نصوص آن و نيز توثيق آراء و ديدگاههاى منقوله و اخراج مصادر آن اقدام نموده و ترجمۀ برخى از اعلام مذكور در كتاب را آورده است.

ويژگى‌ها

كتاب حاضر از ويژگى جامعيت در عين اختصار برخوردار است.علاوه بر اين مصنف در تأليف و تصنيف آن از مصادر بسيار مهمى كه در زمينه «غريب» قرآن به نگارش درآمده بهره برده است.مصادرى چون: «نزهة القلوب في تفسير غريب القرآن العزيز» سجستانى، «تفسير غريب القرآن» ابومحمد عبداللّه بن مسلم بن قتيبة،«تفسير كشّاف»زمخشرى و غيره.

گذشته از آن‌چه ذكر شد جايگاه و موقعيت علمى و فضل و دانش نويسندۀ كتاب موجب تمايز اين اثر از ديگر آثارى كه در اين زمينه به نگارش درآمده است، مى‌باشد.

ساختار

كتاب حاضر شامل مقدمه‌اى به قلم محقق و چهار فصل ذيل مى‌باشد:

الفصل الاول:در اين فصل محقق شرح حالى از نویسنده كتاب به خواننده ارائه مى‌نمايد.

الفصل الثانى:اين فصل مشتمل بر دو مبحث است: المبحث الاول: تعريف الغريب و اهميته.المبحث الثاني: تراث غريب القرآن.

الفصل الثالث: «الكتاب و مصادره».داراى دو مبحث ذيل است: المبحث الاول: الكتاب و منهجه و أهميته.المبحث الثاني: مصادر المؤلف.

الفصل الرابع: «المخطوط و توثيقه و منهج التحقيق» در اين فصل سه مبحث ذيل توسط محقق مطرح و پس از آن متن كتاب «بهجة الأريب» برحسب ترتيب سوره‌هاى قرآن كريم آمده است.المبحث الاول: توثيق نسبة الكتاب.المبحث الثانى:وصف مخطوطى الكتاب و عرض نماذج منهما.المبحث الثالث: منهج التحقيق.

مؤلف پس از ذكر هريك از واژگان غريب قرآن، به بيان معناى آن به نحو مختصر و جامع مى‌پردازد.

در پايان كتاب حاضر فهرست احاديث و آثار، أشعار، لغات، اعلام، مصادر و محتويات و مطالب كتاب درج گرديده است.در بخش فهرست لغات، محقق كتاب ضمن جداولى كلمۀ غريب موجود در كتاب را در يك ستون و مادۀ و ريشۀ آن را در ستونى ديگر ثبت نموده است.

نسخه شناسى

كتاب حاضر داراى دو نسخه خطى به شرح ذيل مى‌باشد:

1. نسخۀ أفست «دار الكتب المصرية» به شمارۀ 549.
2. نسخۀ أفست «مكتبة الأحقاف» یمن (مجموعه آل يحيى) به شماره 12 تفسير.

نسخۀ حاضر در برنامه با تحقيق آقاى مرزوق على ابراهیم و در قطع وزيرى با جلد شوميز در 664 صفحه توسط «الحصيئة المصرية العامة للكتاب» در سال 202‌م منتشر شده است.نوبت چاپ نامعلوم است.

منابع مقاله

1. مقدمه محقق
2. مقدمۀ نویسنده و متن كتاب